Nestor Makhno

1888ko urriaren 26an jaio zen Ekaterinoslar gobernupean zengoen Ukrainako Aleksadovsk barrutiko Guliaipole herrian, nekazari pobreen familia batean. Jaio eta denbora gutxira aita hi zitzaiolarik, 7 urterekin hasi behar izan zuen lanean behiak eta ardiak zaintzen, ama eta lau anaia-arrebak aurrera atera ahal izateko. Neguan herriko eskolara jonez ikasketa apur batzuk jaso zituen. Ukrainan ohikoak ziren alemanen baserrietan lanean, ugazabek langileekin egiten zituzten bidegabekeriak ikusi zituen. 1905eko iraultzan parte hartu zuen 16 urterekin, eta hainbat alderdi politikorekin kontaktua izan eta gero, anarkistekin hasi zen militatzen, zenbait betebehar arriskutsutan. 1908an agintari zaristek harrapatu eta heriotz zigorra ezarri zioten anarkista izan eta ekintza terroristak egiteagatik. Adin txikikoa izateagatik, biziarteko kartzela-zigorragatik aldatu zioten. Moskuko kartzela zentralera eraman zuten, non Piotr Arxinoven lagun egin eta bertako liburutegiko (tsaristek kentzen zituzten liburu asko hemen zeuden) liburu asko irakurri zituen. Arxinovek, Makhno baino askoz ere ikasiagoa izanik, hainbat ikasgaitako ezagutzak lortzen lagundu zion. Kartzelako bizimodu gogorraren ondorioz, biriketako gaitz batek hartu zion. 1917an, beste preso politiko batzuekin batera askatu zuten, Moskun langilegoaren iraultza hasia zela. Guliaipole bere jaioterrian lan politikoa egitera abiatu zen. Errusian Kerenski demokrataren gobernupean, bere herriko sobietaren buru bihurtu zen, lurraldeko nekazariek eta langile metalurgiko eta arotzek osatuta. Langile eta nekazarien batailoiak antolatu zituen, austroalemanek herrialdea okupatu zutenean. 1918an Moskura joan zen anarkista teorikoekin mintzatu eta nekazariak anarkista bihurtzeko prozesuan aurrera egiteko. Baina anarkista zaharrak pasibo eta boltxebikeekin zein erlazio eduki jakin gabe aurkitu zituen. Piotr Kropotkin izan zen aholkuak eman zizkion bakarra. Leninekin izandako elkarrizketa baten ondoren hasi ziren okertzen boltxebikeekin zuten harremana. Ukrainiara itzultzen ari zela austriarrek harrapatu egin zuten, eta bere herriko judu batek emandako diruari esker lortu zuen askatasuna. Bere herrira iritsita lan handia egin zuen borondatezko hainbat gerrilla antolatzen. Estrategia honakoa zen: zonalde bat askatu ondoren, borroka beste lurraldeetara hedatu, horrela anarkisten ideiak areago zabalduz. Borroketan abantaila zen bere zaldun taldeen ausarkeria eta mugikortasuna; geroago, infanteria azkarrena garatu zuen, gurdi tradizional batzuk erabiliz. Beste abantaila, inguruko nekazarien laguntza zen, hauek lagundu egiten baitzieten, nahiz eta zigor gisa etxeak erretzen zizkieten. Irautza sozial eta Komuna askeei buruzko manifestuak idatzi zituen.

Boltxebikeek inongo funtsik ez zuten hainbat leienda beltz zabaldu zituzten Makhnoren pertsonaren gainean. Dena den, Volinek berak zioen bezala <<Makhnok ahulezia batzuk zituen bere izaeran>> mugimenduari kaltegarri zitzaizkionak: Alkoholari zion zaletasuna zela eta, inoiz kontseiluari jaramonik egin gabe hainbat erabaki hartu zituen, autoritario agertuaz. Volinen esanetan, hainbat kidek Makhno bezain onak ziren hainbat komandante gomendatu zizkioten, estratega onak, politiko onak eta moralki Makhnoren gainetik zeudelako; agian bere ahultasun hauek direla eta, beste kide bat bezala kontsideratzen zuten, nekazari masen konfiantza jasoaz.

Hainbat alditan zauritu zuten azken urteetan, hala nola martxoaren 21ean sabelean, boltxebikeen bala batek jota. Abuztuan 7 tiro jaso zituen, azkena lepoan. Kontseiluak Makhnoren bizia arriskuan ikusiaz, atzerrira eramatea erabaki zuten zauriak osatzera, Ukraina ez baitzen ordurako leku segurua. Abuztuaren 28an, boltxebikeak inguraturik zeudela, zauritu batzuek Dniesterrera ihes egitea lortu zuten, Makhno haien artean.

Errumaniako agintarien errepresiotik ihesi, Poloniara abiatu zen ondoren. Han atxilotu egin zuten poloniarren aurkako ekintzak egitea leporatuta, nahiz eta epaiketatik aske irten zen. Dantzig-era joanda, han ere atxilotu egin zuten, baina azkenik Parisera ihes egitea lortu zuen talde anarkista batzuek lagunduta. Parisen gorriak ikusi zituen, izan ere, ez zen girora eta hizkuntzara ohitu eta gerrako zauriak ez zitzaizkion erabat sendatu. Noizean behin ekitaldiren batean parte hartu bazuen ere, denboraldi luzeak pasatu zituen mugimenduetatik kanpo. Ukrainan pasatakoa kontatzeko asmoz idazteari ekin zion, baina 1918. urtean zendu zen bere lanak argitaratu gabe. Liburuak 1935. urtean plazaratu ziren.

Parisen bizi izan zen bitartean, anarkistei auto-diziplina gehiago, antolakuntza eraginkorragoa eta homogeneitate handiagoa eskatu zien. Bere azken egunera arte, Frantziako Renaulten lantegi batean aritu zen lanean. 1934ko uztailaren 6an hil zen tuberkulosiak jota. Hurrengo egunean erraustu eta Père-Lachaise hilerri ezagunean ehortzi zuten. Hiletara 500 lagun inguru agertu ziren. Halyna Kuzmenko emaztearekin Yelena izeneko alaba bat zuen.[2] Gerora, naziek Frantzia okupatu zutenean, ama-alabak Alemaniara deportatu zituzten lan gogorrak egitera. Gerra bukatzean, NKVD sobietarrak atxilotu eta 1946an bortxazko lanetara kondenatu zituzten. 1953an aske geratzean, Kazakhstanen bizi izan ziren.

• 
  Nestor Makhno.
• 
  Nestor Makhno 1909an.
• 
  Makhno bere kideekin.

Sergei Seymanovek, azkeneko Sobietar historialariak, 1968ko hamarkadako pieza bitxi baten bidez, Nestor Makhnoren "Bizitza eta heriotza" izenburuaren azpian, luze aritzen da. Makhno alargunarekin, Galina Kuzmenko, eta bere alaba, Lucieri buruz[3].

1968. urteko apirilaren 4an, Dzhambula herrian Kazakhstanen, Galina Kuzmenkoren eskutik jaso zuen gutun bat lortu zuen. Bertan esaten zen guztia kontutan hartu zuen, ez bakarrik Frantziako gorabeherak, baita 1945. urtean Alemaniara eta SESBera deportatu izana, bere alaba batera.

Galinak (Nestor Makhnoren) Tenon ospitaleko azken egunetan egindako azken orduetako deskribapen zehatza eskaintzen du; bere benetako jaiotze-urtea 1888koa izan zen, urtebete lehenago erregistro ofizialetan agertzen zen data baino urtebete lehenago. Bere aitaren benetako abizena Mikhnienko izan zenean, Makhno goitizena izanda, abizena hartu eta haren azpian seme guztiak erregistratu zituen. Galinak bere "egunkari ospetsua" benetakoa zela baieztatu zuen 1920ko hamarkadan Redsek konfiskatu zuelarik.

Makhnobista talde nagusiko jarduerei buruzko deskribapena eman zuen beraien eguneroko bat eginez, 1920ko otsailaren 19tik martxoaren 26ra. Ukraineraz idatzita, errusiara itzuli zen , testu hau hainbat aldiz inprimatu da orduz geroztik.

Makhno eta bere kideek ekintza larri eta bortitzak egin arren, ez zuten beraien burua erruduntzat hartzen anarkistek behar zituzten gauzak lortzeko premia lehenesten zutelako. Ez zuten etika iraultzaileari buruz hitz egiten.

Galina Frantzian zegoenean Frantziar erakunde askotan lan egin zuen. Alemania Naziaren "STO" (Derrigorrezko Obra Zerbitzua) legearen arabera, Lucie, Makhnoren alaba, Berlinera bidali zuten 1943an lan egitera eta Galina berarekin joan zen.

1945eko abuztuaren 14an Sobietar agintariek atxilotu zituzten eta Kievera itzuli ziren. Galina zortzi urtez zigortu zuten Mordoviako lan esparru batean.

1954ko maiatzaren 7an askatu zituzten eta Kazakhstango Dzhambulan herrian bizitzera derrigortu zituzten. Galina 1978an hil zen. Lucie (Elena) Makhno Asiako esteparen erdian utzita, poliziaren zaintzapean, bizirik irauteko lan asko egin behar izan zituen: jantokian, fabrika-langilea, janaria prestatu, eta abar.

Seymanovek 1968an ezagutu zuenean, ez zegoen oraindik ezkonduta eta ez zituen umerik, baina hegazkineko piloto batekin bizi zen. Mesfidati hitzaldia adostu zuen: «urduri, haserre eta ez zen inortaz fidatzen». Idazleari, gazte eta dotore iruditu zitzaion bere begi ilun eta ilun ilunekin, eta aitaren antzekotasun harrigarri bat zeukan. "Paristar" itxura hartu zion, edo behintzat berari horrela iruditu zitzaion. Bere errusiarra azentu frantziar nabaria zuen. Amaren aurrean, Seymanovi aitortu zion beti politika mespretxatu izan zuela, aita oso ondo gogoratzen zuela eta gogora ekarri zuen bere etxea jendea eta egunkariz beteta zegoela. Sasoi hartan, erabakia hartu zuen politika edo egunkarietan ez zuela interesik hartuko. Aberririk ez zuela konturatu zen, eta ezin zuen Frantzia edo Errusia aberri moduan sentitu. Lucieren hitzetan, gizon asko bere atzetik ibili ziren, baina bere hitzetanː "Inoiz ez dut seme-alabarik nahi. Zertarako ekarri umeak mundu maltzur honetara? Nire patu berbera izan dezaten? Frantzian nengoenean ez nituen ezer ezagutzen nire aitaren historiako zati garrantzitsuenak. Kartzelan atxilotu nindutenean, nire preso kide batek, Nestorren alaba nintzenean jakin zuenean, galdetu zidan; zure aita bidelapur ezaguna zen? Haserretuta, zaplasteko bat eman nion.

Bilera amaitzean, Seymanovi galdetu zion Frantziako zenbait egunkari bidali ahal bazituen, bera bizi zen lekuan ezin baitzituen lortu. Esan beharra dago Seymanovek ez duela inolaz ere atzera egiten.

Lucie (Elena) Makhno 1993an hil zen, 71 urte zituela, Dzhambulan bertan, bere bizitzaren urte gehienak herri horretara mugatuta.

Azken urteetan Nestor Makhnoren irudia Ukrainiar abertzaleen aldeko ikur bezala aldarrikatu da, baina bere jatorrizko pentsaera ezkutatuz: "bidelapur on" itxurako bat bezala aurkezten da, anarkismoa aipatu gabe.[4]