Man

Man[1] (ingelesez: Isle of Man, ˈmæn ahoskatua; manxeraz: Ellan Vannin, ˈɛlʲən ˈvanɪn ahoskatua) Irlandako itsasoko uharte txiki bat da, Irlandarekin eta Britainia Handiarekin batera Britainiar uharteak osatzen dituena. Erresuma Batuko parte da, Britainiar Koroaren dependentzia (British Crown Dependency) gisa.

Man
Ellan Vannin
Isle of Man
Ereserkia: O Land of Our Birth
Goiburua: Oh Land of Our Birth

Man uharteko bandera
Coat of arms of the Isle of Man (en) Itzuli
Uk map isle of man.png
Geografia
HiriburuaDouglas
54°9′0″N 4°28′39″W
Azalera572
Punturik altuenaSnaefell (en) Itzuli
KontinenteaEuropa
Administrazioa
Gobernu-sistemaKoroaren menpeko lurraldea
Man uharteko jaunaElisabet II.a
Man Uharteko MinistroburuaHoward Quayle (en) Itzuli
LegebiltzarraTynwald
Harreman diplomatikoak Ikusi mapa Wikidatan
Zeren kide
Demografia
Biztanleria83.314 (2016)
−2.574 (2013)
Dentsitatea145,65 bizt/km²
Hizkuntza ofizialak
Erabilitako hizkuntzak
Emankortasun-tasa1,65 (2002)
Bizi-itxaropena77,96585 (2002)
Ekonomia
Historia
Sorrera data: 1765eko maiatzaren 10a
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia+44
ISO 3166-1 alpha-2IM
ISO 3166-1 alpha-3IMN
Ordu eremua
Elektrizitatea230 V. 50 Hz.BS 1363 (en) Itzuli
Internet domeinua.im
gov.im
Artikulu hau Irlandako itsasoko uharteari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Man (argipena)».

Historia

Man uhartea Irlandako Itsasoan kokatzen da, eta Goi Erdi Arotik Irlandako eta Eskoziako lurraldeetako gertakarien eraginpean izan da. VIII. mendean, norvegiarrek (bikingoek) Hebrida uharteetan sortutako Uharteetako Erresumako lurralde hegoaldekoena izan zen. XII. mendean, Somerled jaun norvegiar-gaelikoak Man uharteraino hedatu zuen bere agintea eta, 1266tik aurrera, Eskoziaren baitan kokatuta, Uharteetako Jaurerriko zati izan zen. 1313an, berriz, Robert I.a Bruce erregeak uhartea mendean hartu zuen.

1880ko abenduaren 21ean uhartean emakumeentzako sufragio eskubidea onartu zuten; hori onartu zuen mundu osoko lehen lekua da.

1975ean, manxeraren azken hiztuntzat jo ohi den Ned Maddrell hiltzean, hizkuntza hori hildako hizkuntza bilakatu zen ofizialki.

Gobernua
Man uharteko tokiko gobernuak eta sheadingak.

Erresuma Batuko gobernuaren ardura da uhartea babestea eta, azken finean, gobernu ona bermatzea eta nazioarteko foroetan uhartea ordezkatzea. Bestalde, uharteko parlamentuak eta gobernuak barne-arazo guztietarako eskumenak ditu.

Tokiko gobernua

Man uharteko tokiko gobernuak antzinako barrutien oinarria hartu du. Bi aginpide mota daude. Alde batetik, Douglaseko udalerriaren udalbatza dago. Bestetik Castletown, Peel eta Ramsey hirien, Michael, Laxey, Onchan, Port St Mary eta Port Erin herrien eta beste 15 barrutien (lehen aipatutako hiriak eta herriak ez dituzten) batzordeak daude.

Klima
    Datu klimatikoak (Ronaldsway)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 8.2 7.9 9.2 11.1 14.1 16.3 18.1 18.1 16.3 13.6 10.9 8.9 12.8
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 3.9 3.4 4.4 5.4 7.7 10.2 12.2 12.4 11.1 8.9 6.3 4.5 7.6
Pilatutako prezipitazioa (mm) 82.6 57.5 65.5 55.7 50.9 58.1 56.2 65.3 75.3 102.5 103.1 91.8 864.4
Euri egunak (≥ 1.0 mm) 14.0 10.6 11.8 9.9 9.7 9.8 9.0 10.8 11.1 14.1 15.2 13.9 140.1
Eguzki orduak 54.1 77.9 115.9 171.2 227.6 203.4 197.4 184.9 138.9 103.6 63.5 46.0 1584.6
Iturria: Met Office[2]


Kultura

Hizkuntzak

Man uhartean tradizionalki manxera mintzatu da, baina jatorrizko azken hiztuna 1974ean hil zen, eta gaur egun ingelesa da nagusi (nahiz eta manxera berriz indartzeko saiakerak egiten ari diren).

Manxar ezagunak

Erreferentziak
  1. 159. araua. Euskaltzaindia (Noiz kontsultatua: 2010-10-12).
  2. Met Office. Ronaldsway 1981–2010 averages. in: Station, District and Regional Averages 1981–2010..

Ikus, gainera

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.