Kantabria

Kantabria itsasertza eta mendia bateratzen dituen herria da, natura-ondare garrantzitsua duena. Morfologikoki ondo desberdindutako bi eskualde ditu.

• La Marina. 10 km baino gutxiagoko zabalera duen kostaldeko eskualdea da. Itsasertza marearteko zabalgunez josia dago, itsaslabar ugari sortuz. Hauek ibaien bokaleek eteten dituzte, itsasadar eta hondartza ugari sortuz. Eskualde honetan dago Santanderreko badia. Hegoaldean La montañarekin egiten du muga.
• La Montaña. Kantabriar mendizerraren parte diren mendilerroz osatutako eskualdea da, itsasoarekiko paraleloan hedatzen direnak. Gehienbat kareharriz eratua dago eta karst ugari aurki daiteke bertan. Iparraldetik hegoaldera hedatzen diren haran sakon eta malkartsuak ditu, higatzeko ahalmen handia duten ibaiek sortuak. Ibai hauek laburrak dira, jaiotzetik itsasoratzera arteko distantzia txikia da. Honek ondo mugaturiko bailarak sortu ditu: Liébana, Nansa, Saja, Besaya, Pas-Pisueña, Miera, Asón-Gándara eta Campoo. La Montañako parte da El Escudo mendikatea, 600 eta 1000 metro bitarteko gailurrak dituena eta kostaldetik 15-20 kilometrora honekiko paraleloan doana. Hegoaldera goazen heinean mendi altuagoak aurki ditzakegu, Ebro eta Duero ibaien isurialdea Kantauri aldekotik bereizten dutenak. Bertan 1500 metro baino gehiagoko tontorrak daude, sartaldean San Gloriotik hasi eta sortaldean Los Tornoseraino: Peña Labra, puerto de Sejos, El Escudo, Castro-Valnera eta La Sía. Europako Mendiak ere aipatzekoak dira, eskualdeko hego-mendebaldean, non gailur gehienek 2500 metro baino gehiago duten.

Mexikotik datorren Golkoko korrontearen ondorioz, Kantabriak, Kantauri itsasoko kostalde guztiak bezala, bere latitudeari (Ternua eta Labradorrekoaren parekoa) dagokiona baino klima epelagoa du. Eskualdeak klima ozeaniko hezea du, uda eztiak eta negu freskoak dituena. Prezipitazioak 1200 mm ingurukoak dira kostaldean, are handiagoak mendialdean. Batez besteko tenperatura 14 °C inguru da. Elurra sarritan egiten du eskualderik garaienetan urria eta martxoa bitartean. Europako Mendietako 2.500 metrotik gorako eskualdeetan udan desagertzen ez diren elurtegiak daude. Hilabeterik lehorrenak uztaila eta abuztua dira, nahiz eta berez lehorterik egoten ez den, izan ere, beti dago prezipitazio minimo bat eta tenperatura ez da oso altua.

Erliebe menditsuak eragina du klimatologian, egoera klimatologiko berezien sortzaile izanik, hala nola, "surada" deritzenak Foehn efektuak eraginak: hegoa-haize indartsu eta lehorrak jotzean, tenperatura igo egiten da itsasertzera hurbildu ahala. Honek hezetasun erlatiboaren jaitsiera dakar, eta ondorioz, prezipitaziorik eza. Bien bitartean, mendikatearen hegoaldean haizea hezeagoa eta hotzagoa denez, inoiz euria egiten du. Egoera hori arruntagoa da udazken eta negu aldean, ohikoa baino altuagoa den 20 °C inguruko tenperatura izanik. Ohikoak dira haize horrek eragindako suteak, hala nola 1941ean Santander suntsitu zuena.

Orokorrean, Kantabriako ibaiak laburrak, bizkorrak eta emari gutxikoak dira. Malda handia izan ohi dute, Kantabriar mendikatearen eta itsasoaren arteko desnibela gainditu behar baitute. Ebro ibaia ezik, beste guztiak kostaldearekiko perpendikularki hedatzen dira eta urte guztian zehar emari konstantea dute gutxi gorabehera, urte osoan zehar prezipitazioak ere konstante dira eta. Hala ere, emari hau ez da oso handia (20 m³/s urtero), Iberiar Penintsulako beste ibai batzuekin konparatuz. Uraren bizkortasunak higatzeko ahalmen handia ematen die ibai hauei, penintsularen iparraldean hain karakteristiko diren V itxurako haranak sortuz. Jeneralean nahiko ondo mantentzen dira, baina geroz eta handiagoa den giza aktibitateak presio handia eragiten du. Ibai nagusienak hauek dira:

• Iparraldeko isurialdea (Bizkaiko golkoan itsasoratzen dira)
  • Agüera
  • Asón
  • Besaya (Saja ibaiarekin batera)
  • Deva
  • Escudo
  • Miera
  • Nansa
  • Pas
  • Saja
• Ebroko isurialdea (Mediterranear itsasoan itsasoratzen dira)
  • Ebro
• Dueroko isurialdea (Ozeano Atlantikoan itsasoratzen dira)
  • Camesa

• Santanderko aireportua
• Kantauriko autobidea (A-8 edo E-70)
• Mesetako autobidea (A-67) (eraikitzeke)
• Santander-Oviedo bide estuko trenbidea (FEVE)
• Santander-Bilbo bide estuko trenbidea (FEVE)
• Santander-Palentzia bide zabaleko trenbidea (RENFE)
• Santander-Plymouth ferryak
• Santanderko portua

Kantabrian bi egunkari nagusi daude: El Diario Montañés[2] eta Alerta Cantabria.[3] Gainera, astekari, hamaboskari eta hilabetekari ugari dago. Espainiako irrati nagusien Kantabriako ordezkaritzek Santander, Torrelavega, Castro-Urdiales eta Reinosatik igortzen dute. Gainera, irrati lokal eta komertzial asko dago. Ez dago finantzaketa publikoko telebista autonomikorik, baina bai tokikoak edo eskualdekoak diren hainbat kate (Canal 8DM, TeleBahía, TúTelevisión, Telecabarga, Localia, Altamira...).

Kantabriako hizkuntza ofizial bakarra gaztelania da. Probintzia osoan zehar erabiltzen dira montañesa edo kantabrieraren milaka hitz, kontzientziarik gabe, baina: ez du inolako onarpenik nahiz arautzerik. Hizkuntzaren aldeko 30 urteren ondoren, Montañes Abora elkartearen garaitik, 320 lagunek hainbat ikastaro egin dute: dozena batzuek berreskuratu dute eta 2020-2021 ikastaroan, interneten bidez 400 pertsona ari dira ikasten.^{[erreferentzia behar]} Nekazaritza eremuetako herri txikietako jende nagusiaren artean batez ere erabiltzen da. Eztabaidak eztabaida, asturleonera hizkuntza multzoaren aldaeratzat jotzen da, gaztelaniaren eragin handia duena. Halaber, arautze ezaren eraginez, bailaraz bailara aldatzen da.