Julene Urzelai

Aita, Joxe Mari Urzelai zuen, pilotaria; ama, Josefa Aramendi. Zortzi seme-alabetan laugarrena izan zen. Bere anaietako bik aitaren bidea jarraitu zuten eta pilotari bilakatu ziren: Justino «Urzelai II.a» eta Jose Leon «Urzelai III.a».[1]

Julene Azkoitiko "Hurtado de Mendoza" txapel-fabrikan hasi zen lanean. Eusko Alderdi Jeltzalearen Emakume Abertzale Batzan sartu eta han hasi zen mitinlari 1931. urtean, 19 urteko neska gaztea zela. Bere lehen agerraldia sorterrian bertan egin zuen. Aitak ez zion galarazi, baina tentuz ibiltzeko gomendatu bai: «Julene, garai gogorrak zetozan. Hala nahi badun, nik ez dinat politikan buru-belarri sartzerik galaraziko, baina ongi pentsa ezan zer egin behar dunan».[2]

Emakume Abertzale Batzeko lehendakaria izan zen 1931tik 1932ra. Herriko beste emakume batzurekin batera, gogotsu murgildu zen hainbat eginkizunetan. 1931ra arte emakumeek ez zuten boto eskubiderik ere izan. Euren ustez emakumeen errolda egin beharra zegoen, eta egin egin zuten. Emaztekiak erizaintzan trebatu zituzten, lan poltsak sortu, mutualitate bat antolatu, langabetu eta presoei lagundu…[2][3]

Mitin ugari eman zituen, besteak beste, Markinan, Leioan, Arrigorriagan, Bakion, Morgan, Mutrikun, Azkoitian, Azpeitian, Bilbon...[2]

Mitinotak hizlari aritu ziren bere ondoan, batzuk aipatzearren, Jose Antonio Agirre, Enrike Orueta, Toribio Beaskoetxea, Alejandro Gallastegi, Telesforo Montzon, Miren Lazkano, Karmen Gamarra, Polixene Trabudua, Libe Altuna, Merzedes Kareaga, Pilar Landaburu, Lauaxeta…[2]

1936an Espainiako Gerra Zibila hasi zenean, Julene Euzko Geixozain Bazpatzea elkartean engaiatu zen. Irailaren 16an Azkoititik ihes egin zuen gurasoekin eta senideekin. Ihesi zebiltzala, Gernikako bonbardaketak Gernikan bertan harrapatu zituen. Euren buruak gorde behar izan zituzten eta nahiz eta bonbek euren babes-lekua jo, onik irten ziren.

Julenek Parisa egin zuen ihes, Eusko Alderdi Jeltzaleak lagunduta. Izan ere, frankistek heriotzera kondenatu baitzuten. Parisen, urte batzuk geroago senartzat hartu zuen Frantzisko Zamakona bilbotarra ezagutu zuen.[3] 1939ra arte Eresoinka kultura enbaxadan parte hartu zuen, dantzari bezala.[4]

1940ko maiatzean Venezuelara joan zen eta urriaren 12an ezkondu zen Frantziskorekin. Bi seme-alaba eduki zituzten: Gentzane eta Mikel. 2023an Azkoitian amari egin zitzaion omenaldian, espreski Caracasetik horretara etorria, semeak hartu zuen parte: "Amatxu maitea, hemen gaude zure herri maitean, alde egin behar izan zenuen toki berean..." esango zuen hunkituta.[5]

Julene erbestetik Radio Euskadiko esataria izan zen, Caracastik euskarazko irratsaioak emanez.

Senarra hil ostean, Caracasen geratzea erabaki zuen eta hantxe zendu zen 1983ko ekainaren 22an.[3]

Bere omenezko eskultura, Azkoitiko Trenbidearen Zumardian.

• 2023ko otsailaren 10ean, jaioterriak omendu nahi izan zuen eta Lourdes Umerez artista azkoitiarrak eginiko brontzezko eskultura bat inauguratu zen, gogora ekarriz Juleneren ekarpen soziala eta goraipatuz baita bere nortasuna eta konpromisoa.[5]

• Julene Urzelai Bidegileak bilduman