Lewis Henry Morgan

1851an The league of the Ho-dé-no-sau-nee, or Iroquois idatzi zuen. Liburu honetan Iroquien bizimodu eta ohituren bilduma bat eskaintzen du autoreak: erlijioa, lenguaia, gobernua… Iroque liga zortzi klan matrilinialek osatzen dute. Liburu hau argitaratu ostean, landa lana alde batera utzi eta abokatu gisa hasi zen berriro lanean.

1851an Association for the advancement of scienceko kide izendatu zute. 1857an Laws of descent of Iroquois artikulua argitaratu zuen, bere lehenengo lanean oinarritua. Artikulu honetan Iroquien antolatzeko sistema azaldu zuen, eta ohartu zen linea berdineko belaunaldi bereko kideei izen berdina ematen zitzaiela gizarte hauetan. Berak metodo konparatiboa erabili zuen, hau da, bi objektuen arteko berdintasun eta ezberdintasunek mugak ezarrita deskribapen bat ematea. Orduan Iroque taldea Michigan iparraldeko Ojibwa indioekin alderatu zituen, eta ikusi ahal izan zuen hauek ere familiarteko kideei izen berdina esleitzen zietela, beraz, erro berdinetik zetozelako hipotesia sortu zuen Morganek. Ondoren, Creek eta Dakotako indioak ere aztertu zituen eta emaitza berdina lortu zuen.

Bere hurrengo helburua ameriketako indio talde ezberdinen arteko erro amankomunak bilatzea izan zen metodo konparatiboaz baliatuz. Baina azterketa honekin ez zituen espero zituen emaitzak jaso ,hala ere, bere lanetarako informazio anitz eskuratu ahal izan zuen. Hipotesi garrantzitsu bat sortu zuen azterketa hauetaz baliatuz, ameriketako indioen erroa Asian zegoela. Horretarako kide baten laguntza izan zuen, Suddern, zeinek india hegoaldeko talde bat, Tamil, aztertu zuen bere ahaidetasuna ameriketako indioekin alderatu ahal izateko. Morganen hipotesia baieztatu egin zen Suddernen emaitzetan berak jasotako emaitza berak azaldu zenean. Ondorioz, erran daiteke Morganen ekarpen handienetarikoa izan zela metodo konparatiboa.

Bere informazio bilketa eta inkestei esker, Morganek 139 talde ezberdinen ahaidetasun datuak bildu ahal izan zituen. Datua hauek taularatu zituen eta bere lan garrantzitsu bat taula hauetan oinarritu zuen Systems of consanguinity and affinity of the human family (1871).

Morganek ez zuen modelu eboluzionista garatu. Talde edo gizarte ezberdinen ahaidetasun sistemak aztertu zituen metodo konparatiboa erabiliz, hau da hizkuntzak balira bezala. Honetarako, badirudi Friedrich Max Muller irakaslearen lanean oinarritu zela. Mullerrek metodo bera erabili zuen eta bi gizarte mota kontrajarri zituen: alde batetik gizarte primitiboak azaldu zituen zeinek lenguai sinplea erabiltzen zuten. Gizarte hauek oro har nomadak ziren. Bestalde gizarte garatu edo modernoak kokatzen zituen, zeinek lenguai eta literatura konplexu gisa definitzen zituen. Morganek ere biko sailkapen bat egin zuen: sistema deskribatzaile eta sistema sailkatzaileak.

Sistema deskribatzaile deritzogun hauetan familiako kideei izen ezberdinak esleitzen zaizkie. Hala nola, belaunaldi berdinekoei ere izen propioa jartzen zaie: aita-osaba, ama-izeba, amona, aitona… Orokorrean egoaren, niaren, ondokoei ematen zaizkie izen hauek.

Sistema sailkatzaileetan aldiz, izen berdina ematen zaio belaunaldi berdineko eta sexu bereko familako kideei. Era honetan, guk aita eta osaba izenez bereizten ditugunak beraiek izen berdinez ezagutzen dituzte.

Morganek bertze sailkapen sistema bat ere plazaratu zuen, sei ahaidetasun sistema: hiru deskribatzaile: semitiko, ario eta uralikoa eta hiru sailkatzaile: malayo, turanio eta ganowanio.

Bi sailkapen hauen arteko mugak ezarri zituen Morganek, horrela, gradualki sistema sailkatzailetik sistema deskribatzailera igarotzen ziren gizarteak.

Morganek familien eboluzioa sailkatu eta eskaini zuen. Hasieran promiskuidadea eta kaosa kokatzen da, hau da, ez dago ordenik ezta antolamendurik ere. Ondoren, familia edo komunak hasten dira, nahiz eta beraien arteko sexu harremanak onartuak dauden. Gero tribuen agerpena dago, non familia eta leinuak bereizten hasten dira, baina oraindik dena tribu barruan ematen da. Hurrengo pausua exogamia izango da, taldetik at ezkontzea. Poligamia eta poliandriatik igaro ondoren bikoteen instituzionalizazio emango da eta jabetzaren ondorioz gaur egun hain hedatuta dagoen elkartzeko modua.

I. Intercambio promiscuo II. El matrimonio o cohabitación entre hermanos y hermanas III. La familia comunal. (Primer estadio de la familia). IV. La costumbre hawaiana. Da lugar a: V. La forma malaya del sistema clasificatorio de relaciones. VI. La organización tribal. Da lugar a: VII. El sistema de relaciones turanio y ganowanio. VIII. El matrimonio entre parejas simples. Da lugar a: IX. La familia bárbara. (Segundo estadio de la familia). X. Poligamia. Da lugar a: XI. La familia patriarcal. (Tercer estadio de la familia). XII. Poliandria. XIII. El surgimiento de la propiedad con la fijación de la sucesión lineal a las posesiones. Da lugar a: XIV. La familia civilizada (cuarto y último estadio de la familia). Produce: XV. El derrocamiento del sistema clasificatorio de relaciones y su sustitución por el descriptivo.

   Desarrollo de los tipos de familias (Morgan: 1971: 480).

Taula honen helburua, gizarte ezberdinetan ematen diren aldaketak erakutsi nahi zituen. Bere aburuz, lotura historiko bat baitago gizarte eta kultura ororen artean.

Liburu honetan nabariagoa da eboluzionismoaren aztarnak. 1877an argitaratu zuen bere azken liburua, non gizkaiaren historiaren deskribapen zehatza eskainiko duen. Bi hipotesi nagusi bota zituen gizakiaren historiari dagokionez: Dedukzio teoriaren bidez. Historian eman diren faseak logikoki eman dira, ekintza bakoitzak ondorio jakin batera eramanez. Horrela, gaur egungo gizarte sistema eratu arte. Gaur egun aurki ditzakegun gizarte primitiboak aztertzea beharrezkoa da, azken finean, historia bakarra den heinean gaur egungo gizarte garatuen sorrera aztertu eta ulertu ahal izateko modu hoberena dira.

Lehen aipatu bezala, Morgan eta eboluzionistentzat, gizakiaren eboluzio eta historia bakarra eta lineala da. Hiru fase nagusi bereizten ditu horretarako Morganek: salbajismoa, barbarie eta zibilizazioa.

Morganek lehenengo bi faseetan beste hiru azpi fase azalduko ditu eta azkenengoan bakarra.

Fase bakoitzean aldaketa nabari bat ikus daiteke aurrekoarekin alderatuz, Morganek bereziki lau elementuri eman zien garrantzia eta hauek aztertu zituen sakonki: teknologia, gobernua, jabegoa eta familia. Gizarte baten garapen maila ikusteko beharrezkoa da teknologiari erreparatzea, hein handi batean gizakiaren biziraupena historian zehar honi esker lortu baitute. Gainera, demografiaren hazkuntza ikaragarriak teknologiaren beharra erakutsi du.

Zihurrenik gobernuaren garapenak du garrantzi gehien. Bi sistema bereiziko ditu hemen ere: societa; zein gens-etan oinarritutako antolamendu soziala izango dena, hau lehenengo bi fasetan azalduko da salbajismo eta barbariean. Bestea civitas izango da, jabetzan oinarritutako antolamendu politikoa, hau aldiz, gizarte garatuetan, zibilizaizoan emango da.

Una gens (…) es un cuerpo de consanguíneos que descienden de un antepasado común, distinguidos por un nombre gentilicio y ligados por afinidades de sangre. Comprende solamente una mitad de tales descendientes.

Morgan 1877, Ancient Society: 62.

Ondoren, familiaren ideia azalduko du, System of consanguinity and affinity (1871), azaldutako idei berdina garatuko duen. Azkenik jabetzaren ideia azalduko da, hau erabat lotatu egonik teknologiaren garapenarekin. Teknologiaren garapenak ahal bideratu zuen jabetzaren hazkuntza eta pribatizazioa.

Las más tempranas ideas de propiedad estaban íntimamente asociadas a la obtención de la subsistencia como la necesidad primaria que era. Naturalmente, los objetos de propiedad se incrementarían en los sucesivos períodos étnicos con la multiplicación de aquellas artes de las que dependían los medios de subsistencia. El crecimiento de la propiedad seguiría así el mismo ritmo que el progreso de los inventos y los descubrimientos. Cada período técnico muestra un marcado avance sobre el que le precede, no sólo en el número de inventos, sino también en la variedad y la cantidad de las propiedades resultantes. La multiplicidad de las formas de propiedad iría acompañada por el crecimiento de ciertas regulaciones referentes a la posesión y la herencia. Las costumbres de las que dependen esas reglas de posesión y herencia vienen determinadas y modificadas por la condición y el progreso de la organización social. El crecimiento de la propiedad está así estrechamente vinculado al incremento de los inventos y descubrimientos y a la mejora de las instituciones sociales que marcan los diversos períodos del progreso humano.

Morgan 1877, Ancient Society: 535.

Honela, Morganek azaldu zuen nola lehenengo fasean, salbajismoa, ia ez zegoen jabetzarik, dena komunala zen. Baina ondoren, bizitza sedentarioarekin batera, ogibide berri bat azaldu zen, nekazaria eta honekin batera jabetza. Hasiera, dena taldearena bazen ere, ondoren familiaren garrantziaz ohartuz, familiaren izena jartzen hasi ziren eta honela gaur egungo herentzia sistemara igaro arte.

Había llegado el momento en el que la monogamia, habiendo asegurado la paternidad de los hijos, proclamaría y mantendría su exclusivo derecho a heredar los bienes de su difunto padre.

Morgan 1877, Ancient Society: 554.

Karl Marx eta Engelsek Morganen teorian erabat interesaturik bere obrak irakurri zituzten. Marxek Morganen aritik hainbat teoria idatzi zituen eta Engelsen Marxek idatzitakoa irakurrita El origen de la familia, la propiedad privada y el estado (1884) idatzi zuen. El capital, de Marx, nos será tan necesario aquí como el libro de Morgan.

Engels, El origen de la familia, la propiedad privada y el Estado, 1975 [1884]: 197.

Ondorioz, Engelsen obrak Morganen eragina du. Bertan, bere teoria azaldu nahi izan zuen baita familia eta estatuaren sorreraren berri eman ere. Bi instituzio hauen sorrera argi ikusi ahal izan zuen, jabego pribatua. Engelsen ikuspegia erabat materialista izan zen.

El orden social en que viven los hombres en una época o en un país dados, está condicionado por (…) dos especies de producción: por el grado de desarrollo del trabajo, de una parte, y de la familia, de la otra. Cuando menos desarrollado está el trabajo, más restringida es la cantidad de sus productos y, por consiguiente, la riqueza de la sociedad, con tanta mayor fuerza se manifiesta la influencia dominante de los lazos de parentesco sobre el régimen social. Sin embargo, en el marco de este desmembramiento de la sociedad basada en los lazos de parentesco, la productividad del trabajo aumenta sin cesar, y con ella se desarrolla la propiedad privada y el cambio, la diferencia de fortuna, la posibilidad de emplear fuerza de trabajo ajena y, con ello, la base de los antagonismos de clase.

Engels, El origen de la familia, la propiedad privada y el Estado, 1975 [1884]: 4.

Antolamendu sozialak bi faktoreren eragina zuela azaldu zuen: ekoizpen sistema eta ugalketa sistema. Gizarte primitiboetan lana bizirauteko egiten dute, gainera antolamendua komunala da. Baina teknologiaren garapenari esker ekoizpenek gora egiten dute baita baliabide eta jabegoak ere. Honen ondorioz, klase sozialak sortzen hasiko dira, jabe direnak eta ez direnak. Beraz, Engelsek bere teoria Morganenarekin bateratu zuen.

Salvajismo. – Período en que predomina la apropiación de productos que la naturaleza da ya hechos; las producciones artificiales del hombre están destinadas, sobre todo, a facilitar esa apropiación. Barbarie. – Período en que aparecen la ganadería y la agricultura y se aprende a incrementar la producción de la naturaleza por medio del trabajo humano. Civilización. – Período en que el hombre sigue aprendiendo a elaborar los productos naturales, período de la industria propiamente dicha, y del arte.

Engels 1980 [1884], El origen de la familia, la propiedad privada y el Estado: 26.

Estatuaren sorrera garapen ekonomikoaren ondorio gisa ikusiko du Engelsek, jabego pribatua eta klase sozialekin batera sortu zen instituzioa.

La sociedad antigua, basada en las uniones gentilicias, salta al aire a consecuencia del choque de las clases sociales recién formadas; y su lugar lo ocupa una nueva sociedad organizada en Estado y cuyas unidades inferiores no son ya gentilicias, sino unidades territoriales; se trata de una sociedad en la que el régimen familiar está completamente sometido a las relaciones de propiedad y en la que se desarrollan libremente las contradicciones de clase y la lucha de clases, que constituyen el contenido de toda la historia escrita hasta nuestro días.

Engels 1980 [1884], El origen de la familia, la propiedad privada y el Estado: 4. Ondorio gisa, estatua, familia eta jabego pribatua gizakiaren ekonomiaren historiarekin erabat lotuta dago. Denak maila berdinean hasi ginen, orain batzuk fase batean kokatzen gara eta beste batzuk beste batean. Baina garapenaren eraginez denak lortu dezakegu gorenera iristea . Era berean, gure iragana ulertu ahal izateko, gizarte primitiboak aztertu ditzakegu eta egin ditzakegun edo ditugun hanka sartzeak berriro ez egiteko erabili.