Konstantino I.a Handia

Konstantino I.a Handia
	; Irudi gehiago
; Erromatar enperadorea
Pontifex maximus
Antzinako Erromako senataria
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Flavius Constantinus
Jaiotza	Niš, 272ko otsailaren 27a
Herrialdea	Antzinako Erroma
Heriotza	Nikomedia, 337ko maiatzaren 22a (65 urte)
Hobiratze lekua	Apostoleion
Heriotza modua	berezko heriotza
Familia
Aita	Konstantzio Kloro
Ama	Helena Konstantinoplakoa
Ezkontidea(k)	Minervina (en) ; Fausta (en)
Seme-alabak	ikusi Krispo; Konstantina; Konstante; Konstantino II.a; Konstantzio II.a; Helena (en) ;
Anai-arrebak	ikusi Flavia Julia Constantia (en) ; Eutropia (en) ; Anastasia; Julius Constantius (en) ; Flavius Dalmatius (en) ; Flavius Hannibalianus (en) ;
Leinua	Konstantinotar dinastia
Hezkuntza
Hizkuntzak	latina
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, militarra eta subiranoa
Lan nabarmenak	ikusi Debates of Constantine (en) ;
Santutegia
	Maiatzaren 21 eta Apirilaren 6
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	kristautasuna; Antzinako Erromako erlijioa

Konstantino I.a Handia[1] (latinez Gaius Flavius Valerius Aurelius Constantinus; Naissus, Mesia, 272ko otsailaren 27a - Nikomedia, 337ko maiatzaren 22a), erromatar enperadorea izan zen 306ko uztailaren 25etik hil zen arte.

Konstantino bi motiborengatik da gogoratua. Alde batetik Bizantzio, gaur egungo Istanbul, birfundatu zuen eta Konstantinopla («Konstantinoren hiria») izena eman zion. Beste aldetik, Milango Ediktua plazaratu zuen 313an. Honi esker kristautasuna zilegi bihurtu zen, eta handik aurrera ez zen jazarria izan. Nizeako I. kontzilioa ere ahalbidetu zen Konstantinoren politikarengatik. Izan ere, Konstantino lehenengo enperadore kristaua izan zen, bataioa hil baino lehentxeago hartu bazuen ere.

Bizitza

272ko edo 273ko otsailaren 27an jaio zen Konstantino Naissusen, gaur egungo Serbian. Gurasoak Konstantzio Kloro, greziar jenerala, eta Helena izan zituen. Aita Helenaz dibortziatu zen Teodorarekin ezkontzeko. Teodora Maximiano enperadorearen alaba edo alabaordea zen.

293an, Dioklezianok zesar titulua eman zion Konstantzio Klorori, eta Konstantino Nikomedia hirian aritu zen. 305ean, augusto titulua zutenek, Maximianok eta Dioklezianok berak, erretiroa hartu zuten. Konstantzio Klorok titulu hori jaso zuen orduan. Nolanahi ere, 306ko uztailaren 25ean, Yorken zegoela, sukar batek hil zuen. Kroko jeneralak, aitari leial jarraituz, Konstantino augusto aldarrikatu zuen. Hurrengo 18 urteetan Konstantinok etengabe borrokatu behar izan zuen titulu hori defenditzearren.

Enperadoretzarako guduetan, Maximianorekin aliatu zen hasieran. Haren alabarekin ezkondu zen eta, azkenean, bere buruaz beste egitera behartu zuen 310. urtean. Galerio hil ondoren, Liziniorekin elkartu zen Maxentzioren aurka eta 312. urtean menderatu zuten Milvio zubiko guduan (tradizioak dioenez, kristauen jainkoak lagundu zien gudu hura irabazten). Erromako benetako enperadore bihurtu zen urte hartan, 324. urtera arte Liziniori loturik izan bazen ere.

Konstantinoren konbertsioa, 1622, Rubens, Philadelphia Museum of Art.

313. urtean kristautasuna jarri zuen Erromako erlijio ofiziala (Milango Ediktua, 313). Elizako nolabaiteko ortodoxiaren aldeko sutsua izan zen eta Arrioren heresiaren aurka azaldu zen (Nizeako I. kontzilioa, 325). Baina heresia kontuetan gauzak ez zituen oso garbi, eta 331. urtean Nizeako kontzilioko zuzendaria izan zen Atanasio Alexandriakoa elizako doktorea erbesteratu egin zuen. Konstantinok inperioko erlijio batasuna ezarri zuen, eta beretzat hartu zituen senatuak eta armadak zituzten ahal guztiak.

Frankoen eta godoen aurkako eraso gogorrak antolatu zituen eta, 330. urtean, Konstantinopla hiria sortu eta Erromatar Inperioko hiriburu izendatu zuen. Inperioko ondorengotza Konstantinok zesar izendatu zituen Konstantino II.a, Konstantzio II.a eta Konstante bere semeena izan zen. Konstantino I.aren erreinaldian eraiki ziren Erromatar Inperioko lehen monumentu kristauak: Hilobi Santuaren eliza, Jerusalemen; Laterango eta Vatikanoko basilikak, Erroman; Apostoleion eta Santa Sofia, Konstantinoplan.

Genealogia

Ikus, gainera

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2016/7/19 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. hezkuntza.ejgv.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2016-7-20).

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Konstantino I.a Handia

Datuak: Q8413
Multimedia: Constantinus I Magnus / Q8413

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. hezkuntza.ejgv.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2016-7-20).

Erromatar eta bizantziar enperadoreak
Printzerria 27 BC – 235 AD	Augusto Tiberio Kaligula Klaudio Neron Galba Oton Vitelio Vespasiano Tito Domiziano Nerva Trajano Hadriano Antonino Pio Marko Aurelio eta Luzio Vero Komodo Pertinax Didio Juliano (Peszenio Nigro) (Klodio Albino) Septimio Severo Karakala eta Geta Makrino eta Diadumeniano Heliogabalo Alexandro Severo
Krisialdia 235–284	Maximino Trax Gordiano I.a eta Gordiano II.a Pupieno eta Balbino Gordiano III.a Filipo Arabiarra eta Filipo II.a Dezio eta Herenio Etrusko Hostiliano Treboniano Galo eta Volusiano Emiliano Valeriano Galieno, Salonino eta Valeriano II.a Klaudio Gotiko Kintilo Aureliano Tazito Floriano Probo Karo Karino eta Numeriano Galietako enperadoreak: Postumo (Leliano) Mario Viktorino (Domiziano II.a) Tetriko I.a eta Tetriko II.a
Dominatua 284–395	Diokeziano (inperio osoa) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) eta Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (West) Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (mendebaldea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Maxentzio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Lizinio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Maxentzio (bakarrik) Lizinio (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (bere burua aldarrikatua) eta Valerio Valente Lizinio (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Lizinio II.a, Konstantino II.a eta Krispo (Martiniano) Konstantino I.a Handia (inperio osoa) eta Krispo Konstantino II.a Konstante Magnentzio eta Dezentzio Konstantzio II.a eta Vetranio Juliano Apostata Joviano Valentiniano I.a Valente Graziano Valentiniano II.a Magno Maximo eta Flavio Viktor Teodosio I.a Handia (Flavio Eugenio)
Mendebaldeko Inperioa 395–480	Honorio (Konstantino III.a eta Konstantzio II.a) Konstantzio III.a Joan, mendebaldeko usurpatzailea Ravenan Valentiniano III.a Petronio Maximo eta Paladio Avito Maioriano, Libio Severo, Antemio eta Olibrio Glizerio Julio Nepote (de iure) Romulo Augustulo (usurpatzailea)
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 395–1204	Arkadio Teodosio II.a Pulkeria Martziano Leon I.a Leon II.a Zenon I.a (1. agintaldia) Basilisko eta Marko Zenon I.a (2. agintaldia) Anastasio I.a Justino I.a Justiniano I.a Justino II.a Tiberio II.a Maurizio eta Teodosio Fokas Heraklio Konstantino III.a Heraklonas Konstante II.a Konstantino IV.a eta Heraklio, Tiberio eta Justiniano II.a Justiniano II.a (1. agindaldia) Leontzio Tiberio III.a Justiniano II.a (2. agintaldia) eta Tiberio Filipiko Anastasio II.a Teodosio III.a Leon Isauriarra Konstantino V.a Artabasdo Leon IV.a Khazariarra Konstantino VI.a Irene Nizeforo I.a Estaurazio Mikel I.a Rangabe eta Teofilakto Leon V.a Armeniarra eta Konstantino Mikel II.a Teofilo Mikel III.a Basilio Mazedoniarra Leon VI.a Jakituna Alexandro Bizantziokoa Konstantino VII.a Porfirogeneta Erroman I.a Lakapetarra eta Kristobal, Eztebe eta Konstantino Erroman II.a Nizeforo II.a Fokas Joan I.a Tzimiskes Basilio II.a Konstantino VIII.a Zoe (1. agindaldia) eta Erroman III.a Zoe (1. agindaldia) eta Mikel IV.a Mikel V.a Zoe (2. agindaldia) eta Teodora Zoe (2. agindaldia) eta Konstantino Monomako Konstantino Monomako (bakarrik) Teodora Mikel VI.a Isaak I.a Komneno Konstantino X.a Dukas Erroman IV.a Diogenes Mikel VII.a Dukas eta Androniko, Konstantios eta Konstantino Nizeforo III.a Botaniates Alexio I.a Komneno Joan II.a Komneno eta Alexio Komneno Emanuel I.a Komneno Alexio II.a Komneno Androniko I.a Komneno Isaak II.a Angelo Alexio III.a Angelo Alexio IV.a Angelo Nikolas Kanabos, usurpatzailea Alexio V.a Dukas
Nizeako Inperioa 1204–1261	Konstantino Laskaris Teodoro I.a Laskaris Joan III.a Dukas Vatatzes Teodoro II.a Laskaris Joan IV.a Dukas Laskaris
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 1261–1453	Mikel VIII.a Paleologo Androniko II.a Paleologo eta Mikel IX.a Paleologo Androniko III.a Paleologo Joan V.a Paleologo Joan VI.a Kantakuzeno eta Joan V.a Paleologo eta Mateo Kantakuzeno Joan V.a Paleologo Androniko IV.a Paleologo Joan VII.a Paleologo Androniko V.a Paleologo Emanuel II.a Paleologo Joan VIII.a Paleologo Konstantino XI.a Paleologo
Letra etzanean usurpatzaile edo enperadorekideak.