Jose Maria Fagoaga
Jose Maria Fagoaga Lizaur (Errenteria, 1764-Mexiko Hiria, 1837ko urtarrilaren 27) (gaztelaniaz: José María Fagoaga Liyzaur) matxinatua eta konspiratzailea izan zen, Mexikoko independentziaren alde borrokatu zen euskalduna. Hargin beltza eta liberala zen.
| Jose Maria Fagoaga | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Errenteria, 1764 |
| Herrialdea |  Gipuzkoa, Euskal Herria |
| Heriotza | 1837ko urtarrilaren 27a (72/73 urte) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | militarra |
| Zerbitzu militarra | |
| Parte hartutako gatazkak | Mexikoko Independentzia Gerra |
Biografia
Bere gurasoak Juan Bautista Fagoaga Arozketa eta Maria Manuela Lizaur Agirre ziren. Fagoagatarrak Espainia Berrian aginpide handiko familia zen, bertako aristokraziaren kide. Haien negozioak arlo askotan zabaltzen ziren: meategiak, saltokiak, bankuak...[1] Jose Maria, Oreretan jaioa zen, zortzi urte zituenean Mexiko Hirira eraman zuten. Bertan egin zituen bere ikasketak. Zuzenbidea ikasi zuen. 1801eko maiatzaren 17an, Josefa María Fagoaga Villaurrutia lehengusinarekin, Apartadoko markesaren alabarekin, ezkondu zen. Sei alaba izan zituzten: Josefa Juana de Bautista de Fagoaga y Fagoaga; Elena Fagoaga y Fagoaga, María de la Merced Lina Josefa Fagoaga y Fagoaga; eta María Dolores Julia Josefa Fagoaga y Fagoaga.
Oso gaztea zenetik liberalismoa ezagutu zuen, eta laster politika munduan sartu zen. Mexiko Hiriko udalean aritu zen. 1808an, Espainia fratziarren mende gelditu zenean, Espainia Berriko Erregeorderria metropolitik aldendu behar zen ideia zabaldu zen bere sendi eta inguruan. 1813an, Félix María Calleja erregeordeak Jose Mariari matxinatuen alde egotea eragotzi zion, eta 1815 espetxeratu zuten, azkenean, Espainiara deserriratzeko.[2] 1820an Mexikora itzuli zen, eta Mexikar Inperioaren Independentziaren Agiriaren izenpetzaileen artean egon zen. Gobernuko Behin-behineko Batzordean partaide izan zen, eta Mexikoko framazoneriaren sortzailetako bat izan zen. Lehen unetik Agustín Iturbide enperadorearekin oso kritikoa izan zen eta, bere kritiken ondorioz, espetxeratu zuten. [3]
Erreferentziak
- Gaytán Herrera, Graciela: «Trayectorias singulares». Acatlángo Fakultatea, UNAM.
- https://books.google.es/books?id=QwXcgacotQwC&pg=PA147&lpg=PA147&dq=auñamendi+Jose+maria+Fagoaga&source=bl&ots=w_UkEkT1EA&sig=ACfU3U101ID_-LXQtj_NJ02sfuIJlvDPoQ&hl=fr&sa=X&ved=2ahUKEwj59ej5843oAhVHyoUKHaztA_gQ6AEwAnoECAoQAQ#v=onepage&q&f=false
- https://books.google.es/books?id=2vc7AQAAMAAJ&pg=PA334&lpg=PA334&dq=jose+maria+fagoaga&source=bl&ots=aCE8mID0Gh&sig=ACfU3U2iaDjfs7kC4H5_ktkEP6Quxd4vng&hl=fr&sa=X&ved=2ahUKEwjNnvDp74voAhUx5eAKHfmPAKs4FBDoATAGegQICRAB#v=onepage&q=jose%20maria%20fagoaga&f=false
Kanpo estekak
- (Ingelesez):Fagoagaren biografia Encyclopedia.com webgunean.
- (Gaztelaniaz):Fagoagaren biografia Canal Onceko bideo batean.
