Karakala

Karakala
	; Irudi gehiago
; Erromatar enperadorea
Antzinako Erromako senataria
; Erromako kontsula
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Lucius Septimius Bassianus
Jaiotza	Lugdunum, 186ko apirilaren 4a
Heriotza	Harran, 217ko apirilaren 8a (29 urte)
Hobiratze lekua	Sant'Angelo gaztelua
Heriotza modua	giza hilketa: labankada
Familia
Aita	Septimio Severo
Ama	Julia Domna
Ezkontidea(k)	Fulvia Plautilla (en)
Bikotekidea(k)	ikusi Julia Soemias; Julia Mamea;
Seme-alabak	ikusi Aurelia Antonina (en) ; Heliogabalo; Alexandro Severo;
Anai-arrebak	ikusi Geta; Septimia Major (en) ; Septimia Minor (en) ;
Leinua	Severar leinu
Hezkuntza
Hizkuntzak	latina
Jarduerak
Jarduerak	politikaria eta monarka
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Antzinako Erromako erlijioa

Marko Aurelio Karakala (latinez Marcus Aurelius Antoninus Caracalla; Lugdunum, 186ko apirilaren 4a - Harran, 217ko apirilaren 8a) erromatar enperadorea izan zen, 211tik hil zen arte. Karakala goitizena jaso zuen izen horretako galiar tunika txanoduna janzten zuelako.

Bizitza

Septimio Severo enperadorearen semea zen. Zazpi urte zituenean zesar izendatu zuten, eta augusto 198an. Aita hiltzean, 211n, bere anaia Getarekin batera izendatu zuten enperadore baina hurrengo urtean hil zuen anaia[1]. Jarraian, Getaren lagun eta aldeko gehienak jazarri eta hilarazi zituen, eta Senatua behartu zuen anaiaren aurkako damnatio memoriae bat agertu zezan. Dion Kasio historialariaren arabera, 20.000 bat lagun hil ziren errepresioaren ondorioz[2].

Legioaren eta Pretoriar Guardiaren atxikimendua ziurtatzeko, soldatak ikaragarri igo zizkien soldaduei[3]. 212. urtean sinaturiko Constitutio Antoniana izeneko ediktuaren bitartez, erromatar hiritartasuna eman zien inperioko biztanle libre guztiei[1], askatutako esklabuei barne, era horretan estatuak zerga-ordaintzaile gehiago izanen zuelako. Zilarraren balioa %25 murriztu zuen, legioak ordaindu ahal izateko, eta zergak handitu zituen.

Monumentu ugari eraiki zuen, bere izena daramaten Erromako bainuak besteak beste[1]. Karakalaren Termen hondakinak oraindik ikus daitezke. Alexandro Handia miresten zuen, eta haren haragitzetzat hartzen zuen bere burua. 213an, alaman tribuen aurkako kanpaina arrakastatsua egin zuen. 214an, Alexandroren ildoari jarraituz, Mazedonia korritu zuen, 16.000 laguneko falangea errekrutatzeko[3]. 215ean, Alexandriara joan zen, Alexandroren hilobia bisitatzera; ondoren, ordea, hiria harpilatu eta gazte gehienak hilarazi zituen[4][3].

Alexandro Handiak egin zuen bezala, Persia konkistatzera deliberaturik, 217an Partiar Inperioaren kontra borrokatzera abiatu zen. Apirilaren 8an, gernu egiteko gelditu zenean, Julius Martialis izeneko laguntzaile batek hil zuen. Hiltzailea ihes egiten saiatu zen, baina berehala hil zuten. Karakalaren ondorengoa Makrino izan zen, Pretoriar Guardiako burua.

Erreferentziak

Karakala, Marko Aurelio. Lur hiztegi entziklopedikoa, Creative Commons Aitortu 3.0 Espainia lizentzia (Noiz kontsultatua: 2017-3-13).
Goldsworthy, Adrian Keith. How Rome Fell: Death of a Superpower. Yale University Press, books.google.es (Noiz kontsultatua: 2017-3-12).
Bunson, Matthew. Encyclopedia of the Roman Empire. 94-95. orrialdeak, books.google.es (Noiz kontsultatua: 2017-3-13).
Caracalla, Antonino Basiano. Emperador de Roma (188-217). mcnbiografias.com (Noiz kontsultatua: 2017-3-13).

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Karakala

Datuak: Q1446
Multimedia: Caracalla / Q1446

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[lur-1] Karakala, Marko Aurelio. Lur hiztegi entziklopedikoa, Creative Commons Aitortu 3.0 Espainia lizentzia (Noiz kontsultatua: 2017-3-13).

[2] Goldsworthy, Adrian Keith. How Rome Fell: Death of a Superpower. Yale University Press, books.google.es (Noiz kontsultatua: 2017-3-12).

[encyc-3] Bunson, Matthew. Encyclopedia of the Roman Empire. 94-95. orrialdeak, books.google.es (Noiz kontsultatua: 2017-3-13).

[4] Caracalla, Antonino Basiano. Emperador de Roma (188-217). mcnbiografias.com (Noiz kontsultatua: 2017-3-13).

Erromatar eta bizantziar enperadoreak
Printzerria 27 BC – 235 AD	Augusto Tiberio Kaligula Klaudio Neron Galba Oton Vitelio Vespasiano Tito Domiziano Nerva Trajano Hadriano Antonino Pio Marko Aurelio eta Luzio Vero Komodo Pertinax Didio Juliano (Peszenio Nigro) (Klodio Albino) Septimio Severo Karakala eta Geta Makrino eta Diadumeniano Heliogabalo Alexandro Severo
Krisialdia 235–284	Maximino Trax Gordiano I.a eta Gordiano II.a Pupieno eta Balbino Gordiano III.a Filipo Arabiarra eta Filipo II.a Dezio eta Herenio Etrusko Hostiliano Treboniano Galo eta Volusiano Emiliano Valeriano Galieno, Salonino eta Valeriano II.a Klaudio Gotiko Kintilo Aureliano Tazito Floriano Probo Karo Karino eta Numeriano Galietako enperadoreak: Postumo (Leliano) Mario Viktorino (Domiziano II.a) Tetriko I.a eta Tetriko II.a
Dominatua 284–395	Diokeziano (inperio osoa) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) eta Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (West) Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (mendebaldea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Maxentzio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Lizinio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Maxentzio (bakarrik) Lizinio (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (bere burua aldarrikatua) eta Valerio Valente Lizinio (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Lizinio II.a, Konstantino II.a eta Krispo (Martiniano) Konstantino I.a Handia (inperio osoa) eta Krispo Konstantino II.a Konstante Magnentzio eta Dezentzio Konstantzio II.a eta Vetranio Juliano Apostata Joviano Valentiniano I.a Valente Graziano Valentiniano II.a Magno Maximo eta Flavio Viktor Teodosio I.a Handia (Flavio Eugenio)
Mendebaldeko Inperioa 395–480	Honorio (Konstantino III.a eta Konstantzio II.a) Konstantzio III.a Joan, mendebaldeko usurpatzailea Ravenan Valentiniano III.a Petronio Maximo eta Paladio Avito Maioriano, Libio Severo, Antemio eta Olibrio Glizerio Julio Nepote (de iure) Romulo Augustulo (usurpatzailea)
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 395–1204	Arkadio Teodosio II.a Pulkeria Martziano Leon I.a Leon II.a Zenon I.a (1. agintaldia) Basilisko eta Marko Zenon I.a (2. agintaldia) Anastasio I.a Justino I.a Justiniano I.a Justino II.a Tiberio II.a Maurizio eta Teodosio Fokas Heraklio Konstantino III.a Heraklonas Konstante II.a Konstantino IV.a eta Heraklio, Tiberio eta Justiniano II.a Justiniano II.a (1. agindaldia) Leontzio Tiberio III.a Justiniano II.a (2. agintaldia) eta Tiberio Filipiko Anastasio II.a Teodosio III.a Leon Isauriarra Konstantino V.a Artabasdo Leon IV.a Khazariarra Konstantino VI.a Irene Nizeforo I.a Estaurazio Mikel I.a Rangabe eta Teofilakto Leon V.a Armeniarra eta Konstantino Mikel II.a Teofilo Mikel III.a Basilio Mazedoniarra Leon VI.a Jakituna Alexandro Bizantziokoa Konstantino VII.a Porfirogeneta Erroman I.a Lakapetarra eta Kristobal, Eztebe eta Konstantino Erroman II.a Nizeforo II.a Fokas Joan I.a Tzimiskes Basilio II.a Konstantino VIII.a Zoe (1. agindaldia) eta Erroman III.a Zoe (1. agindaldia) eta Mikel IV.a Mikel V.a Zoe (2. agindaldia) eta Teodora Zoe (2. agindaldia) eta Konstantino Monomako Konstantino Monomako (bakarrik) Teodora Mikel VI.a Isaak I.a Komneno Konstantino X.a Dukas Erroman IV.a Diogenes Mikel VII.a Dukas eta Androniko, Konstantios eta Konstantino Nizeforo III.a Botaniates Alexio I.a Komneno Joan II.a Komneno eta Alexio Komneno Emanuel I.a Komneno Alexio II.a Komneno Androniko I.a Komneno Isaak II.a Angelo Alexio III.a Angelo Alexio IV.a Angelo Nikolas Kanabos, usurpatzailea Alexio V.a Dukas
Nizeako Inperioa 1204–1261	Konstantino Laskaris Teodoro I.a Laskaris Joan III.a Dukas Vatatzes Teodoro II.a Laskaris Joan IV.a Dukas Laskaris
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 1261–1453	Mikel VIII.a Paleologo Androniko II.a Paleologo eta Mikel IX.a Paleologo Androniko III.a Paleologo Joan V.a Paleologo Joan VI.a Kantakuzeno eta Joan V.a Paleologo eta Mateo Kantakuzeno Joan V.a Paleologo Androniko IV.a Paleologo Joan VII.a Paleologo Androniko V.a Paleologo Emanuel II.a Paleologo Joan VIII.a Paleologo Konstantino XI.a Paleologo
Letra etzanean usurpatzaile edo enperadorekideak.