Juana Mordó

Juana Mordó Tesalonikan jaio zen 1899ko apirilaren 26an. Elise Scialom eta León Naarren alaba, jatorri sefardikoa. Freddy neba bakarrarekin joan zen Parisera, eta han egin zituen ikasketak.

Juana, Jeanne Naar, Albert Yacoel sefardiarekin ezkondu zen. Albertek ehun-dendak zituen Parisen. Senar-emazteak banandu egin ziren eta 1920ko hamarkadaren amaieran Juana berriz ezkondu zen, Henri Mordórekin. Berlinera joan zen bizitzera. Bigarren senarra ere sefardia zen, eta ekialdeko alfonbrak inportatu eta esportatzeko negozio bat zuen.

Henri Mordók nazionalitate espainiarra zuen, 1919an espainiar jatorriko greziar sefarditek, berak bezala, nazionalitate greko, turkiar edo espainiarren artean aukeratu ahal izan zutelako. Enrique Mordók azkena hartu zuen, bere aurreko ahaideengatik. Mordó senar-emazteak, naziek boterea eskuratu zutenean, Berlinen bizi ziren. Espainiako pasaportearekin, Juana eta senarra Suitzara abiatu ziren Bigarren Mundu Gerra hasi baino lehentxeago.

1942an, bihotzekoak jota hil zen herrialde helveziarrean, Enrique Mordó, adin handikoa. Juanak Madrilera joatea erabaki zuen bere amarekin, eta 1943an iritsi ziren. Handik gutxira, Elise Scialom, Juanaren ama, hil egin zen, eta, ondorioz, Juanak erabat itzuli zen Madrilgo bizimodura.

Berlinen ezagutu zuen lagun batek, ingurune intelektualekin oso lotuta zegoenak, harremanetan jarri zuen haiekin, eta lana lortu zuen RNEren emisio frantsesetan; han, bere artikuluak irakurri eta Carmen Soler izengoitiarekin sinatzen zituen. Lehen lankidetza Azorín idazleari egindako elkarrizketa izan zen. Hainbat gairi buruzko beste elkarrizketak eta lan batzuk ere egin zituen: bidaiak, Espainiako hirietara egindako bisitak, literatura, gizarte eta jai-gaiak.

Urte horietan, Juanaren irudiak ospe handia lortu zuen Madrileko kultura-munduan. Giro intelektuala sustatzeko asmoz, idazle eta artistei dei egiten zien larunbatero beren etxe berrira, Rodriguez de San Pedro kaleko arkudun etxera. Bilerak ziren, "Juanaren aretoak”. Han, José Luis López Aranguren, Dionisio Ridruejo, Pedro Laín Entralgo, Luis Felipe Vivanco, Antonio Tovar, Rodrigo Uría González, Luis Rosales, José Luis Sampedro, Pedro Mourlane Michelena, Antonio de Zubiaurre, Gerardo Diego, Antonio Saura edo Carlos Saura biltzen ziren.

1953ko udazkenean, aire zabaleko Eskulturaren Nazioarteko I. Erakusketa inauguratu zen Retiroko parkean, Arte Ederren Zuzendaritza Nagusiak eta Paisaiaren eta Lorategien Lagunen Elkarteak sustatua. Batzorde antolatzailea Antonio Gallego Burín Arte Ederren zuzendari nagusia zen, eta lehendakariordeak Joan Ainaud de Lasarte, Bartzelonako Museoen zuzendaria, eta José Luis Fernández del Amo, Madrilgo Arte Garaikidearen Museoko zuzendaria, eta Juana Mordó, batzordeko idazkaria.

Juana, aldi berean, koordinatzailea ere izan zen, proiektua gauzatzeari buruzko mila xehetasun eman zituena, eta, ondorioz, lanak muntatu zituena.

1958an, Aurelio Biosca galerista pertsona baten bila zebilen bere galeria zuzendu zezan, eta Juana Mordó aurkitu zuen. Galerian El Pasoko eta Espainiako informalismo handiaren belaunaldiko artistak zeuden, eta adierazpen garrantzitsu batzuetan bildu zituen.

Bere lagun artisten eta beste lagun batzuen ilusioak Joana ardatz izan zuen galeria bat sortzeko aukera handitzen joan ziren. Galeria zuzendu behar zuen taldea hauek osatu zuten: Juana, Ernesto Wuthenow, María Luisa Maristany eta José Ayllónek.

Villanueva kaleko 7an zegoen galeria, Juana Mordó izenarekin, 1964ko martxoaren 14an inauguratu zen. Erakusketa kolektibo baten bidez inauguratu zen, eta artista hauek parte hartu zuten: Vicente Ameztoy, Amalia Avia, Jaime Burguillos, José Caballero, Rafael Canogar, Eduardo Chillida, Gonzalo Chillida, Enrique Gran, José Guerrero, Carmen Laffón, Antonio López García, Julio López Hernández, Francisco Lozano, Manolo Millares, Manuel Hernández Mompó, Lucio Muñoz, Gastón Orellana, Pablo Palazuelo, Alejandro Reino, Manuel Rivera, Juan de Ribera Berenguer, Luis Sáez, Antonio Saura, Eusebio Sempere, Pablo Serrano, Antonio Toráavo Tàpies, 1975eko abenduan, Manuel Mendozarekin lankidetzan, galeria berri bat ireki zen, bere izenarekin, Castelló kaleko 7an.[1][2][3]

1983ko ekainaren 27an, Juan Carlos Erregek Arte Ederren Urrezko Domina eman zion Pradoko Museoan. Handik hilabete gutxira, Madrilen hil zen, 1984ko martxoaren 12ko arratsaldean.

Juana Mordók, bere garaiko pintore eta eskultoreak sustatzen eman zuen bizitza osoa, abangoardiako artearen defendatzaile zintzoa baitzen. Egin zuen arte-bildumatik hainbat pieza iritsi dira erakunde publikoetara. Ondareetariko bat Madrilgo Arte Ederren Zirkuluaren ondare artistikoaren parte da: balio artistiko ukaezina duten baina zama sentimental handia duten obrek osatzen dute gehienbat, eta, gainera, pieza askok eskaintza maitagarriak dituzte, artistek gertaera bereziren batengatik egiten zizkioten opariak baitira, hala nola Manuel Rivera El Paso taldeko artista fundatzailearena.

Bere lan gehienek erakusten dute Espainiako sortzaile garaikide garrantzitsuenek formatu txikiari eman zioten arreta. Juanari bizitzea egokitu zitzaion urteetako artista originalenek erabilitako teknikak ezagutzeko funtsezko pinturak.

Beste dohaintza bat (Mordó-Alvear legatua) San Fernandoko Akademian kokatu zen: 57 pieza Rafael Canogar, Gustavo Torner, Bonifacio Alfonso... eta Dalik grabatutako xafla bat.