Malayo-polinesiar hizkuntzak
Malayo-polinesiar hizkuntzak austronesiarra deituriko hizkuntza familiaren azpitalde bat da. Hizkuntza hauen eremua guztiz zabala da: Malaysia, Indonesia eta Filipinak osorik, eta Vietnam, Kanbodia, Taiwan, Madagaskar eta Ozeano Barearen Hego eta Erdialdeko uharteetako zatiak. Hala, familia hau munduko hedatuenetariko bat da bai geografia hedaduragatik bai hiztunen kopuruagatik.
| Malayo-polinesiar hizkuntzak | |
|---|---|
 Mendebaldeko malayo-polinesiar hizkuntzak.
Filipinetako hizkuntzak Borneoko hizkuntzak Sonda-Sulawesiko hizkuntzak Erdialdeko malayo-polinesiarrak Halmahera–Cenderawasih Mendebaldeko Ozeanikoak | |
| Datu orokorrak | |
| Hiztunak | 385,5 milioi |
| Eskualdea | Hego-ekialdeko Asia eta Pazifikoa |
| Hizkuntza sailkapena | |
| giza hizkuntza Austro-Tai hizkuntzak austronesiar hizkuntzak | |
| Hizkuntza kodeak | |
| Glottolog | mala1545 |
| Linguist List | mlpo |
| IETF | poz |
Bi adar bereizten dira: mendebaldeko edo indonesiar hizkuntzena eta ekialdekoa edo ozeanikoa. Nagusia mendebaldekoa da, 200 hizkuntza inguruk osaturik dago eta horien artean garrantzitsuenak lehen edo bigarren hizkuntza gisa erabiliak dira: malaysiera (15 milioi hiztun), indonesiera (160 milioi), javera (100 milioi) eta tagaloa (65 milioi). Ekialdekoak, ordea, 300 inguru dira, guztira milioi bat hiztun besterik biltzen ez dutelarik.
Malayo-polinesiar hizkuntza batzuen taula konparatiboa
| Euskara | Malgaxe (Madagaskar) | Ma'anyan (Indonesia) | Malaysiera (Indonesia, Malaysia) | Antzinako-javera (Indonesia) | Cebuera (Filipinak) | Tagalo (Filipinak) | Futunera (Wallis eta Futuna) | Protohizkuntza komuna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bat | isa, iray | isa, erai | satu | -sa, tunggal | usa | isa | tasi | *esa, *isa |
| Bi | roa | rueh | dua | rwa, ro | duha | dalawa | rua | *duha |
| Hiru | telo | telu | tiga | telu | tulo | tatlo | tolu, toru | *telu |
| Ni, nire | (iz)aho, -ko | aku, -ku | aku, -ku | ako, -ko | ako, -ko- | akô, akin | au, avau, -ku | *i-aku |
| Hi, hire | ianao, -nao | hanyu, -nyu | engkau, -kau | ko, ngko, kowe | ikaw, -kaw | ikaw, iyo | akoe, kee | *i-kahu |
| Hura, haren | izy, -ny | hanye, -nye | ia, dia, -nya | sira | siya | siya, niya | o-ia, ia | *si-ia |
| Zeru | lanitra | langit | langit | langit | langit | idem | rangi | *langit |
| Ilargi, hil | volana | wulan | bulan | wulan | bulan | buwan | mirama | *bulan |
| Eguzki | masoandro | mateandrau | matahari | ari | adlaw | arâw | la | *ha(n)daw |
| Egun | andro | andrau | hari | dina | adlaw | araw | ao, aso | *qalejaw |
| Gau | alina | (ka)malem | malam | wengi | gab’i | gabi | bo, poo’uli | *bengi |
| Urte | taona | taun | tahun | tahun | tu'ig | taôn | tau | *taqun |
| Lur | tany | tane | tanah | tanah | yuta | lupa | kere, kele | *tanaq, *taneq |
| Ur, (aintzira) | rano, (farihy) | ranu, (danaw) | air, (danau) | wway, (ranu) | tubig, (lanaw) | tubig, (ilog) | wvai, (namo) | *danum, (*wai) |
| Euri | orana | uran | hujan | udan | ulan | ùlan | ua | *quzan |
| Harri | vato | watu | batu | watu | bato | batô | fatu | *batu |
| Su | afo | apuy | api | apuy | kalayo | apôy | afi | *hapuy |
| Egur, baso | hazo, -kazo, ala | kakaw, jumpun | kayu, hutan | alas | lasang | kahôy, gubat | la’au, 'ara | *kayuh, *alas |
| Hosto | ravina | rawen | daun | ron | dahon | dahon | rau, lau | *dahun |
| Fruitu | voa | wua | buah | wwah | bunga | bûnga | fua | *buaq |
| Soka | tady | tadi | tali | tali | pisi | lubid | taula, vava | *talih |
| Txori | vorona | wurung | burung | manuk | langgam | ibon | manu | *manuk |
| Izen | anarana | ngaran | (nama) ngaran | jeneng | ngalan | pangalan | ingoa | *ngayan |
| Giza- | olona | ulun | orang, (ulun) | uwong | tawo | taò | tangata | *tau |
| Gizon | (lehi)lahy | upu | laki-laki | lanang | lalaki | lalake | tane | *laki |
| Andre | (vehi)vavy,viavy | wawey | bini (épouse) | wadon, wedok | babaye | babae | fafine | *bahi |
| Ume | (z)anaka, zaza | ia | anak | anak | bata | batà | tama | *anak |
| Buru | loha | ulu' | hulu | hulu | ulo | ulô | uru, ulu | *qulu |
| Ile | volo | wulu | bulu | bulu | buhôk | balahibo, buhok | fulu, furu | *buhek |
| Azal | hoditra | kudit | kulit | kulit | panit | balât | kili, kiri | *kulit |
| Etxe | trano, (levo), vala | lewu | balai (pavillon) | bale | balay | bahay | fale | *humaq,*balay |
| Teilatu | tafo | hapau | atap | atep | atup | bùbông | ato, inaki | *qatep |
| Bide | lalana | lalan | jalan | dalan | dalan | daân | ala, retu | *zalan |
| Jan | (mi)hinana, homana | kuman | makan | mangan | mokaon | kàin | kai, omaki | *kaen |
| Edan | misotro, (minona) | ngo’ot | minum | ngombe | moinum | inòm | inu | *inum |
| Egosi / Egosia | (ma)handro / masaka | nandruk | (me)masak | masak | (mag)luto | lutò | hkavi | *tanek,*zakan |
| Erre | (mi)tono | nutung | (mem)bakar | tunu | sunugon | ihaw | tungia, tutu | *tunu |
| Lo egin | (ma)tory, mandry | mandre | tidur | turu | katurog | tulog | moe, moerua | *tidu(r) |
| Bizi, bizidun | velona | belum | hidup | urip | mabuhi | mabuhay, buhay | mouri | *ma-hudip |
| Hil, hila | maty | matey | mati | mati | mamatay | mamatay, patay | mate | *matay |
| Hil (iragankor) | mamono | manuh | (mem)bunuh | mateni | mopatay | pumatay | jiaka mate | *bunuq |
| Bero | (ma)fana | malaing | panas | mapanas | init, alimuot | init, banas | mafana | *ma-panas |
| Txuri | fotsy | mahilak | putih | putih | buti | pùti | hkengo, tea | *ma-putiq |
| Beltz | mainty | maintem | hitam | ireng | itum | itim | uli, uri | *ma-qitem |
| Berri | vao | wa’u | baru | anyar | bag'ô | bago | fou | *ma-baqu |
| Hau, hori | ity, iny, iry | iti, iru | ini, itu | iki, iku | kini, kana | ito, èto | tenei, tena | *i-ni, *i-na |
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2016/08/29 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q143158
Multimedia: Malayo-Polynesian languages / Q143158
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.