Jovanka Radivojević

1941ko apirilean Ardatzeko potentziek Jugoslavia inbaditu zutenean, bai Tetovo parte zen Mazedoniako Mendebaldeko eskualdea, zein Kosovo-Metohijako parterik handiena Albaniako Erresumara anexionatu zituzten. Egoera hau izan zela Radivojević Prizrenera itzuli zen (antza denez abuztuan, beste hiru emakumerekin, Jelica Stamenkovićekin, Tankosava Simićekin eta gerora ere Jugoslaviako Herriko Heroi titulua eman zioten Katarina Patrnogićekin batera[6]), non partisanoen aldeko lan klandestinoa egin zuen, askotan Prizren eta Uroševac hirien artean; azken herri honetako zelula osatu zuen Vidra Kovačevićekin batera[4][7]. Prizreneko Gazteria Komunistaren idazkaria izan zen, eta horrez gain, Prizreneko Alderdi Komunistaren komiteko kide ere izan zen[2][3] (beste emakume bat ere kide izan zen, Leposava Mišić)[6]. Jovanka Radivojevićen lana, Mišićekin eta Radmila Ajtićekin batera, komunikazio zerbitzua ezartzea zen, Moskutik emititzen zen irrati partisanoa entzun zedin, horretarako Spiro Mojsićen etxea baliatzen zuten. Zerbitzu honek Sredska herrian zegoen Mileva Lalićekin kontaktatzen zuen, honela Hego Serbia osoan entzun zedin[5]. Iturri batzuen arabera, 1941ko urrian bai Jovanka Radivojević, bere anaia, bere aita zein Katarina Patrnogić atxilotuak eta kartzelan jipoituak izan ziren, baina askatu behar izan zituzten, ezer ez esan ez zutenez gero, ebidentziarik ez zutelako[8]. 1942ko maiatzean Kosovo-Metohijarako Gazteria Komunistaren idazkari izan zen[5].

Kosovo-Metohijako egoera oso zaila izan zen partisanoentzat; izan ere, okupazioaz gain, herrien arteko zatiketa ere gainditu behar baitzuten. Azken arazo honen adierazgarri izan zen albaniarrak hasiera batean okupazioaren eta honek ekarritako albaniar irredentismoaren aldekoak izana, eta beraz partisanoen oso kontrakoak, edo asko jota, mesfidati izatea; ondorioz partisanoek soilik serbiarren artean errekrutatu ahal izatea[9][10][11][12]. 1942ko bukaeran, Radivojević Uroševac herrira aldatu zuten, non Jugoslaviako Alderdi Komunistaren Kosovo-Metohijarako Komiteak egoitza hartuta zuen, Radivojević bera kide zelarik[2][3][5]. Uroševac hiriak Alderdi Komunistarentzat garrantzia handia izan zuen Kosovo-Metohijako albaniarrekiko hurbilketa egiteko: bertan errekrutatu zuten 1942ko bukaeran lehen albaniar brigada, hogei eta zortzi partisanorkein[13]. Hala ere, albaniarrak masan errekrutatzea zen berehalakoan etorri, 1943an Svetozar Vukmanović “Tempo” buruzagi komunistak idatzi zuen “albaniarrek serbiarrekiko txobinismo handia” zutela. Albaniarren eta eslaviarren arteko lehen brigada mistoak 1943an sortu ziren, baina ez Kosovo-Metohijan, Mazedonian baizik. Kosovo-Metohijan lehen brigada mistoak 1944an agertu ziren[14].

1942ko bukaeran –edo iturri batzuen arabera, 1943ko hasieran[15]- Jovanka Radivojević Kosovska Mitrovica hirira aldatu zuten (egun Kosovo-Metohijaren parte bada ere, II Mundu Gudan Albaniarako anexiotik at geratu zen eta Okupaziopeko Serbiaren parte izan zen[16]). Danica Jaramaz eta Dobrila Sekulović izan ziren Radivojevićen estalki edo babes hiri hartan. 1943ko maiatzean, Kosovo-Metohijan borroka partisanoa aurrera eramatea erabaki behar zuen mitin garrantzitsu batean hartu zuen parte[2][3].

Jovanka Radivojević Gestapok atxilotu zuen, misio sekretu bat egiten ari zelarik, dokumentu batzuek zeramatzala[2][3][5]. Atxiloaldian tortura jasan zuen, baina ez zuen deus ez esan. Naziek hil egin zuten (Danica Jaramaz kide hurkoarekin eta bete 32 kiderekin batera –tartean beste bost emakume-[17]) eta toki ezezagun batean lurperatu zuten[2][3].