Lorenzo Milani

Lorenzo Cazo Domenico Milani Comparetti Florentzian jaio zen 1923ko maiatzaren 27an. Albano Milani eta Alicia Weissren bigarren semea zen, burgesia aberats, laikoa eta kulturaduna zen bikotea. Bere anai nagusia Adriano zen, eta arreba txikia Elena. Bere aita, Albano, kimikaria zen eta literaturaren zalea, Monstespertolin[1] zituzten ondasunak gestionatzen jarduten zena. Montequfoniko gaztelua eta Gigliolako herria ziren ondasun horien parte. Beste alde batetik, bere ama, Alicia, familia judutar bohemiko batetik zetorren, Triestera lekualdatu zena lan egiteko. Biak agnostikoak eta antiklerikaltzat hartzen zuten bere burua, jakinduria kultural[2] handia izan zuten biek eta Florentziako kultura altuko beste familiekin zuten harremana: ikuspuntu intelektual batetik, haien seme-alabak haurtzaroa bizi izan zuten klima erabat handia zen batean. 1930ean, 1929ko estatubatuar Depresio Handia Italiara krisi ekonomiko eta finantziario ekarri zuen, eta honek familia behartu zuen Milanera lekualdatzera. Hala ere, Lorenzo bere egonaldia txandakatu behar zuen Savonako hirian, Milaneko hirian bizitzeko oztopatzen zioten arnasteko arazoak zituelako. Hurrengo urteetan erregimen nazia finkatzen joan zen eta, handiagotzen hasi zen antisemitismoaren aurrean, bere gurasoak erabaki zuten eliza kaotolikotik ezkontzea y Lorenzo eta bere anai-arrebak bataiatzea.

Milaniren nerabezaroa ez zen izan bere haurtzaroa bezain atsegina. Nortasun alaia eta argia izateagatik bereizgarria zen. Liceo Klasiko Berchet bigarren hezkuntzako eskolan egindako ikasketak eskola-etekin txikikoak izan ziren, bere ikaskideekin borrokak izan zituen eta bere aitarekin hainbat desadostasun izan zituen bere etorkizunarekiko. Eskolako girotik urruntzeko zuen pazientzia eza bultzatu egin zuen geratzen zitzaizkion kurtsoak aurreratzera, nahiz eta bere asmoa arrakasta handirik ez izan. 1941eko maiatzean graduatu zenean, unibertsitatean matrikulatzeko bere gurasoen asmoa errefusatu zuen, eta margolaria izateko desira adierazi zuen[3]. Proiektu honekin buruan, Florentzian bizi den Hans-Joachim Staude margolari alemaniarraren estudiora joan zen. Margolari hau Lorenzoren hazte artistikoan irudi gakoa izan zen, eta geroago kristautasunerako bihurtzerako giltza izan zen ere bai. Milanirentzako, Stauderen pentsamendu artistikoa, bere ideia zentrala “beti funtsezkoa bilatzea, xehetasunak ezabatzea eta sinplifikatzea, eta gauzak unitate gisa ikustea, non parte bakoitza besteen mende dago”[4] zena, ezinbesteko kredoa bihurtu zen. 1941eko irailean, Brerako Arte Ederren Akademian eman zuen izena Lorenzok, eta han Achille Funi eta Eva Tea izan zituen irakasle bezala. Azken hau, Milaniren interesa arte sakratuarekiko eta liturgia pizten laguntza handia izan zen[5]. Gainera, hizkuntzetarako zuen trebetasuna nabarmena egin zen: ingelesa, frantsesa, alemanera, gaztelania, latinera eta hebrearra hitz egiten zituen[6].

Etapa honetan, Milani “maitemindu egin zen Breran ezagututako ilegorri eder batekin, Tiziana deiturtikoa. Lorenzok erakutsi zizkidan berari egindako erretratuak”[7], bere laguna Saverio Tutinoren hitz memorialetan. Klasekide hori Tiziana Fantini deitzen zen, eta, nahiz eta sentimenduz konprometituta egon, nahi denbora eman zuten elkar haiek biek artearekiko zuten grina eta erregimen faxistaren aurkako jarrera partekatzen. Haien arteko konfiantza Milaniren ideien barne-aldaketaren testigu pribilegiatua egin zuen Tiziana: 1942an, eliza batean aitortu zion “Apaiz bihurtuko naiz”[8]. Lorenzo bakarrik joan zen Akademiara lehenengo urtean, baina Tiziana kurtsoa bukatu zuen eta lehenengo aldiz margolari bihurtu zen Milanen, eta geroago Triesten[9]. Bere bizitza sentimentala, aldiz, ez zen mugatu Tizianarekin zuen adiskidetasunean. Lorenzok harreman handia izan zuen, “ia ezkongai-harremana” izan zena, Neera Fallaciren aburuz[10], Carla Sborgirekin, Pietro Ichinoren izeko zena, zeinen gurasoak Milaniren[11] hainbat ekimen babestu zuten. Michele Ranchetti, elizaren historialaria eta psikoanalista, bere obra batean, aditzera eman zuen Sborgik izan zuen “zauriaz” Milanik baztertu zuenean apaiztegian sartzeko.

Beste alde batetik, Milanik liturgiarekiko zuen interesa indartu zuen, eta hau babestua eta lagundua geratzen da 1942ko udan gertatutako gertaera batekin. Montespertolin zegoen landetxe batean oporretan zeudela, meza-liburu bat topatu zuen, eta honetan aurkitu zuen Oresto del Buonori egindako korrespondentzia batekin harrituta geratu zen, Oresto del Buonori bere kidea izan baitzen Liceon. 1943an, gerraren ondorioz, Lorenzo Milani Milanetik joan behar izan zuen, eta bere familiarekin Florentziara joan zen berriro. Ekainean, Arte Ederren Akademia utzi eta gero, fede kristaura bihurtu zen 20 urte zituela. 1947an apaiztua izan ondoren, Calenzanora bidali zuten 1954ra arte, eta ostean, eliza florentziarrak zigortua, Barbianako parrokiara bidali zuten, Mugelloko mendietan, Florentziatik 45 km-tara. Han, modu pribatu eta librean, irakasle gisa aritu zen hil egin zen arte, 1967an.

Milaniren apaiz-eginkizunetik, Francisco Aita Santuak bere konpromezu hezitzaileari buruz baieztatu zuen:

«Bere ezinegona, haatiko, ez zen matxinadaren emaitza, baizik eta bere umeekiko amodioaren eta samurtasunaren emaitza, bere taldea zirelako, haingatik sufritzen eta haiei batzuetan ukatzen zitzaien duintasuna emateko borrokatzen zuen. Berea ezinegon spirituala zen, Kristori, Ebanjelioari, Elizari, jendarteari eta eskolari zien maitasunarekin elikatua[12]»

Francisco Aita Santua

1997an, Lorenzo hil eta 30 urte geroago, RAI-k telesail txiki bat estreinatu zuen: Lorenzo Milani, II priore di Barbiana, Sergio Castellitok protagonista izanda. Bere irudia eta bere idatziak ez dute gaur egungo pedagogian, prentsan eta kultura italiarretan gaurkotasuna galdu. Espainiako Telebista transmititu egin zuen “Adiós Barbiana” dokumental frantsesa.