Loia

Loia[1][lower-alpha 1] Bizkaia ibarreko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Zangozerria eskualdean. Ezporogi udalerrian da.

Loia
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Map
Kokapena
Herrialdea Nafarroa Garaia
EskualdeaZangozerria
UdalerriaEzporogi
Administrazioa
Motaherri hustu
Izen ofizialaLoia
Posta kodea31492
Herritarraloiatar
Geografia
Koordenatuak42°35′49″N 1°27′23″W
Garaiera579 metro
Distantzia52,1 km (Iruñetik)
Demografia

XX. mendean despopulatu bezala agertzen zen. Bere lurrak Nafarroako Gobernuko finka batara pasa ziren.

Bertako biztanleak loiatarrak ziren.

Izena

Loia toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]

  • Loya (1366)
  • Loya (1534)
  • Loya (1800)
  • Loya (1945)
  • Lohi (1988)
  • Loia (1998)
  • Loia (2019)

Geografia

Loia Bizkaia ibarran dago, Ezporogi udal-barrutian, Oibar ibarrean, Zangozerria eskualdean, Nafarroa Garaia herrialdearen ekialdean.

Klima eta landaredia

Ezporogiko klima mediterraneo motakoa da, nahiz eta iparraldean klima kontinentalaren ezaugarriak izan. Iparraldeko gune menditsuenetan prezipitazioak ugariagoak dira, urtero 800mm inguru, baina zenbat eta hegoalderago urriagoak, herrigunean, esaterako, 500mm euri baino ez dira jausten urtero. Batez besteko tenperatura 12 eta 13 gradu artekoa da eta urteroko egun euritsuak 80 eta 100 bitartekoak.

Ezporogiko basoak asko gutxitu dira denboraz, gaur egun, jatorrizko haritzen eta arteen hedadura 223 hektareakoa baino ez dela. Arteei eta haritzei XIX. mendetik birlandatutako pinu lariziar austriarrak batu arren, basoak herriko azaleraren %7,1 baino ez ziren XX. mendearen amaieran.

Estazio meteorologikoa

Ezporogin ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Oibar pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 556 metrora, Nafarroako Gobernuak 1974n jarritako estazio meteorologikoa dago.[3]

    Datu klimatikoak (Oibar, 1974-2020)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 19.0 23.0 28.0 29.0 36.0 39.0 41.0 41.0 40.0 31.0 25.0 19.0 41.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 8.8 11.1 14.7 16.2 20.9 26.1 29.7 29.5 25.2 19.4 12.9 9.4 18.7
Batez besteko tenperatura (ºC) 5.2 6.7 9.7 11.2 15.3 19.6 22.5 22.5 19.0 14.4 9.1 6.0 13.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 1.6 2.3 4.6 6.2 9.7 13.1 15.3 15.6 12.8 9.5 5.3 2.5 8.2
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -11.0 -8.0 -10.0 -2.0 1.0 5.0 7.0 6.0 4.0 -1.0 -7.0 -10.0 -11.0
Batez besteko prezipitazioa (mm) 50.1 48.6 47.1 73.6 57.9 47.4 28.9 30.7 57.2 77.2 57.3 68.12 654.2
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 44.0 43.4 47.5 54.0 56.0 88.5 31.0 68.0 75.5 66.5 43.1 58.0 88.5
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 8.4 7.7 6.5 10.1 8.6 5.6 4.1 3.7 5.4 8.6 9.6 9.6 87.7
Elur egunak (≥ 1 mm) 0.8 0.9 0.7 0.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2 0.8 3.5
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4]
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia

1427 eta 1553an 2 su zituen eta bakarra 1646an. 8 biztanle zituen 1786an eta 13 1857an. 11 biztanle zituen 1858an, 9 1887an, 12 1920an, bat ere ez 1930ean, 7 1940an, bat bera ere ez 1950ean eta jada ez da agertzen ondorengo Biztanleriaren Izendegietan. Sabaitza, Usunbeltz, Getadar, Julio, Arteta, Gardalain eta Irangoitirekin Ezporogiko Nafarroako Baso Ondarearen finkak 3465 Ha ditu (basoko pinua, basoberritze-larizioa eta haritza).

Errege jaurerriaren lekua zen, eta haren urteko petxa 6 soldatakoa zen hiru ahariren truke, 2 sause 9 diru saldutako ardo bakoitzeko, gehi 3 kahitze eta erdi gari eta beste hainbeste garagar, eta, afari gisa, 1 kahitze 2 lapurreta eta erdi gari eta berdin garagar. Karga horiek bihurtu ziren 1427 22 soldata gehi 2 kahitze 3 gari lapurreta eta garagar beste hainbeste. Azkenik, ahariek 15 soldatara murriztuta, Joan II.a erregeak 1465ean Martin Errori eman zizkion, eta honek Grazian Urniza Urizko jaunaren saldu zizkion.

Oibarren parte izan zen 1835-1845eko udal-berrikuntzetara arte, non ibarra banandu egin zen, administrazio-unitate izateari utziz, eta Loia Izko udalerrian integratu zen, geroago desagertuko zena. Izko Ibargoitira eta Loia Ezporogi udalerrira pasa zen. Bestalde, XIX. mendearen lehen erdian horrelako erregimenak desagertu ziren arte, Loia jauregia izan zen, eta armagintza-lurmuturreko jauregia zuen, nahiz eta errege gisa gobernatzen zen; bailarako diputatuak eta herriko errejidoreek, auzokoen artean aukeratzen baitziren (1847an 2). Oibar ibarrean Bizkaia deitzen zuten zazpi herrietako bat zen; orduan posta iristen zitzaion Zangozatik, eta egoera erregularrean zeuden tokiko bideak besterik ez zituen.

Oharrak
  1. /lóɟa/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza lehengo silaban

Erreferentziak
  1. Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
  2. «Loia - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
  3. Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Oibar» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  4. Oibarreko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).

Ikus, gainera

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.