José Sanjurjo

Bere karrera Kuban hasi zuen teniente bezala, non kapitain gradura igoa izan zen. Kubako Gerra amaitu ondoren Espainiara itzuli zen eta Marokon zenbait kanpainatan parte hartu zuen 1909an. Erregularren komandante postuarekin San Fernandoren ordenako gurutze ereinoztunarekin saritua izan zen 1914ko otsailaren 1ean Tetuango Beni Zaiemeko guduko bere ekintzagatik.

1921eko Annualeko desastrearen ondoren Melillan galdutako lurraldearen errekonkistan jeneral gradua lortu zuen. 1922an, Laracheko komandantzia militarraren arduradun Intendentzia eta Interbentzio Militarrean ustelkeria kasuak ikertu zituen.

1923ko irailean Miguel Primo de Riveraren kolpe militarra gertatzen denean, Sanjurjo Gobernari Militarra da Zaragozan, eta erabat babesten du altxamendua eta honek ondoren dakarren diktadura.

1925ean Alhucemasko lehorreratzean parte hartu zuen, eta 1927an, Rifeko gerra amaitu ondoren, Alfontso XIII.a Espainiakoa erregeak Rifeko markes titulua eman zion.

1928an Guardia Zibilaren Zuzendari Orokor izendatua izan zen, aldi berean Marokon Espainiaren Goi Komisarioa zelarik. 1931n Alfontso XIII.a erregeak Karlos III.a Espainiakoaren Gurutze Handia eman zion.

Erregeak aurretik adierazi zion konfiantza gora-behera, 1931ko apirilak 12ko hauteskundeek Espainiako Bigarren Errepublika ekarri zuten, eta Sanjurjo, inongo baldintzarik gabe, Komite Iraultzaile Errepublikanoaren aginduetara jarri zen, honela erregimen berriaren iritsiera sendotuz eta Guardia Zibilaren Zuzendari Jeneral karguan berretsia izanez. Sanjurjoren leialtasunean aldaketa hau, dirudienez, diktadura 1929an erori ondoren erregeak Primo de Rivera alde batera utzi izanak eragindako gorrotoaren ondorio izan zen.

Manuel Azañaren erreforma militarrak ez ziren Sanjurjoren gustukoak izan, bereziki armadaren soldadu kopurua murriztea eta López Ferrer, zibil bat, Marokon Goi Komisario bezala izendatu izana, eta, ondorioz, bere disgustua erakutsi zuen.

1931 amaieran Castilblancoko gertaerak (Badajoz) gertatu ziren, non manifestarien esku lau guardia zibil hil ziren. Handik gutxira, Errioxako Arnedo hirian, bost zibil hil ziren Guardia Zibilak langile kontzentrazio baten aurka tiro egin ondoren (Arnedoko gertaerak). Bi gertaera hauen ikerketa hastean, Sanjurjok bere desadostasuna erakutsi zuen, honen ondorioz, eta erreforma militarrenganako kritikekin batera, Guardia Zibilaren Zuzendaritza Jeneralean Miguel Cabanellasgatik ordezkatua izatea suposatu zuelarik, bera Karabineroen Zuzendaritzara pasatuz.

Gobernuarekin konfrontazio honek Azañaren erreforma militarren ondorioz, Kataluniarentzako autonomia estatuaren proiektuarekin batera, Manuel Fal Conde eta Rodeznoko kondearen jarraitzaileak ziren karlista batzuekin, beste militar ofizial batzuez gain, 1932ko abuztuak 10ean Sevillan matxinada bat prestatzera eraman zuten.

Matxinada honek, Sanjurjada bezala ezagutzen denak, arrakasta izan zuen, hasiera batean, Sevillan, baina erabat huts egin zuen Madrilen eta beranduago baita andaluziar hiriburuan ere greba orokor baten ondoren, eta, beraz, amore eman eta Portugalera ihes egiten saiatu zen, Huelvan bere seme batekin batera atxilotua izan zelarik.

1936ko maiatzean Niceto Alcalá-Zamora Errepublikako presidente bezala Manuel Azañagatik aldatua izan zenean, Sanjurjo, Emilio Mola, Francisco Franco eta Gonzalo Queipo de Llano jeneralekin batera, Fronte Popularraren gobernua botatzeko planak prestatzen hasi zen. Karlisten eta falangisten arteko aliantza zaila zen, alde nahiko handiak baitzeuden ideologikoki. Militarrekin bat eginik bi joerak ezkontzeko, erabakigarria izan zen Sanjurjok Molari Sanfermin amaiturik igorri zion gutuna:

Plan hauek 1936ko uztailak 17ko arratsaldean Maroko iparraldean abiatu zen altxamenduan zehaztu ziren, berehalako batean Espainia osoan arrakastarik izan ez zuenez, Gerra Zibila eragin zuena. Altxatuen organigraman Sanjurjo estatu buru izatea zegoen aurreikusita.