Langile

Langilea edo behargina legezko adina duen eta bere borondatez haren zerbitzu sarituak eskaintzen dituen edozein pertsona da[1][2]. Beharrezko adinik ez badu, berriz, haurren esplotazioa da; eta lana borondatezkoa ez bada, esklabotza.

Langileak.

Zerbitzu hori antolakunde batean bete dezake langileak, pertsona fisiko edo juridiko baten agindupean, enpresaburu izena hartzen duena; edo, aitzitik, langile autonomo edo independente (Freelance) moduan.

Kapitalismoan ere lan indarra saltzen duen langileari proletario ere deitzen zaio, horrela ekoizpen bitartekoen jabe ez den klasea definituz. Ikuspegi marxistatik erabili ohi da, batez ere, termino hori.

Testuinguru historikoa

Langilearen kontzeptu modernoa, enpresarioarena kasurako, XIX. mendeko Industria Iraultzarekin sortzen da eta Bigarren Industria Iraultzarekin sendotzen da. Dikotomia sozial, ekonomiko eta produktibo honek ezarriko lituzke klase sozialak: klase kapitalista (burgesia, XVII.mendetik erabiltzen den terminoa) eta langile klasea (proletargoa edo klase baxua). [3]

Agiri Komunistan, Marxek eta Engelsek, autonomoak ez diren langile multzoa defendatzen dute proletargo gisa:

« Proletargo gisa, soldatapeko langile modernoak dira; ekoizpen-bideen jabe ez direnez, euren lan-indarra saltzera behartuak ikusten dira bizirauteko.  »

Teoria marxistan, burgesiari kontrajarrita, ekoizpen-bideak ez dituen langilea dago. Ondorioz, langilek bizirauteko duten modu bakarra euren lan-indarra burges bati saltzea da.

Gizarte kapitalista lanaren, diruaren eta ekoizpen-lehengaien erabileraren antolakuntza espezifiko batean oinarrituta dagoen gizarte politiko eta juridikoa da. Gizarte hau klase sozioekonomikoetan dago mailakatuta. Bere berezitasun nagusia maila batetik bestera mugitzea posible dela da.

Burges-langile dikotomiak herrialde okzidentalen historia erabat moldeatuko du XIX. eta XX. mendeetan bereziki. Hala ere, ekoizpen prozesuen konplexutasunak, mekanizazioak, langile prestatuek, figura juridiko eta laboral berrien agerpenak, hirugarren sektorearen gorakadak eta Hirugarren Industria Iraultzak langileen egoeraren analisia eta teorizazioa asko zaildu dute.

Frantziako legeak lan-arloan (1841-1968)

Hauek dira Frantzian 1968ra arte Frantzian onartu diren lege sozialak ekarri zituzten aldaketak:[4]

  • 1841: Lehen lege soziala: zortzi urtetik beherakoek debekatuta dute lan egitea.
  • 1864: Greba-eskubidea onartzea.
  • 1884: Sindikatuak baimenduta daude.
  • 1892: Emakumeen eta nerabeen lana 10 ordura mugatzen duen eta gaueko lana debekatzen dien legea.
  • 1898: Lan-istripua izanez gero, nagusiak dira erantzuleak.
  • 1900: Lanaldia 10 ordukoa da.
  • 1906: Igandea asteko atseden-egun bihurtzen da.
  • 1919: Lanaldia 8 ordukoa da.
  • 1936: 40 orduko astea; 2 asteko oporrak urtero eta ordainduak.
  • 1945: Gizarte Segurantzaren sorrera: gaixotasuna, familia, erretiroa.
  • 1956:3 asteko oporrak ordainduta.
  • 1958: Langabezia-aseguruaren legea.
  • 1968: Enpresako atal sindikala sortu zen. 4 asteko oporrak ordainduta.

Langile sailkapena
Emakumeak lanean Indian

Lan motaren arabera

Langileak bere alkandoraren lepoaren koloreagatik banatzen dira ohitura anglosaxoietan:

  • Zuria (white collar workers): bulegoetako lanak egiten dituztenak (administratiboak, exekutiboak, bulegariak...).
  • Urdina (blue collar workers): industia, fabrika edo tailerretan lan egiten dutenak (langileak, mekanikariak, ofizialak...).
  • Arrosa: (pink collar workers): zerbitzuen sektoreko langileak (hezkuntza, osasungintza, etxeko langileak...).
  • Berdea (gren collar workers): ekonomia soziala edota ekonomia jasangarrian lan egiten duena (jasangarritasuna eta garapen jasangarria).
Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da.
Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da.
Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da. Bideoak dituzten artikulu guztiak ikus ditzakezu hemen klik eginez gero.
Zer da langile autonomo bat?

Lan-kontratuagatik
  • Kondizioagatik:
    • Langile finkoa edo mugagabea (langile finko mugagabea barne).
    • Aldi baterako langilea (bitartekoa eta ebentuala barne, beste batzuen artean).[5]
  • Lanaldiaren arabera:
    • Lanaldi osoa.
    • Lanaldi partziala.

Dependentzia erlazioagatik

Erreferentziak
  1. «Definizioa» Harluxet.
  2. R. Bailó. Concepto de trabajador, en Rosa Bailón, Legislación Laboral. (Noiz kontsultatua: 2004).
  3. La Revolución industrial, en la Historial Universal. .
  4. Godeau, Eric (zuzendaria). (2009). Histoire -Geographie. Nouveau programme 2009. Bac Pro en 3 ans 1re bac pro.. Nathan.
  5. «Behin-behineko kontratu motak» Berria 2018-02-18 (Noiz kontsultatua: 2019-06-05).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Kontzeptua

Espainiar Gizarte Segurantzako Langile ataria

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.