Margot Frank

Margot, Otto Frank eta Edith Holländer (Frank)-en lehen alaba, 1926an jaio zen. Bigarren izena Bettina Holländer izeba gogorarazteko jarri zioten zuen, 1914an hil baitzen hamasei urte baino ez zituela. Frank familia judu liberala zen. Aita Otto familiaren negoziorako (Michael Frank Bank) ari zen lanean. Margot 1927az geroztik gurasoekin bizi izan zen Marbachweg-eko alokairu-etxe zabal batean 307 eta 1931n Ganghoferstraße 24, biak Dornbuscheko modako barruti liberalean, Ditterviertel (Poeten auzoa)[3], Fráncfort del Menimon. Bi etxeak badira oraindik. Familia komunitate antzeko batean bizi zen, eta haurrak lagun katolikoekin, protestanteekin eta juduekin hazi ziren. Margot, askotan, etxeko lorategi handian egoten zen, auzoko haurrekin jolasean. Bere ahizpak (1929an jaio zen Ana Frank) ere jolasten zuen lorategian.[3] Besteen jaiei buruzko jakin-mina zuten. Margot lagunetako baten jaunartze-festara gonbidatu zuten, eta Frank familiak Janucá[4] ospatzen zuenean, auzoko haurrei ere parte hartzen uzten zitzaien. Edith eta Otto guraso debotoak ziren, jarduera akademikoetan interesa zuten eta liburutegi zabala zuten; bi gurasoek irakurtzera animatu zituzten haurrak.

1932an, Margot Ludwig-Richter-Schule-n sartu zen, gertuko eskola publiko batean; eta, ondoren, Varrentrapp-Schule-n, non juduen erlijio-irakaskuntza ere jaso baitzuen.[5]

Margoten gurasoak larritu egin ziren 1932ko udan sturmabteilung taldeak, besokoak elastikoekin, Fráncfort del Menimoko kaleetan zehar joan zirenean. Ozenki abesten zuten: "Puñalak juduen odola badu, orduan ondo dago". Hori entzutean, Edithek eta Ottok beren kezkak eztabaidatu zituzten. Ezinezkoa zen haien jaioterria berehala uztea, atzerrian bizimodua ateratzea arazo handia baitzen, noski.[6] Adolf Hitlerren Alemaniako Langile Nazionalisten Alderdia (NSDAP) izan zen Alemaniako alderdi politikorik handiena, eta botoen % 37 baino gehiagorekin irabazi egin zuen 1932ko uztaileko hauteskundeetan. Sei hilabete geroago, Adolf Hitler boterera iritsi zen Alemanian.

Adolf Hitler Alemaniako kantziler izendatu zuten 1933ko urtarrilaren 30ean, juduen aurkako neurriak hartu ziren, besteak beste, eskola ez konfesionaletatik ikasle juduak kanporatzea, antisemitismo-olatu gero eta handiagoari erantzunez, Frank familiak bere aberria uztea erabaki zuen, eta, beste 63.000 judutarrekin batera, Amsterdamera, Herbehereetara joan ziren.[7] Edith Frank eta haren alabak Akisgranera joan ziren amarekin 1933ko udan; Birtartean, Otto Frank,etxe berri baten bila aritu zen, eta Opekta izeneko marmeladak egiteko gelifikatzaile-negozio bati ekin zion Amsterdamgo Prinsengracht kalean.

Edithek aukera ugari izan zituen Akisgranen eta Amsterdamen artean, Herbehereetako hiriburuan ostatu hartzeko. Azkenik, Margot eta haren ama Ottorekin elkartu ziren 1933ko abenduaren 5ean; Ana, berriz, 1934ko otsailean bat egin zuen familiarekin.[6]

Margot Franken eskola, Amsterdam

Margot Amsterdameko hegoaldeko Merwedeplein plazan dagoen lehen hezkuntzako eskola batera joan zen.[8][6] Aldatu ziren auzoetan, Alemaniatik ihes egindako beste judu asko ezagutu zituzten. Bi neskatoak eskolan matrikulatu ziren; Margot, eskola publiko batean, aritmetikarako trebetasunak nabarmentzen ziren eskola batean. Eskolako emaitzak bikainak izan ziren, baita Señoritasko Lizeoan ere, 1940an alemanek Herbehereak inbaditu eta urtebetera arte, Margot Juduen Lizeora joatera behartu zuen lege batek. Han ere bere adimenagatik nabarmendu zen, eta garai hartako beste ikasle batzuek neska gazte erlijioso gisa gogoratzen zuten. Margot berehala moldatu zen bere bizitza berrira, holandarra ikasi zuen denbora gutxian eta lagunak aurkitu zituen.[8]

Ana Montessori eskola batera joan zen, eta han irakurketa- eta idazketa-trebetasunak landu zituen. Bien bitartean, Otto aitaren ikuspegi liberala jaso zuen fede-gaietan; Margotek amaren adibideari jarraitu zion, eta Amsterdamgo komunitate juduan sartu zen, hebrear-klaseetara joaten baitzen, sinagogara joaten zen eta, 1941ean, gazteentzako talde sionista neerlandar batean sartu zen.

Ezustekoa izan zen alemaniar armadek Herbehereak inbaditu zituztenean, 1940ko maiatzaren 10ean. Lehen neurriak laster indarrean sartu ziren arren, Margot eta haren ahizpa ez ziren berehala hasi. Baina hori 1941ean aldatu zen, zinemara joaten uzten ez zietenean eta beren kirol klubetatik baztertuak izaten zirenean. Neurri gogorrenetako bat izan zen Margot eta beste haur judu batzuei jada ez zitzaiela utzi beren aukerako eskolara joaten. 1941eko udaren ondoren, Margot eta haren ahizpa juduen eskola batera joan ziren, ikasle eta irakasle juduekin.

Juduen Lizeoan, Margotek aurreko eskoletan nabarmendu zituen ezagutzak eta adimena erakutsi zituen, eta garai bateko ikaskideek bertutetsua, erreserbatua eta esanekoa zela esaten zuten. Margotek lagun-talde handia zuen, eta aisialdian arraunean eta tenisean jolasten gozatzen zuen. Egunkarian, Anak une batzuetan kontatu zuen amak Margot emulatzeko iradokitzen zuela, eta alderdi batzuetan arreba miresteari buruz idatzi zuen, hala nola, ederra eta azkarra izateagatik, baina Anak bere pertsonalitatea zehaztu nahi izan zuen, jarraitu beharreko eredurik gabe. Margotek erakutsi zuen, halaber, askoz harreman hobea zuela amarekin, eta Anarekin alderatuta, askoz izaera xumeagoa eta toleranteagoa zuela; Ana ausarta zen, eta askotan, pentsatzen zuena esaten zuen.

Gerora, Ana ahizpak ere hebrear klaseak hartu zituen arren, aitak bezala, ez zuen Margot bezain interesik juduen tradizioan. Amsterdamgo komunitate judu liberalean sartu eta amaren eredua jarraitu zuen Margotek. Hebrear klaseak hartu zituen, sinagogan parte hartu zuen eta 1941ean Herbehereetako Eretz Israelera emigratu nahi zuen klub sionista batean sartu zen, gazteentzako estatu judu bat sortzeko. Ana Frankek bere egunkarian deskribatu zuenez, ametsetako herri horretan Margotek emagin izan nahi zuen.

Margot Frank, "Atzeko etxea"

"Atzeko etxearen" maketa

Sarrera estaltzen zuen liburu-apalategia

Herbehereetako nazien okupazioan, juduen aurkako neurriak oso azkar hartu ziren.Amsterdam "Juduentzat debekatuta" jartzen zuen kartelez josita egon zen.[9] 1942ko udan hasi zen Herbehereetako juduen deportazio sistematikoa.[10] 1942ko uztailaren 5ean, Margotek Emigrazio Juduaren Bulego Nagusiak emandako zitatorio bat, lan-eremu batean aurkeztea agintzen ziona, jaso zuen (alemanez: "Zentralstelle für jüdische Auswlag"[10]). Alemanian enplegua lortzeko dei bat jaso zuen familiako bakarra izan zen. Margot Herbehereetako lehen judutar-taldekoa zen, eta haien artean alemaniar juduak zeuden batez ere. Hori izan zen lekualdatzeen hasiera. Edith Frankek jaso zuen gutun hori, eta, hurrengo egunean, berak eta haren familiak La casa de atrás izeneko aitaren konpainiaren eraikineko "eraikin sekretuan" (nederlanderaz: achterhuis) ekin zioten bizitzari.

Otto eta Edith Frank ezkutatzeko babesleku bat prestatzen aritu ziren 1942ko hasieratik, beraz, hurrengo goizean, Ottok langileen konfiantzako kideekin prestatu zuen plana azaldu zien Anari eta Margoti, familia goiko solairuetako geletan ezkutatuko zela, Opekta konpainiak Prinsengracht 263an (Amsterdamgo kanal bateko kale bat) zituen bulegoen atzean. 1942ko uztailaren 6ko goizean, Margot eta bere familia ezkutalekuan sartu ziren. Apartamentua itxurazko hondamendi batean geratu zen, bat-batean alde egin zuten itxura emateko.[11]

Eranskina (Achterhuis) eraikinaren atzeko aldeko hiru mailako espazioa zen, eta enpresaren bulegoen gainean zegoen sarrera ezkutatzen zuen liburu-apalategi batetik sartzen zen. Victor Kugler, Johannes Kleiman, Miep Gies eta Bep Voskuijl ziren Frank familia ezkutuan zegoela zekiten langile bakarrak. Laurek, Miep senarrarekin, Jan Gies, eta Bep-en aitarekin batera, Johannes Hendrik Voskuijl —eranskin sekretuko atea kamuflatzeko apalategia egin zuen, eta inork ikusi ez zezan—, babesa ematen zioten ezkutuan jarraitzeko.[12] 1942ko uztailaren 13an, Frank familiari van Pels familia batu zitzaion: Hermann, Auguste emaztea (Petronella izenez ezaguna) eta Peter, 16 urteko semea. Hermann van Pels Otto Franken bazkide komertziala zen eta bi familiak lagunak ziren. 1942ko azaroan,zortzigarren kidea,Fritz Pfeffer, familiaren dentista eta laguna, elkartu zitzaien.

Margot eta bere familia ezkutuan egon ziren bi urtez. Konfinamendu horretan idatzi zuen ahipak, Anak, "El diario de Ana Frank". Egunez, Margotek eta babeslekuko beste kideek kontu handia izan behar izaten zuten, eta isilik egon behar izaten zuten bulegoko langileek entzun ez zitzaten. Ezkutatutako familiak ahalik eta modu naturalenean bizi nahi zuenez, egunean ordutegi zorrotz bati atxikitzen zitzaion. Gauez, askatasun handiagoz mugi zitekeen, baina agerian geratzeko beldurra etengabe egoten zen.[8] Margot, Anne eta Peter van Pelsek ordu batzuk ematen zituzten beren eskola-jardueretan, ikasketak berriz hasi ahal izateko gerra laster amaitzea espero baitzuten.

Gestapoak Margot Frank, gordelekuko beste pertsonekin batera, 1944ko abuztuaren 4an atxilotu zuen, eta kuartel nagusian egun bat pasatu ostean, hiru egunez gertuko espetxe bateko gela batera eraman zuten. Abuztuaren 8an, trenez bidali zuten Westerbork-eko kontzentrazio-eremu holandarrera. Frank familiak 1942an Margoten deiaren abisuari erantzun ez zionez eta klandestinitatean aurkitu zutenez. Haiek, landa-funtzionarioek, (Fritz Pfeffer eta Van Pels familiarekin batera) kriminal deklaratu zituzten, eta zigortutako blokean atxilotu. Derrigorrezko lanak eginarazi zizkieten, bateriak desegiteko plantan. Han egon ziren 1944ko irailaren 3an Westerborketik Auschwitzerako azken deportaziorako hautatu zituzten arte. Hiru eguneko bidaia beldurgarri baten ondoren, irailaren 6an iritsi ziren iluntasunean, Auschwitz-Birkenauko (Polonia) hilketa-eremuaren plataformara. Ezkutatutako zortzi lagunek gainditu zuten gas-ganberetarako hautaketa.[13] Otto Frank, Hermann van Pels, Peter van Pels eta Fritz Pfefferhurbil zegoen Auschwitz I.era eraman zituzten; Margot, Ana, Edith ama eta Auguste van Pels, ostera, Birkenauko emakumeen kanpamenduan geratu ziren.

Juduen Lizeoan Margot eta Ana ezagutu zituen Amsterdameko Bloeme Evers-Emden-ek gogoratu zuen Margot eta Edith Goi Silesiako Libeauren lan-eremura eramateko hautatu zituztela. Anari, berriz, debekatu egin zioten sarna garatu zuelako. Horregatik, Krätzeblock (sarna blokean) izeneko kanpamentutik horma altu batek bereizten zuen gunera eraman zuten. Margot harekin joan zen, eta ez zuen alde egin. Bloemek haiek gabe jarraitu zuen. Edith atzean geratu zen bitartean, 1944ko urriaren amaieran eta azaroaren hasieran egindako hautaketa baten ondoren, Margot eta Anne Bergen-Belsen-eko kontzentrazio-eremu superpopulatura eraman zituzten. Hango baldintzak izugarriak ziren eta biek tifusa garatu zuten 1944ko neguan. Ia ez zegoen janaririk, eta gaixotasun infekziosoak zeuden. Biak oso ahulduta zeuden eta sukar handia zuten.

Margot Frank 1945eko otsailean edo martxoan hil zen, 18 edo 19 urte zituela, tifusaren ondorioz. Egun batzuk geroago, Ana gaixotasun beragatik hil zen. Janny Br-Distireslijper eta bere ahizpa Lientj-ek batera lurperatu zituzten kanpalekuko hobi komunetako batean; 1945eko uztailean, Herbehereetara itzuli eta tifusetik berreskuratu ondoren, Jannyk Otto Franki idatzi eta bere bi alabak hil zirela jakinarazi zion.

Edith Auschwitzen hil zen 1945eko urtarrilean, eritasun eta ahultze baten ondorioz. Otto Frank izan zen ezkutatu ziren zortzi pertsonetatik bizirik atera zen bakarra. 1945eko ekainean Amsterdamera itzuli zenean, Miep Giesek Anaren egunkaria eman zion, eta 1947an argitaratu zuen haren oroitzapen gisa. Anarekin batera, Margot Frankek ere egunkari bat idatzi zuen konfinamenduaren garaian (Anak ahizparen egunkaria aipatu zuen), baina Margoten egunkaria ez da inoiz aurkitu.

Kontzentrazio-eremua aste batzuk geroago askatu zuten britainiar tropek, apirilaren 15ean.

• 
  Herbehereetako etxea
• 
  aita, Otto Frank
• 
  Margot Frank, 1937
• 
  Margot Frank, 1939
• 
  Eskola, Amsterdam
• 
  Amsterdameko eskolan
• 
  Oroigarriak, Pastorplatz Aquisgrán, Alemania
• 
  Margot Frank, Rimpar
• 
  Margot Frank oroitzeko,Parte-Belsen, Alemania

• Frank, Ana. Diario de Ana Frank. Berbera Editores, ISBN 978-2-245-26735-6. Ediciones 2007.
• Frank, Ana. The Diary of a Young Girl. Editorial Longman, ISBN 978-0-582-41776-2. Edición: 2001
• Gies, Miep. Mis Recuerdos de Anna Frank. Ediciones Emece, ISBN 978-950-04-2494-3, 2003

• Ana Frank
• Miep Gies
• Otto Frank