Magdalena (Iruñea)

Magdalena Iruñeko auzo bat da. Arga ibaiaren ertzean kokatua dago, hori eta duen lur emankorrak dira auzoa baratzez beteta egotearen arrazoia. Iruñea osoan famatuak dira Magdalena auzoko barazki eta fruituak. Auzo honetan zehar sartzen da Iruñera Pirinioetatik datorren Donejakue bidea.

Magdalena
 Euskal Herria
Magdalena auzoaren kokapen mapa.
Map
Kokapena
Herrialdea Nafarroa
UdalerriaIruñea
Administrazioa
Posta kodea
Geografia
Koordenatuak42°49′12″N 1°37′55″W
Demografia

Historia

Magdalena auzoa XII. mendean sortu zen, Arga Ibaiaren bestaldean zegoen Andre Maria Magdalenaren zaintzapeko leprosategi baten inguruan. Mende horretan bertan, eraiki zen Magdalenako zubi erromanikoa, Arga ibaiaren bestaldera igarotzeko. Magdalena, Arrotxapearekin batera, Iruñeko auzo zaharrena da eta Nabarreriako burguari lotua zegoen. Erdi Arotik eraiki izan dira Arga ibaiaren ertzetan baserriak, errotak, zurtegiak, garbitegiak… eta bertako baratzak antzinatik hornitu dute barazkiz eta fruituz Iruñea. Nafarroako konkistan Iruñea elikagaiez hornitzen zuten zonaldeak, Magdalena auzoa barne, osorik erre zituzten, Iruñea birkonkistatu nahi zuten nafar-tropak hornitu ez zitezen. Aterpe bezala erabili zitezkeen eraikinak ere erre zituzten, errotak batez ere eta hortik aurrera egurrez egin behar izango ziren eraikin guztiak. Frankismo garaian, Francok Magdalenako lurretan Langileentzako auzo bat eraikitzea agindu zuen eta hortik aurrera, aintzinako Magdalenako lurretan Txantrea auzoa eraiki zen.

1982ko atentatua

1982ko apirilaren 17an, ETA militarrak Espainiako Polizia Nazionaleko agente bat hil, beste bat larri zauritu eta beste bost arin zauritu zituen Magdalena auzoan.[1] [2] ETAk auzoan dagoen Nafarroako indar elektrikoen azpiestazioaren kontra jo nahi zuen,[1] baina Poliziarekin suertatutako gorabeheren ondorioz poliziaren tanketa bat leherrarazi zuen. ETAk Polizia Nazionalaren tanketaren aurka gerra-gurdien kontrako granada bat jaurti zuen eta, ondoren, tiroketa gogorra izan zen etakideen eta polizia nazionalen artean. Ekintza Nafarroa komandoak gauzatu omen zuen goizeko 3:05ean, Magdalenako zubi zaharraren inguruan. Tiroketaren ostean, etakideak ihesi joan ziren, armak eta munizioa lekuan bertan utzita.

Hilabete lehenago, tanketaren aurka egin zen ekintzaren lekutik 100 metro ingurura, Espainiako Polizia Nazionalak Goma biz beteriko auto bat aurkitu zuten eta, handik minutu batzuetara, autoak eztanda egin zuen.

Eraikinak

Erlijiosoak
  • Andre Maria Magdalenaren zaintzapeko leprosategia: Jadanik ez da existitzen.
  • Josefinen umezurtz eta babesgabeen babes-etxea: Egurrezkoa egin zuten badaezpada, nafar tropek gotorlekutzat erabil ez zezaten. 1904an harriz berreraikitzen hasi ziren eta 2 urte geroago bukatu zuten. Azkenik 1926an eliza bat eraiki zuten babes-etxeari itsatsia eta 1926. urtean inauguratu zen.
  • Santa Ana Monasterioa: 1587 urtekoa eta gaur egun existitzen ez dena.

Zibilak

Donejakue Bidea

Magdalena auzoa Iruñeko Donejakue bidearen sarrera da. Eguraldi ona hastean ugariak dira auzo honetatik igarotzen diren erromesak. Burlata atzean uztean, erromesak Magdalenan sartzen dira. Aurrerago Magdalenako XII. mendeko zubi erromanikotik igaro eta Nafar hiribururako bidea hartzen dute. Lehen erromes- Ospitalea zegoen auzo honetan baina gaur egun ez da existitzen.

Jaiak
  • Lehen erromeria bat egiten zen Ezkaba mendiko S.Cristobal ermitaraino baina 1796.urtean ermita bota zuten frantziarrek Iruñea ez setiatzeko.
  • Uztailaren 22: Maria Magdalenaren egunean mezak eta herri jaialdi ikusgarriak antolatzen zituzten eta etxeak piper opilez apainduriko zuhaitz-adar berdezko arkuz apaintzen zituzten. Jaietako lehen goizean, auzoko gazteak maizter janzten ziren (jantzi dotoreak eta kolorezko xingolaz apainduriko txapela jarrita), eta Iruñera igotzen ziren gaiten eta danborren musikarekin batera. Bazkarirako piper opilak, txakolinarekin batera jaten zituzten. Gauetan dantzaldiak egiten zituzten beti.

Kultura
  • Hizkuntza: Magdalena auzoan euskaraz mintzatzen zen, Iruñea XX. mendearen hasieran gaztelaniara egokitu zen arte.
  • Musika: Iruñerriko talde asko dira auzo honetan entseatu dutenak edo entseatzen dutenak, adibidez Barricada.

Garraioa

Auzo honetan Eskualdeko Hiri Garraioaren 5 linea daude:

  Eskualdeko Hiri Garraioa
Magdalena 
Eguneko Zerbitzua
Gaueko Zerbitzua

Erreferentziak
  1. Carmelo C. RIDRUEJO: «Un policía muerto y otros seis heridos en atentado perpetrado en Pamplona contra una tanqueta con una granada anticarro», El País, 1982-04-18.
  2. http://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/mas_navarra/cinco_escenarios_del_horror_47010_2061.html


    Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
    Iruñea

    Kanpo estekak
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.