Luddismo
Ludismoa industrializazioaren aurkako langile mugimendu bat izan zen, Ingalaterran bereziki 1811-1812 urte bitartean garatu zena. Ehungintzako langileak ziren batez ere, euren lanpostuak kolokan jartzen zituztelakoan makina berrien erabileraren aurkakoak. Izan ere, makina horiek (ehungailu industrialek eta iruteko ardatz automatikoek) lanpostuak desagerraraztea zekarren orokorrean, baina baita ordu arte teknikoak edo espezializatuak ziren lanbideak kualifikazio gutxiko (eta beraz, soldata apaleko) lanpostuez ordezkatzea ere.
Ludditak makina horiek apurtzeagatik nabarmendu ziren burutu zituzten protestetan. Luddismo hitza mugimenduaren buruzagia izan zen Ned Ludd pertsonaiarengandik dator; mugimenduaren jarraitzaileei luddita deritze.
Batez ere ehungintzaren arloan gertatu bazen ere (hori baitzen industria iraultzak gehien eragin zuen sektorea), antzeko mugimenduak gertatu ziren nekazaritzan, adibidez. Bestalde, industrializazioak aurrera egin ahala, Britainia Handian sortutako mugimendua Europako beste herrialdeetara hedatu zen.
Ludismo hitza teknologia berrien kontrako jarrerarekin lotzen da gaur egun, baina historialari batzuek langile borrokari dagokion mugimendutzat hartu dute, eta ekintza ludistak lan baldintzak negoziatzeko taktika gisa definitu dituzte.
Luddismoa Europan
Europako gobernu guztiek zigor gogorrak ezarri zituzten makinak apurtzen zituztenen kontra, baita heriotza zigorra ere. Ingalaterran ez ezik (1790-1917), Frantzian (1817-1923), Belgikan (1821-1830) eta Alemanian ere (1830-1842) zabaldu ziren. Lyoneko (1831) eta Saxoniako (1844) ehungileen matxinada handietan ere aurrekoetako ezaugarri asko ageri ziren.
Espainian lehenengo ekintza luddita Alcoin gertatu zen, 1821ean, 1.200 langilek makina jarri berriak desegin zituztenean.
Makinen aurka: Ludditen bi ekintza
Britania Handiko kasu bat:
| « | Ostiral arratsaldean, laurak inguruan, matxinatu talde batek Wroe eta Duncroft jaunen oihal fabrikari eraso zioten, West Houghtonen... eta babesik gabe zegoenez, bertako jabe egin ziren. Berehala su eman zioten eta eraikin osoa, makina baliotsuak, oihalak eta guzti deseginda geratu ziren. Kalteak handiak dira, fabrikak berak bakarrik 6.000 libra balio zuen eta. Halako ekintza ankerra justifikatzeko erabili duten aitzakia "lurrun ehuna" da, Middletonen bezala. Gertaera higuingarri horrengatik, bi sendi ohoretsuk kalte handia eta konponezina jasan dute eta behartsu asko lanik gabe geratu dira. Matxinatuak makinetan aurrerakuntzak egitearen aurka ari omen dira. Zein oker dauden! Zer gertatuko zen herri honetan halako aurrerapenik gabe. | » |
—Annual Register, 1812ko apirilak 26 | ||
Espainiako kasu bat:
| « | Martxoaren 2an, 1.200 gizonetik gora Alcoi hiriaren kanpoaldean dauden fabriketara joan eta hango makinak apurtu zituzten (ez zier lurrunezkoak). Martxoaren 8an, Gisbert Jaunak, Alcoiko diputatuak Gorteetan azaldu zituen matxinada luditaren arrazoiak:
"Makinak asmatzeak hainbat esku gutxiago behar izatea dakar, beraz ez da harritzekoa, lehen lanean ari zirenek, lanik gabe geratzean, goseak eta beharrizanak jota, halako gehiegikeriak egitea." |
» |
—Batzarren egunkaria, 1821eko martxoak 9 | ||
| « | Iruteko makina gorrotagarri horien jabea zarela jakin dugu, eta esan behar dizut birrindu egin behar dituzula, nire gizonek hala eskatu didatelako. Hurrengo astea amaitu baino lehenago ez badituzu birrintzen, berrehun gizon bidaliko ditut, gutxienez, makinak suntsitzera. Haien aurka tiro egiten baduzu, zu zeu akabatu eta zure ondasunak erretzeko agindua eman diet. Esan auzokoei, eta jakinarazi gauza bera gertatuko zaiela, ez badituzte beren makinak birrintzen. | » |
—1812an, Huddersfield-eko fabrikatzaile bati igorritako gutun anonimoa. Ned Ludd jeneralak sinatua. | ||
