Keminmaa

Kemijokiren ibaiertz zuhaiztsua udarako egunean.

Finlandia iparraldeko Lappi eskualdearen hego-mendebaldean dago udalerria, Itsas Lappin. Suediar mugatik 20 bat km-ra eta Kemijoki edo Kemi ibaiaren itsasadarrean dago, hau da, ibaia Botniako badiara isurtzen den eremuan. Itsasertzean dagoen eskualdeko lau udalerritako bat da eta, Kemi eta Simo bizilagunekin batera, hegoaldeen dagoena. Hain zuzen, bizilagunak Simo hego-ekialdean, iparraldeko Tervola, Tornio hiria mendebaldean eta Kemi hegoaldean dira; udalerri guzti hauekin batera, Keminmaak Kemi-Tornio Ardatza izenaz ezaguna den azpieskualdea osatzen du, Lappiren erdigune ekonomiko eta industriala den azpieskualdea. Udalerria Kemiko parrokia zen garaian, gainera, Ipar Finlandiako leku garrantzitsuena zen, bertatik Laponiatik zetozen enbor-multzo guztiak igarotzen eta lantzen baitziren. Gaur egun, guztira 646,25 km²-ko azalera du, ia Zuberoa herrialdea bezain handia, eta eskualdeko lur-azalera txikiena duen udalerria da Kemi ondoren. Ordokian taiga edo baso boreala da nagusi eta baso mota hau osatzen duten haltzadiak, izeidiak, makaldiak, pinudiak, sahastiak eta urkidiak azalera guztiaren %84a hartzen dute. Dena den, lurzoruaren nagusitasuna duena elurra da; izan ere, zuritasunak lurra estaltzen duen garaia azaroan hasi eta apirilera arte luzatzen da [3].

Ipar-mendebaldeko udalerri hau Zirkulu Polar Artikoa paraleloaren hegoaldean dago, 90 bat km hegoaldera, eta horrenbestez, gauerdiko eguzki fenomeno ospetsua ez da izaten bertan; hala ere, beste fenomeno bitxiago bat gertatzen da, gau zuri izeneko gertakaria. Hain zuzen, gau zuriak eguzkia behar beste jaisten edo ezkutatzen ez denean sortzen diren argitasunez beteriko gauak dira, eta gau hauek bai, oso ohikoak izaten dira ekain eta uztailean. Hiriko klima nagusia subartikoa da eta, ondorioz, tenperatura leunak izaten dira udaran, baina neguak hotzak eta luzeak izan ohi dira. Hala ere, neguak ez dira Lappi erdialdean bezain hotzak, Botniako golkora iristen diren ur-korronte beroek neguak leuntzen baitituzte. Bisitari asko erakartzen dituen ikuskizuna Botniako badiaren izoztea da; izan ere, neguko hilabete hotzenetan, urtarriletik apirilera, badiako urak izoztu egiten dira eta udalerriaren hegoaldeko muturra eta itsasadarra izotz-pista erraldoia bihurtzen dira. Samiek antzinean, eta gaur egun oraindik ere egiten dituzten egutegietan, Lappiko eta Keminmaako klima ulertzeko lagungarri diren zortzi urtaro bereizten zituzten: Giđđadálvi (udaberri-negua), Giđđa (udaberria), Giđđageassi (udaberri-uda), Geassi (uda), Čakčageassi (udazken-uda), Čakča (udazkena), Čakčadálvi (udazken-negua) eta Dálvi (negua). Ipar argiak, azkenik, nahiko ohikoak izaten dira neguko gau ilun eta oskarbietan; irailetik martxora bi gautatik batean izaten den fenomenoa da, urrian eta martxoan bereziki [4].

Udalerriaren ur-azalera ehunekoa Lappi eta herrialde osoko baxuenetarikoa da, %3,2a; izan ere, bertan aintzira eta urmael asko dauden arren, hauek tamaina txikikoak dira. Aintzira handienak Tervola eta Keminmaa artean dagoen Jänkäläjärvi, Kirvesjärvi, herrigunean dagoen eta bihotz itxura duen Kallijärvi eta ipar-ekialdeko mugako Sompujärvi dira. Hala ere, urmael eta aintzirez gain, 20,83 km²-ko ur-azaleran nagusiak udalerria iparraldetik hegoaldera zeharkatzen duten ibaiak dira. Ibaien zerrenda honetan aipatzekoak dira ekialdeko Akkunusjoki, mendebaldeko Kaakamajoki eta Lappi ipar-ekialdetik hego-mendebaldera bitan zatitzen duen Kemijoki edo Kemi ibai luzeak.

Keminmaako ferrokromo- eta kromita-meatzea.

Azken hau Errusiaren mugan dagoen Urho Kekkonen Parke Nazionalean sortu, Rovaniemi hiriburutik igaro eta Botniako golkoraino doa; guztira, 552 km-ko ibilbidea du. Historian zehar, eskualde guztia zeharkatzeagatik eta Ekialdeko Lappiko baso hostotsu, sakon eta ilunetatik enborrak garraiatzeko duen erraztasunagatik Finlandia osoko ibai garrantzitsuenetako bat izan da. Udalerriak ere, bere izena ibaiari zor dio eta ez dago Kemijoki gabeko Keminmaarik ulertzerik, ibaia herritarren biziraupenerako ezinbestekoa izan baita. Gainera, Akkunusjokirekin batera, mundu osoko ur kalitate onena duten ibaiak dira; bertako amuarrain eta lutxoek keminmaatarren gosea asetzen dute eta ertzeetan dauden zentral hidraulikoak ere, udalerria eta Kemi-Tornio Ardatza energiaz hornitzeaz arduratzen dira.

Keminmaa ordoki zabal bat da eta sabaia Keski-Penikka izeneko 170 metroko goragune edo muino bat da. Ttonttor hau da, hain zuzen ere, keminmaatarren eski-muinoa eta bertatik Kemijokiren ibar guztia ikus daiteke. Keski-Penikkako negu latzak bizirautea lortu duten landareen artean, aipatzekoak dira ur hirustak, zazporriak eta oilakaranak edo zumalakarrak. Kemi-Tornioko giza-aztarna zaharrenak ere muino honetan bertan aurkitu ziren eta, ustez, historiaurreko biztanleek hozkailu gisa erabiltzen zituzten Penikat multzoa osatzen duten mendixkak. Samien aztarna ugari ere aurkitu dira muino hauetan eta erlijio-kultuak egiten zituzten goraguneak zirela pentsatzen dute adituek [6].

Martimoaapa eremu paduratsua eta udarako lohitasuna.

Ekialdeko Ala-Penikka, Keski-Penikka eta Ylä-Penikka (Penikat) muinoak udalerriko eremu babestu bakarrean daude, Martimoaapa eremu zingiratsuan. Tervola eta Keminmaaren artean dagoen ingurune hau Ipar Finlandiako zingira erreserba garrantzitsuenetako bat da eta bertan, natura balio handiko zohikaztegiak daude. Baso zaharrek ere beren lekua dute erreserban eta arriskuan dauden hegaztien babesleku nagusia dira. Guztira, ehunen bat hegazti espezie desberdin bizi dira bertan, hauen artean, ahate buztanluzeak, aliota arktiko eta txikiak, antzara hankahoriak, aztoreak, basahateak, basoilarrak, belatz gorri eta txikiak, eskandinaviar lagopodoak, hontz gabirai eta handiak, kurriloak, laponiar urubiak, larre buztanikarak, larreoiloak, lira-oilarrak, mirotz zuriak, negu- eta uda-txirtak, tengmain hontzak, txio horiak, zapelatz arrunt eta liztorjaleak, zertzetak, zingira-hontzak, zisne txistulariak eta zuhaitz-belatzak.

Batez ere udara partean ikus daitezkeen ugaztun haragijaleen taldea, bestalde, hartz arreek, erbinude zuri eta arruntek, ipar-katamotzek eta aspaldian ehizatzen ziren, baina gaur egun babes legeei esker hedatzea lortu duten jatunek osatzen dute. Ipar otsoak, aldiz, nahiko arraroak dira, baina noizbehinka ere azaldu ohi dira inguruan. Altzeak eta elur-oreinak, azkenik, udalerriko animalia belarjale handi ospetsuenak dira [7].

Aipatzekoa da, azkenik, Finlandiako meatze handiena Keminmaan dagoela, Outokumpu Oyj erakundeak kudeatzen duen Elijärvi meatzea. Udalerriaren hegoaldean dagoen meatze hau Europa kontinentean irekirik dagoen kromita-meatze bakarra da eta Kemi-Tornio Ardatzaren diru-iturri garrantzitsuenetako bat da. Meatokia oso oparoa da eta 1966. urtean ireki zenetik zazpi milioi bat tona kromita erauzi dira bertatik [8].

Lappira iritsi zen lehen gizarte antolatua, Izotz Aroaren ondoren, iparraldeko klima leuntzen eta glaziarrak urtzen hasi zirenean iritsi zela uste da, k.a. 6000. urte inguruan. Mendeetan eratu zen kulturari Komsa edo Gorravárri izena ematen zaio eta Ozeano Artikoaren kostaldean ezarri zirenez batik bat, Ipar Itsasoko lehen Fonsa kulturako tribuekin harreman estua izan zuten. Nahiz eta oraindik iparraldeko jatorrizko biztanleen, samien jatorria ezezaguna den, badirudi tribu hauen eta beranduago (Harri Aroan) Eskandinaviara ekialdetik sartu ziren herri uraldarren nahasketaren ondorioa direla. Hasiera batean, hauen lurraldea Ozeano Artikoan hasi eta Finlandia, Norvegia eta Suedia erdialdean bukatzen zen eta ehizatik, fruitu-bilketatik eta arrantzatik bizi ziren gehienbat; nomadak ziren, ehizakiaren atzetik ibiltzen zirenez, sasoiaren arabera bizilekuz aldatzen baitzuten. Lehenbiziko biztanle hauen aztarnak, batik bat tresna eta hondakinak, Penikat muino-multzoan aurkitu dira; adituen ustez, historiaurreko gizakiek muino hauek hozkailu gisa erabiltzen zituzten jakiak ez usteltzeko. Keski-Penikka muinoan, gainera, samien aspaldiko arbasoen arrasto ugari aurkitu dira eta uste da muino honetan erlijio kultuak egingo zituztela [9].

Kemi ibaiaren XVIII. mendeko marrazkia.

Testigantzarik ez dagoen arren, historialariek, lehen egonlekua suediarrek XIII. mende hasieran eraiki zutela uste dute. Egonleku hau Botniako golko osoaren nagusitasuna bermatzeko edo Kemijokiren itsasadarretik ipar-ekialdeko Laponiako merkataritza-bideak kontrolatzeko eraikiko zuten segur aski. Herriaren lehenbiziko idatzizko aipamena, aldiz, 1329. urteko Magnus Eriksson erregearen gutunean dago, antzinako Ostrobotnia eta Vestrobotnia probintzien arteko muga erabakitzen ari zela, "Kemi" izeneko herrixka bat aipatzen baitu erregeak. Gutun honetan, bi probintzien arteko muga Kemi ibaian ezarri zen eta, honela, herrixka, Ostrobotniaren barruan eta Turkuko artxidiozesiaren menpe gelditu zen. Hasiera batean, herri honen lurraldea itsasadarretik Rovaniemira, eta bertatik Haukipudas herriraino iristen zen, eta parrokia honen erdigunea zen eliza nagusia, gaur egungo Laurila auzoan zegoen. Moskutarrek 1473an zurezko eliza zahar hau arpilatu zuten eta ondotik, 1517an, sute handi batek erabat suntsitu zuen. Baina, hiru urte beranduago, gaur egun oraindik zutik dirauen Lappiko eliza zaharrena den Keminmaako harrizko eliza eraiki zuten.

Hasiera batean suediarren aliatuak ziren birkarleak, Botniako badiaren ipar itsasertzaren eta Torne ibarraren jaun eta jabe izan ziren XIV. eta XVI. mendeen artean. Eskualde honetako merkataritzaren joan-etorriak kontrolatzen zituzten eta zerga-biltzaileak ziren; gaur egun herritar hauen nortasuna ezezaguna izaten jarraitzen duen arren, jakina da XVI. mendean eskualdearen eta Laponia osoaren garapena hein handi batean oztopatu zutela eta, azkenik, Erresumaren aurka matxinatu zirela. Mende erdirako garaituak izan ziren eta suediarrek, beren boterea sendotzeko, Torneå merkatal-hiria sortzea erabaki zuten. Hiri berria Kemitik pare bat km-ra dagoen Torne ibaiaren itsasadarrean eraiki zuten eta, Torne ibarraz gain, Kemijokiko eta Laponiako ekonomiaren erdigune ere bilakatu zen. Ondorioz, Kemik parrokia erraldoi baten jabe izaten jarraitzen bazuen ere, hiri nagusi baten alboan zegoen herri txiki bat bihurtu zen. Arrantza-herri honen erdigunea Laurila zen, baina uda aldean, arrantzaleak Botniako badiako uharteetan zituzten egonlekuetara joaten ziren. Bertan, izokin eta sardinzar ospetsuak harrapatzen zituzten eta antzinako txalupen mugikortasun mugatuaren ondorioz, uharteetan gelditu behar izaten zuten sasoiaren zati handia. Selkä-Sarvi uhartean, esaterako, 300 biztanle zituen arrantza-herri bat bazen XVI. menderako [10].

1520-53. urteen artean eraiki zen harrizko eliza zaharra; zutik dirauen Lappi osoko eliza zaharrena da.

Hurrengo mendeak Tornioren itzalpean igaro ondoren, XVIII. mendearen bukaeran, Finlandiaren kontrola izateko Suedia eta Errusiar Inperioaren arteko guduak iritsi ziren. Finlandiako Gerran, azkenean, Errusiar Inperioak herrialdea bereganatu zuen finn nazionalismoaren laguntzaz eta Finlandia, Inperioko Dukerri Handi bihurtu zen. Muonio eta Torne ibaietan jarri zen muga berria, eta herritar askok ibaiak igaro eta Suediara alde egin zuen. Krimeako Gerra hastearekin eta golkoko itsas-merkataritza etetearekin batera, Tornio hiriak ere bere garrantzia eta nagusitasuna galdu zuen eta, azkenik, merkatal-hiri tituluari uko egin behar izan zion. Kemi Errusiar Inperioaren mendebaldeko muturrean zegoenez eta itsasertzeko herria denez, tsarrak bertan mugako merkataritza garatzea erabaki zuen. Honela, Alexandro II.ak bultzatuta eta bereganatutako eskumen berriei esker, Finlandiako Dukerri Handiak Torniorekin batera Laponiako eta Ouluko probintzien garapena babestuko zuen hiri bat sortzea erabaki zuen Kemi ibaiaren itsasadarrean. Lindqvist arkitektoak disenatutako merkatal-hiria aurrera atera zen eta, azkenik, 1869. urtean, Laurila herria alde batera utzi eta Kemi hiria Sauvosaari uhartean birsortu zen. Keminmaa eta Kemi betiko banandu ziren ofizialki. Bigarrenari "Kaupunki" –"Hiri"– titulua eman zitzaion eta honek zeramatzan abantailei esker, merkataritza garatu eta botere handiko burgesia eratu zen. Burgesia txiki honek basogintza industriaren alde egin zuen eta 1893. urtean, Kemi Oy konpainia ospetsua fundatu zuen. Ekialdeko Lappiko baso hostotsu eta sakonetako enborrak Kemijokiren bidez iristen ziren hirira eta enpresak Laitakarin eraiki zuen zerrategian egur hori moldatzeaz arduratzen ziren, ondoren, salgaia Kemiko portutik esportatzeko. Industrializazio hau bultzatzeko garraiobide berri eta modernoak ere behar ziren eta horrela, azpiegitura berriak eraikitzen hasi ziren eskualdean; hala nola, Oulu hiriburuarekin bat egingo zuen Oulu-Tornio trenbidea 1903an bukatu zen, Ekialdeko Lappirekin batuko zuen Laurila-Kelloselkä trenbidearen lehen fasea Rovaniemin amaitu zen 1909an, eta Torne ibarrarekin lotuko zuen Kolariko trenbidea, aldiz, 23an iritsi zen Karunkira. Bestalde, Kemi ibaiaren arroaren inguruan sortu zen urre grinak ere, diru asko mugiarazi zuen garaian eta horrela, eskualdearen lehenbiziko urre-aroa hasi zen. Ordukoa dugu, besteak beste, Laurilako geltokiaren eraikina [11][12][13].

Elizako XVII. mendeko margolana.

XX. mende hasieran, Iraultza ondoren Errusian zebilen giro nahasiari probetxu atera nahian, finlandiarrek independentzia aldarrikatu zuten 1917an. Independentzia kontuan finlandiar gehienak ados zeuden arren, bi alderdi nagusienen botere nahiak herrialdea Gerra Zibilera bultzatu zuen. Oulu, Kemi, Tornio eta Keminmaa Sobiet Batasunaren laguntza zuen Armada Gorriak kontrolatzen zuen Finlandia iparraldeko eremu bakarra zen. Hiri hauetako herritar gehienak industrian ziharduten langile sozialistak zirenez, Gerra Zibila deklaratu zen unean bertan, hiria Armada Gorriaren menpe ezarri zen. Dena den, Gerra Zibila galdu ostean, Finlandia herrialde subirano bihurtu zen eta administrazio berriak Ouluko probintzia zatitu, Lappiko probintzia berria sortu eta Rovaniemi hiriburu izendatu zuen 1938an. Hiriburu berriak Kemik edo Torniok zuten nagusitasuna ez zuen arren, izendapen horren arrazoi ofiziala, hiriburua, Petsamoko nikel-meatzea kontrolatzeko gai zen hiria izango zela izan zen. Askoren ustez izendapen horrek mendeku kutsua izan zuen, eskualdeak Gerra Zibilean Armada Gorriari laguntza eman baitzion; dena den, iparraldera zuzendutako azpiegitura berri guztiak Rovaniemira iristen hasi ziren itsas eskualde industrialaren kaltetan [14].

Herrialdea berpizten hasi zenean, urte batzuk geldituta izandako hiriko industriak garatzeari ekin zion berriro ere. 1939. urtean, Ajos uharteko portu berria eraikitzen bukatu eta Lautiosaarin dagoen Kemi-Tornio aireportua ireki zuten; 30eko hamarkada oparotasunaren garaia izan zen. Bigarren urre-aro honetan, Bigarren Mundu Gerrak eztanda egin zuen kontinente zaharrean. Herrialdeak bere independiente estatusa mantendu nahian eta SESB bere lurraldetik urruntzeko helburuarekin, Hirugarren Reicharekin bat egin zuen. Norvegiatik iritsitako tropa alemaniarrak eta Suediar Boluntarioen Taldea eskualdean egokitu ziren eta Botniako golkoaren defentsa antolatzeari ekin zioten. Keminmaa Ipar Finlandiako okindegia zen, eta bertatik Lappi eta Oulu probintziako soldaduak hornitzen zituzten. Herritar gehienak August Mäkiniemi koronelaren agindupeko 27. Infanteria-erregimentuan zeuden. Hain zuzen, JR 27ak Neguko Gerran borrokatu eta Raateko guduko garaipenenean bete betean parte hartu zuen. Aipatzekoa da sobietarrek ez zutela ingurua behin ere bonbardatu, ez erasotu Neguko eta Jarraipenaren gerretan. Dena den, joera hau Laponiako Gerrarekin aldatu zen. Hain zuzen, Finlandiak SESBekin Moskuko armistizioa izeneko bake-akordioa sinatu zue 1944an, eta horrek, alemaniarrak Finlandiar lurretatik botatzea eskatzen zuen. Laponiako Gerra hasi zen.

Soldadu finlandiarrak Tornioko guduan (1944).

Lappin zeuden 200.000 soldadu alemaniarrek bizilagun den Norvegiara, Reicharen herrialde satelitera alde egitea pentsatu zuten, baina ihes egin baino lehen, Lothar Rendulic ofizialak probintzia osoa suntsitzeko agindua eman zuen. Kemi eta Tornioko portu estrategikoak ziren probintziako azpiegitura baliotsuenak eta, hain zuzen, bertan izan zen gerra osoko bataila odoltsuena, Tornioko gudua. Kemiren okupazioaren ostean, 1944ko urri hasieran izan zen Tornioko gudua eta bertan, guztira, bi mila soldadu alemaniar eta finlandiar hil ziren eta Kemi eta Tornio bizilagunak errauts-hiri bihurtu ziren. Alemaniarrak eta hiriak galtzaile nagusiak izan ziren, baina finlandiarren garaipenak, behintzat, hirien berreraiketa arindu zuen hein handi batean [15][16].

Bigarren Mundu Gerra osteko urteetan, Finlandiak izugarrizko hazkuntza izan zuen ekonomikoki eta gizarte eta politika egonkortasuna lortu zuen. Gerra osteko herrialde pobre bat izateari utzi, Gerra Hotzean neutral aldarrikatu, NBEk ezarritako isuna ordaindu eta 40 urtetan, teknologikoki munduko estatu garatu eta jakintsuena bihurtu zen, merkatuko izugarrizko botere ekonomikoarekin eta bizi maila altuarekin. Dena den, 40ko hamarkada oso gogorra izan zen langileriarentzat, hala nola, 1949ko uztailaren 1ean, Gizarte Gaietako Ministerioak Kemi Oy enpresa langileen %30-40 kaleratzera behartu baitzuten. Honela, 260 bat langile bidali ostean, inguruko gertaera lazgarriena bizi izan zen, Kemiko Ostegun Odoltsua. Kaleratzeen ostean, grebak bizitu egin ziren. Poliziaren eta langileen artean giroa nahastu egin zen eta SKP alderdi komunistak esku-hartu eta langile guztiak bildu zituen abuztuaren 18an ospatu zen manifestazioan. Manifestazio baketsu bat zirudien ekitaldia sarraskia bihurtu zen. Polizia armatua, ekitaldia sakabanatzeko asmoz, tiroka hasi zen eta tiroketa horretan, bi grebalari hil ziren [17].

Industria automatizazioak eta mekanizazioak kaleratze asko ekarri zituzten hurrengo bi hamarkadetan eta Kemik ezin izaten zuen langabe horiei lanpostua emango zien enpresa berririk erakarri. Hirian lan egiten zuten keminmaatarrak lanpostu gabe gelditu ziren. Dena den, Outokumpu Oyj enpresak 1968an udalerrian ireki zuen kromita-meatzea nahikoa izan zen keminmaatar langabezia krisiari aurre egiteko. Arazo honen konponbideari esker, landa-udalerriaren biztanleria etengabe hazten hasi zen 90eko hamarkadara arte; 1995ean, inoiz baino biztanle gehiago izan zituen udalerriak, guztira, 9.411 lagun. Gaur egun ere, meatzea udalerriren eta azpieskualdearen bihotza izaten jarraitzen du eta 132 herritarrek lan egiten dute bertan; gainera, Kemi-Tornio Ardatza Lappiko BPG per capita handiena duen azpieskualdea da, Finlandiako bosgarrena Mariehamn, Helsinki, Salo eta Loviisa ondoren [18][19].

Oulu-Tornio trenbidea Lautiosaari inguruan.

Udalerria Kemi-Tornio Ardatzean dago, Lappiko erdigune ekonomiko eta industriala den azpieskualdean. Keminmaako ekonomia, zehazki, Kemiko industriari lotua dago hertsiki; hain zuzen ere, eremu industrializatuenak Keminmaaren mugan dauden Kemiko Ajos eta Karihaara auzoak dira. Bertan, Metsä-Botnia eta Stora Enso papergintzan eta zelulosa-oregintzan diharduten enpresen fabrika nagusiak eta Kemiko portua daude, Keminmaako ekonomian eragin zuzena dutenak [53].

50eko hamarkadan automatizazioa eta 90eko hamarkadan banku krisialdia jasan arren, eskualdearen diru-sarrera handienak papergintzari esker iristen jarraitzen dute; ez dago azpieskualdearen industria sarea papergintza gabe ulertzerik. Gainera, langile asko egunero Kemira joan behar izaten dute Metsä-Botnia eta Stora Enso enpresetan eta industria honen inguruko esparruetan lan egitera. Kemiko portuak ere izugarrizko garrantzia izan du betidanik azpieskualdearen garapenean; hain zuzen, 1869an Kemi sortu eta portua handitu zenean, ekonomiaren ezinbesteko azpiegitura bihurtu zen. Hauei esker, Kemi-Tornio Lappiko BPG per capita handiena duen azpieskualdea da; Finlandiako bosgarrena Mariehamn, Helsinki, Salo eta Loviisa ondoren [54][55].

Metsä-Botniaren fabrika.

Ez da ahaztu behar Keminmaan ere, Outokumpu Oyj enpresak 1968an Elijärvi meatzea ireki zuela, Europan irekirik dagoen kromita-meatze bakarra; gaur egun, 132 lagunen lantokia da. Gainera, energiaren behar astuna Kemi ibaiak asetu zuen aspaldi, bertan baitaude Isohaara eta Taivalkoski zentral hidraulikoak, 1949. eta 1976. urteetan sortu zirenak hurrenez hurren [56].

Inguruak gehien esportatzen dituen produktuak papera eta zelulosa-orea dira; inportatutakoak, aldiz, eskualde osorako beharrezkoak diren erregaiak eta pigmentuak. Inportazioen pisua esportazioena baino handiagoxea da, 2009an 1,13 milioi tona esportatu eta 1,17 tona inportatu baitziren. Kemi eta Tornio bizilaguneko portuak batuz gero, Finlandiako portu garrantzitsuenetako bat dira [57].

Lan egiten duten herritarren, hau da, herritar aktiboen banakaeta ondokoa da lan egiten duten sektorearen arabera (2008); keminmaatarren %38,6ak bigarren sektorean egiten du lan (%32,3ak industrian eta gainontzekoa eraikuntzan), %4,2ak baino ez du lan egiten basogintzan edota nekazaritzan, eta azkenik, %57,4ak hirugarren sektorean dihardu (%15,3a merkataritzan, %8,6a garraioan eta %33,5a gainontzeko zerbitzutan). Estatistika honek aurretik sumatzen zena egiaztatu zuen, alegia, industriak lanpostuen ehuneko handiena duen herrialde osoko udalerritako bat dela; izan ere, %32,3a oso ehuneko altua ez dirudien arren, kontuan hartu behar da, Finlandia, zerbitzu sektoreak indar gehien duen Europako herrialdea dela. Dena den, biztanleen azken urteetako joera, zerbitzuen mundurantz gerturatzea izan da. Gerturatze honen erruduna turismoa eta bizi-maila hobea izan dira hein handi batean, biek izan duten hazkuntzak lanpostu berriak sortu baititu [58].

• Haize-arrosa:

Tornio	Tervola	Tervola
Tornio		Simo
Botnia, Kemi	Kemi	Simo

|

• Kemi-Tornio Ardatza

|

• Lappi