Karle Garmendia Aldaz

Carlota "Karle" Garmendia Aldaz (Orotz-Betelu, 1898ko urtarrilaren 14a - Iruñea, 1983ko uztailaren 9a)[1][2] nafar margolaria izan zen, XIX. mende amaieran eta XX. mende hasieran jaiotako Nafarroako artisten belaunaldikoa, Emilio Sánchez Cayuela, Leocadio Muro Urriza, Crispín Martínez, Eugenio Menaya, Antonio Cabasés, Juan Viscarret, Pedro Lozano de Sotés eta Francis Bartolozzirekin batera.

Karle Garmendia Aldaz

Bizitza
JaiotzaOrotz-Betelu, 1898ko urtarrilaren 14a
Herrialdea Nafarroa Garaia, Euskal Herria
HeriotzaIruñea, 1983ko uztailaren 9a (85 urte)
Hezkuntza
HeziketaAcadémie Colarossi (en) Itzuli
Hizkuntzakgaztelania
Irakaslea(k)Javier Ziga Etxandi
Jarduerak
Jarduerakmargolaria

Parisko Arte Ederren Eskolan ikasi zuen lehenbiziko nafar emakumea izan zen.[3][4] Izan ere, emakume aitzindaria izan zen, pinturara dedikatzea erabaki zuenean.[5] Margolari bikaina izan zen eta, haren bizitza-ibilbidea dela eta, lan gehienak herrialde desberdinetan barreiatuta daude.[5]

Bizitza

Leopoldo Garmendia Goicoechearen alaba (Oroz-Betelu, 1870eko azaroaren 15a - 1942ko urriaren 28a), alkate, zinegotzia eta udal epaile (Oroz-Betelukoa, Nafarroako EAJren jatorriarekin lotutako gizona) eta Salomé Aldaz Jaurrieta (Aoiz) , 1870eko martxoaren 16a-Mexiko, 1965eko maiatzaren 15a), Górrizko Señorío oinordekoa. Bost neba-arreben artean bigarrena zen: José María, Miren, Pilar eta Miguel José, Gerra Zibilean Manuel de Irujoren kide estua izango zen abokatua.[1]

1912 eta 1916 artean Iruñeko Arte eta Lanbide Eskolan ikasi zuen eta bertan Enrique Zubiri izan zuen irakasle. 1920 baino lehenagoko urteetan Javier Cigaren akademian parte hartu zuen.

Parisera joan zen eta bertan Colarossi Akademia entzutetsuan eta Arte Ederretako Eskolan trebatu zen, arestian aipatu bezala. Han ezagutu zuen Higinio Blat artista valentziarra. Harekin 1926ko irailaren 29an ezkondu zen Oroz-Betelun.[5] Bi alabaren gurasoak izan ziren: Miren Itziar, 1927an jaioa, eta Elisabet, 1929an jaioa. 1933an Paura (Frantzia) bizitzera joan, Pirinioetatik oso gertu, eta bertan instalatu zuten biek estudioa.

Espainiako Gerra Zibilaren leherketak bere bizitza eta bere familiakoak eten zituen, gurasoak alabarekin errefuxiatu baitziren 1936 eta 1940 artean. Bigarren Mundu Gerran Frantziako alemaniar okupazioarekin batera, berriro ere Orozen bizi izan ziren. Betelu, bere aita atxilotzea eragin zuen arrazoia, Huescan epaitu eta espetxeratu zuten euskal nazionalista izateagatik.[5]

1947an familiak Mexikora emigratu zuen, Karleren anaiak (María eta Miguel) eta bere ama Salomé Aldaz bizi ziren herrialdera, guztiak Gerra Zibiletik erbesteratuak.

1951an bikotea Hermosillon (Sonora) kokatu zen, herrialdearen iparraldean. Bertan, bere senarrak, Higinio Blatek, Sonorako Unibertsitateko[6] Arte Plastikoen Akademiako zuzendaritza sortu zuen eta bera izan zen akademia horretako irakaslea. Hermosillon harremanetan jarri zen hango beste nafar bizilagunekin; hala nola, Emiliana de Zubeldia musikagilea. 1959aren amaieran Blat Garmendia familia behin-betiko itzuli zen Espainiara, Nafarroako hiriburuan kokatu zen eta bertan Higinio hil zen 1974ko urriaren 31n. Ia hamar urte gehiagotan zehar iraun zuen bizirik artistak, 1983ko uztailaren 9an hil zen arte.

Karle Garmendiaren La Procesion

Sariak eta ohoreak
  • 1912, Iruñeko Arte eta Lanbide Eskolako Marrazkiaren Bigarren Saria.
  • 1915, ikastetxe bereko lehen saria.
  • 1926, Iruñeko Zientzia, Literatura eta Arte Lehiaketako Bigarren Saria, "Isiltasuna" margolanarekin, 500 pezetako .
  • 2014, Erakusketa bere jaioterrian, Oroz-Betelu.[7]
  • 2014-2015, Erakusketa Antologikoa Nafarroako Parlamentuan.[8]

Erreferentziak
  1. Muruzábal del Solar, José M.ª. (2020-01-30). «Félix Artieda, esmaltista» Príncipe de Viana LXXX (274): 653–672.  doi:10.35462/pv.274.2. ISSN 2530-5824. (Noiz kontsultatua: 2020-10-21).
  2. «Pares» El seu fill, una persona competent (Herder): 213–228. 2012-07-17 ISBN 978-84-254-3518-8. (Noiz kontsultatua: 2020-10-21).
  3. Iranzo, Alex; Santamaria, Joan. (2015). «Sleep in Neurodegenerative Diseases» Sleep Medicine (Springer New York): 271–283. ISBN 978-1-4939-2088-4. (Noiz kontsultatua: 2020-10-21).
  4. Muruzábal del Solar, José M.ª. (2020-01-30). «Félix Artieda, esmaltista» Príncipe de Viana LXXX (274): 653–672.  doi:10.35462/pv.274.2. ISSN 2530-5824. (Noiz kontsultatua: 2020-10-21).
  5. Muruzábal del Solar, José M.ª. (2020-01-30). «Félix Artieda, esmaltista» Príncipe de Viana LXXX (274): 653–672.  doi:10.35462/pv.274.2. ISSN 2530-5824. (Noiz kontsultatua: 2020-10-22).
  6. Falqués, Albert; Montoto, Amadeu; Iranzo, Vicente. (1997-08-05). «Coastal Morphodynamic Instabilities» Coastal Engineering 1996 (American Society of Civil Engineers)  doi:10.1061/9780784402429.275. ISBN 978-0-7844-0242-9. (Noiz kontsultatua: 2020-10-22).
  7. Aldaz, Ramón Del Río. (2019-03-05). «Peseteros y radicales: El asesinato de Sarsfield en agosto de 1837 en Pamplona» Hispania 57 (195): 183.  doi:10.3989/hispania.1997.v57.i195.701. ISSN 1988-8368. (Noiz kontsultatua: 2020-10-22).
  8. «Juan Carrasco Pérez. <italic>La población de Navarra en el siglo XIV</italic>. (Colección histórica de la Universidad de Navarra, 29.) Pamplona: Universidad de Navarra, Facultad de Filosofía y Letras. 1973. Pp. 703» The American Historical Review 1975-04  doi:10.1086/ahr/80.2.388. ISSN 1937-5239. (Noiz kontsultatua: 2020-10-22).

Bibliografia
  • Muruzábal del Solar, José María (2013). "Karle Garmendia Margolaria". Zangotzarra (Zangoza) 17 (17): 131-147. 1138-7572 ISSN. Jatorrizko artxiboa 2020ko urtarrilaren 16an, osteguna. 2020ko urtarrilaren 22an, asteazkena, berreskuratua.
  • Pilato Iranzo, Armando (1996). Valentziako Margolaria Higinio Blat. Ars longa: arte koadernoak (7-8): 263-277. 1130-7099 ISSN. 2008ko uztailaren 21ean, astelehena, jatorrizkotik artxibatuta. 2020ko otsailaren 4an eskuratua.

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.