Kutsadura biologiko
Kutsadura biologikoa izaki bizidun batzuen bidez trasmititzen den kutsadura mota da.Izaki hauek, gizakien barnean sartzen dira, gure barnean infekzioak sortarazten dituztelarik. Infekzio hauek gehienetan parasitiboak dira.
Kutsagarri hauek bi moduen bitartez igaro ahal daitezke gure gorputzera. Lehendabizi, bereizten dira,kutsagarri biologiko hauekin lanean darabiltzaten ekintzak, adibidez:laborategi mikrobiologikoa; eta ondoren, hauekin lanaean aritzeko helbururik ez duten ekintzak daude, hala nola, nekazaritzako lanak.
Zer da?
Organismo guztiak garrantzitsuak gara ingurunean gertatzen diren ekintza gehienetan.Izan ere, beste organismo batzuetan parte harten dugu, eta hori elikadura katerako eta beste hainbat bizidunen funtzioetarako ezinbestekoa da.
Hori dela eta, oso zaila izango lirateke kutsagarri biologikoa definitzea.Hala ere, honela defini daiteke: Kutsagarri biologiko konsideratu daiteke gizakien organismoan kalteak sortzen dituen espezie bezala.Kalte hauek gehienetan osasunekoak direlarik.
Gure osasunean sortutako efektuak
Badira kutsagarri biologikoak sortutako hainbat efektu gure organismoan:
Kutsagarri biologiko batzuk erreakzio alergikoak sortarazten dituzte, adibidez: hipersentsibilitateko neumotritisa eta era batzuetako asma. Erreakzio maota hauek bakarik ematen dira behin eta berriz alergeno biologikoarekin lanean egonda. Haaitik, alergia mota hau segundo batzuen menpeko tartean agertu ahal daiteke edo egun batzuen ondoren.
Erreakzio alergiko ahulak jasan duten pertsonek sentsibilitae handia aurkeztuko dute alergeno determinatu batzuetara.
Mota honetako erreakziorik aipagarrienak: gripea, sarampion, tuberkulosia eta barizela dira. Non hauek airearen bitrtze trasmititzen diren.
Mota batzuetako goroldioa edo mildua toxina patogenoak askatzen dituzte, eta hauek organo zein ehuna erasotzen duen. Zonalde garrantzitsuenak honako hauek dira: gibela, nerbio sistema, digestio bidea eta bide inmunologikoa. Gaixotasun baztuk, adibidez, humifikadorraren sukarra, kalefazio sisteman bizi diren mikroorganismo batzuk sortua.
Kutsagarri biologikoen ondorioz ematen diren sintomak honako hauek dira: doministikuak,sukarra, zorabioa, gaitz digestiboak...
Zahar adinekoak , arnas egiteko zailtasuna dutenek edo alergia jasaten dutenek, dira kutsagarri biologiko hauekin zailtasun handiak izaten dutenak.
Kutsagarri biologikoen klasifikazioa
Birusa
Birus biologikoa infekzioa sortzen duen bakterioa da. Gainera bere burua errepikatzeko gaitasuna du, zelula baten bitartez.Ezin dugu kontsideratu bizidun bezala , izan ere, bizitzeko beste zelulen beharra du, parasitoa baita.Bestalde garatzeko beste bizidunak infektatzea beharrezkoa du.
Oso txikiak dira eta ez dira makroskopikokiz ikusi.
Hiru taldeetan sailkatu ditzakegu birusa: animal jatorriko birusa, landare jatorrikoa eta birus bakterianoa.Sailkapen honen oinarria honako hau da:zer nolako zelulak infektatzen dituen birusa.
Bakterioa
Bakterioak organismo nahiko konplexuak dira. Bakarka bizitzeko gaitasuna dute.Gainera bizirik mantentzeko ez dute parasitazio ekintza egin behar.Hala ere, bakterio gehienak patogenoak dira giozonarentzat.
Bakterioak prokariotikoak dira, hau da, zelula bakarreko organismoak dira eta nukleorik ez dute.
Aurrean aipatuta bezala badaude bakterio batzuk gaitzak sortzen ditusztela gure organismoan. Adibidez, tifus sukarra, kolera, tuberkulosia, lepra...
Protozooa
Protozooak organismo unizelularrak dira eta gehienetan ornodunen parasitoak dira. Beraien bizi ziklo oso konplexua da eta hau guztiz betetzeko beharrezko dute beste bizidunen laguntza. Hezetasun handiko lekuetan bizitzen dira, gehienbat ur gazi eta gezetan.Bestalde, ugaltze prozesua asexuala zein sexuala izan daiteke.
Onddoa
Onddoak ez dira landareak ezta animaliak, baina hala ere, bi hauen ezaugarri batzuk konpartitzen ditu.Landarearen antza dute, izan ere, jai eta hil bitzrtean leku berdinean hazi eta bizi dira, hau da, sedentarioak dira.Animaliekin antza pareta zelularrean aurkitzen da. Animali zein onddoetan kitina substantzia agertzen baita.
Beraien bizileku naturala lurra da , baina badira animalia edo landareen parasitoak direnak.
Helmintoa
Helmitoak organismo plurizelularrak dira, bizi ziklo konplexuak dituzte eta bere hazkuntza fasetan banatzen da.Hori dela eta, normala da bere faseak bizidun ezberdinen barnean egiten ditu.Ondorioz, parasito bezala hainbat bizidunei trasmititzen dizkio gaixotasunak.
Artropodoa
Artropodoak organismo plurizelularrak dira, bizi ziklo konplexuak dituzte eta bere hazkuntza fasetan banatzen da.Hori dela eta, normala da bere faseak bizidun ezberdinen barnean egiten ditu.Ondorioz, parasito bezala hainbat bizidunei trasmititzen dizkio gaixotasunak, hau da, helmintoa bezala.
Kutsadura biologikoa uran
Uran aurkitu ditzakegun materia organikoa zein mikroorganismoak lotura bezala jokatzen dute hanibat gaixotasun biologikoak trasmititzeko.Kutsadura hau gehinbat gizakia eragindakoa da edo eta animaliak soretutako hondakinen ondorioz.Hala ere, gaixotasun hauek bakarrik defentsa mekanismo murriztua afektatzen duten pertsonei.Kalkulatzen da, 500 milioi pertsona kutsatzen direla urtero ura edangarri bihurtzeko prozesu txarrengaitik.
Uran aurkitu ditzakegun organismo negatiboenak onddoak, protozooak eta algak dira.Hauek substantzia toxikoak sortzen dituzte.Bakterioak eta birusak bizi iraupena murriztua dute, eta ondorioz, bere trasmisioa azkarragoa da.
Kutsadura biologikoa airean
Airean aurki ditzakegun kutsadura biologikoa edonon dago, hala nola, kalean, etxean, ikastolan...Kutsadura biolokioa egotearen kausa, giza eta animali jatorrian datza, izan ere, hauek dira ingurura birusak eta bakterioak trasmititzen dutenak.
Hala ere, kutsadura hau propagatzearen azkartasuna faktore batzuen menpe dago, adibiderik aipagarriena hezetasuna da.Honek, rol handia jokatuko du akaroen alergian.
Airearen kutsadura biologikoak sortu ditzakeen gaixotasunen artean, alerkikoak dira aipagarrienak.Hauek oso zabalduak daude gure gizartean eta asma bezalako sintomak aurkitu ditzakegu.
Kutsadura biologikoa lurrean
Etxeko zaborra batik bat, plastikoz hondakin organikoz, kartoiez... osatzen da.Hauek bereziki leku irekietan pilatzen dira, eta, nahiz eta leku hoiek prestatuta egon, kutsadura eta higiene arazo larriak probokatu ditzakete, hala nola, arratoien plagak, birusen propagazioa... eta baita ur ibilbideak kutsatzea ere, hauek edangarri bihurtuz.
Zaborra leku irekientan utziz, bertan produzitzen diren mikroorganismoak lurra airea eta ura kutsatzen dute. Gainera, botatzen diren zaborraren zati handi bat ez da degradablea eta ondorioz gure elikagaiak kutsatzen dira beraien kalitatea murriztuz.
Mota henetako kutsadura sor ditzakeen gaixotasunen artean urdaila eta hesteen infekzioekin zerikusia dutenak aurki ditzakegu.
Lurreko kutsadura biologikoa propagatzeko metodorik normalena animalien baliaz da.Arratoi bezalako animaliek, birusak eta bakterioak oso azkar zabaltzen dute eta ondorioz gaixotasunak azkar trasmitituz geroz, pandemiak sortuko lirateke.
Kanpo estekak
- (Gaztelaniaz)Contaminación biologica
- (Gaztelaniaz)Contaminación
- (Gaztelaniaz)Conatminación biologica en California