Lurzoruaren kutsadura

Lurzoruaren kutsaduraren iturri nagusien artean daude kontrolik gabe isuritako plastikoak, nekazaritzan eta abeltzaintzan edo araztegietan sortutako materia organikoaren isuriak, segurtasun-arauak bete gabe erabilitako plagizidak (intsektizidak, herbizidak, fungizidak), edo industria-instalazioetako isuri kimikoak eta zentral eta froga nuklearretan sortutako substantzia erradioaktiboen isuriak. Dena den, horiez gain, gizakien ekintzekin loturiko lurzoruaren kutsaduraren arrazoi arrunt eta ohikoenak honako hauek dira:

• Nekazaritzan erabilitako baliabide kaltegarriak (ibai kutsatuetako uren erabilera, neurririk gabeko erabilitako pestizida, plagizida eta ongarri kaltegarriak).

• Hiri-hondakinak ezabatzeko edo birziklatzeko sistemak ez erabiltzea edo erabilera urria izatea.

• Industria-hondakinak ezabatzeko araudiak betetzen ez dituzten industriak egotea.

• Lurrazpiko biltegien apurketa. Erregaiak eta likido sukoiak gordetzeko metodo nahikoa segurua da, baina batzuetan lurraren gehiegizko presioak eraginda, hondakinak metatzeko sarrera estalita gera daiteke, edo trafikoaren bibrazioaren ondorioz apurtu daitezke biltegiak.

• Zabortegietako filtrazioak. Zaborra lurrazpian pilatzen den zonetan, lurra jartzen zaio gainetik, modu konpaktuan osasunerako kaltegarria ez izateko, baina lurrazpiko zabor hori lurraren hausturetatik iragaz daiteke.

• Monolaborantza. Nekazaritzan, zona batean espezie bakarra landatzeak eta lurzoruari atsedenik edo ongarririk ez emateak, lurzoruan elikagai falta egotea eragin dezake eta, ondorioz, zona horren esterilizazioa edo desertifikazioa.

• Lurzorua trinkotzea. Batzuetan, eraikinak eraikitzeko lurra trinkotzen denean edo egunero azienda handia lurzoru beretik igarotzean, landareek sustraiak bota ezin izatea eragiten du, eta beraz, lurra antzu bihurtzea.

• Proba atomikoak. Lurzorua suntsitzen dute eta milaka urtez lurrazalean deskontaminazio-prozesurik egin ezin izatea eragiten dute; esate baterako, Britaniarrek Australian egindakoek.

• Istripu nuklearrak. Lurzoruan, uretan, eta atmosferan kutsadura sinestezina eta izugarria eragiten dute, bertan bizitzea ezinezko eginez eta inguruko eremu asko elkor utziz. Adibidetzat, Txernobylgoa edo Fukushimakoa.

• Ez da ahaztu behar, azkenik, lurzoruaren kutsadura era naturalean ere gertatzen dela. Esate baterako, arroka batzuek metal astunak (kromoa, nikela, beruna) izan ohi dituzte, eta horiek lurzoruan metatu daitezke meteorizazio-prozesuaren bidez. Proportzio txikietan, elementu horiek erabilgarriak dira, baina kantitate handietan, osasunerako kaltegarriak.

Lurzoruan kutsadurak eragin kaltegarriak ditu gizakiarentzat, inguruko faunarentzat eta landarediarentzat. Eragin kaltegarri horiek kutsadura-mailaren eta kontaminazioa eragiten duen substantzia toxikoaren kaltegarritasunaren araberakoak izango dira.

Oro har, lurzoruaren kutsadurak modu zuzenean eragiten dio ingurugiroko landarediari,  bereziki degradazioa sortuz eta espezieak gutxitzea eraginez. Gizakientzat, berriz, eraginak jakien bidez edo kutsagarriekik izandako kontaktu dermikoaz sortzen dira. Kasu batzuetan, gainera, metal astunen kutsadurak eragindako intoxikazioak ager daitezke.

Bestalde, zeharkako eraginak kate trofikoaren bidetik ager daitezke, elikatze-katetik alegia, eta horren bidez espezie askotara heda daiteke kutsadura. Horrez gain, zona batzuetako gehiegizko kutsadurak euri azidoa eragin dezakete, izaki bizidunen organismoetan eragin kaltegarriak sortuz.

Aipatutakoez gain, neurtzeko zailak diren bestelako eraginak ere ager daitezke kutsatutako inguruetan, hala nola:

• Paisaiaren degradazioa. Gizakiok isuritako hondakinek eta horien bidez sortutako kutsadurak erabat itsusten dute ingurune jakin batzuetako itxura.

• Lurzoruaren erabilgarritasunaren eta balioaren galera. Kutsaduraren ondorioz galtzen diren lurraren propietateek lurzorua erabilgarri ez izatea eragin dezakete eta, beraz, beraren balioa galtzea eragin.

Deskontaminazioa kutsadura deuseztea edo kutsaduraren arazoa konpontzea da. Horretarako, lehenik lurzoruaren konposizioari buruzko neurketak egiten dira, eta datuak eredu konputazionalak erabiliz analizatzen dira. Prozesu horren bidez, lurzoruko kutsadura murriztea edo guztiz ezabatzea lortu nahi izaten da, lurzoruari erabilera-ahalmena (produktibitatea) itzultzeko.

Mota askotako tratamenduak egiten dira: tratamendu termikoak, aireztapenaren bidezkoak, lurzoru-garbiketan oinarritutakoak, edo lurrunketaren bidez produktu kutsakorrak suntsitzekoak. Bestalde, aukera biologikoak ere badaude, hala nola substantzia kaltegarriak degradatu edo suntsituko dituzten mikroorganismoak eta landare jakin batzuk landatzea.