Limasol

Limasol Amathus suntsitu ondoren sortua izan litekeela pentsatzen da, antzinako idazkietan ez baitago haren aipamenik. Ingurunea ordea antzinagotik populatua izan da, izan ere K.a. 2000 urteko hilobiak aurkitu baitira, baita K.a. VIII eta K.a. IV mendeen arteko hilobiak ere. Kolonizazio apal bat izango zela esan nahi du, hiria izatera iritsi ez zena.

K.a. 85 urtean Tigranes II.a Handia Armeniako erregea Limasol dagoen eremura iritsi zen Siria, Libano eta Anatolia konkistatu ondoren. Aliatu greziarrak erromatarrengandik babestea zuen helburu.

451. urtean izandako Kaltzedoniako kontzilioaren arabera Amathus eta Arsinoeko apezpikuek fundatu zuten hiria, hasiera hartan Theodosiana eta Neapolis izenekin ezagutu zena[1]. VII. mendean Neapoliseko Leontios apezpikuak bere egoitza bertan zegoela idatzi zuen. X. mendean Lemesos izenarekin ezagutzen zen dagoeneko.

XII. mendearen amaierako Hirugarren Gurutzadan gertakizun ezagunak izan ziren Limasolen. 1190ean Rikardo I.a Ingalaterrakoa Lur Santutik itzultzen ari zela ingelesen flotak ekaitz ugari izan zituen eta Kreta eta Rodas uharteetan geldialdiak egin zituen. Bere ezkongaia zen Berengela Nafarroakoa eta Joana Ingalaterrakoa eta Siziliako erregina zeramatzan ontzia Ziprera iritsi zen eta Limasol parean bota zuen aingura. Isaac Komnenos Zipreko enperadoreak itsasontzia hartu eta emakume biak bahitu zituen. Errege ingelesak Sizilian zuen armadari dei egin eta Zipre inbaditu zuen[2]. Rikardo eta Berengaria Limasolen ezkondu ziren[3].

Limasolgo gaztelua.

1192an Zipreko Erresuma sortu zen, Lusignan Etxeko frankoak errege zituena. 1193an bertan Guy de Lusignan erregeak Limasolgo gaztelua eraiki zuen[4]. Zipreko Erresumak iraun zuen hiru mendetan Limasolek oparotasun handia izan zuen. Apezpiku latindar ugari izan ziren Zipren eta monastegi ugari altxatu ziren. XIII. mendean Limasolgo kaia garraio eta merkatalgune garrantzitsua bihurtu zen eta garapen finantziero eta kulturala ekarri zion hiriari.

1228an Zipreko tenplarioek eskatuta Frederik II.a Germaniakoa Limasolera iritsi zen[5]. Tenplarioak Jhon Ibelen erregearen aurka egin zezan eskatzen zioten. Musulmanen aurka elkarrekin borrokatzeko aitzakiaz Frederik II.ak Ibelen Limasolera deitu zuen. ez ziren akordio batetara iritsi eta Frederik II.ak Zipreko hainbat hiri eskuratu zituen, tartean Limasol. Zipretik alde egin zuenean gobernadore germaniarrak utzi zituen hirien arduradun. 1229an Agirtako borrokan Ibelenen armada frankoak soldadu germaniarrak garaitu zituen eta uharte guztia berreskuratu zuen[5].

1373an genovarrek Limasolgo gaztelua eskuratu zuten eta hiriari su eman zioten. Gazteluak ere kalte handiak jaso zituen eta berreraiki beharra izan zen. 1402 eta 1408an ere genovarrek eraso egin zioten hiriari baina ez zuten Limasol konkistatzea lortu. 1413an Egiptoko mamelukoen erasoari aurre egin zion baina 1425ean mamelukoek hiria hartzea lortu zuten eta suntsitu eta harpilatu egin zuten[6]. Zipreko Janus erregea bahitu eta Kairora eraman zuten[5].

1489an veneziarrek erosi zuten uhartea eta otomandarren mehatxua gertu ikusita hiriak gotortzea erabaki zuten. Limasolgo gaztelu zaharra ere handitu egin zuten. 1538an otomandarrek Limasol konkistatzea lortu zuten. Veneziarrek hiria berreskuratu zutenean gaztelua eraistea erabaki zuten, otomandarrek berriz eskura zezaten ekiditeko.

1570eko uztailean otomandarrek Zipre hegoaldeko hiriak konkistatu zituzten eta aurrera jarraitu zuten uharte guztia eskuratu arte[7]. Limasol erresistentziarik jaso gabe hartu zuten. Hiriaren gainbehera etorri zen, konkistatzaileen interes faltagatik eta ezarri ziren zerga handien erruz. Hiriko komunitate biak ere banandu egin ziren; gazteluaren ekialdean turkiarren auzoa sortu zen eta mendebaldean greziar jatorriko zipretarrak gelditu ziren[5].

Britainiarrek 1878an Zipre hartu zuten. Limasolgo aurreneko gobernadore ingelesa Warren koronela izan zen eta haren ekimenez hiriak aldaketa handiak izan zituen[8]. Bideak garbitu ziren, animaliak erdigunetik atera zituen, zuhaitzak landatu ziren eta kaian nasak eraiki ziren itsasontziak karga eta deskarga hobeto egin ahal izateko. Posta eta telegrafo bulegoak eta ospitalea eraiki ziren eta egunkari bat jarri zen martxan 1880an. Urte berean linternak ezarri ziren hiria argitzeko, argi indarra 1912an iritsi zen. XIX. mendearen amaieran hotelak eraiki ziren.

Aldaketa moderno guzti hauek hiriaren bizitza artistiko eta intelektuala bultzatu zuten. Eskolak, antzokiak, arte galeriak, musika aretoak eta kirol elkarteak agertu ziren hurrengo urteetan.