Jon Mikel Euba

Zornotzan jaioa 1967ko apirilaren 18an, Jon Mikel Euba Arte Ederretako Fakultatean lizentziatu zen 1991n, Euskal Herriko Unibertsitatean (EHU), Ikus-entzunezkoetan eta Pinturan.

Txomin Badiolarekin zein Angel Badosekin batera hainbat tailerretan ere lan egin zuen.

Bere formakuntza jarraitu zuen Artelekun, Donostian, 1992 eta 1995 bitartean.

Accesitak lortu ditu ondorengo sariketa hauetan: Gure Artea (1989), Bizkaiko Artea (1990) eta Sestaoko VI. Pintura Lehiaketan (1990). Bigarren sariak jaso ditu, berriz, Muskizko Pintura Lehiaketan (1990), Parisko Les Étoiles de la Peinture sariketan (1990) eta Mungiako Torrebillela Pintura Lehiaketan (1992).

Bere lanak bilduma garrantzitsuen parte dira. Esaterako, Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía (MNCAR), Madrilen; Museo de Arte Contemporáneo (MACBA), Bartzelonan; Museo de Arte Contemporáneo de Castilla y León (MUSAC), Leonen; The Contemporary Art Museum of Luxembourg (MUDAM), Luxemburgon; Fonds Régional d'Art Contemporain Poitou-Charentes (FRAC), Frantzian; Tenerife Espacio de las Artes (TEA), Tenerifen; Centro Ordóñez-Fundación de Fotografía (COFF), Donostian; eta Kultura Ministerioan, Madrilen.

Bakarkako erakusketak egin ditu Donostiako Galería DV-n (Music for Boys erakusketa, 1999) eta Tabakaleran (Cybernetics of the Poor: tutoriales, ejercicios y partituras, 06-03-2020/23-08-2020), Salamancako Imago Universitatisen (Amobil erakusketa, 2001), Madrilgo Amadís aretoan (Escenarios erakusketa, 2000) zein Soledad Lorezno aretoan (Condensed Velázquez erakusketa, 2007; Cómo explicar Re:horse a un caballo vivo erakusketa, 2011), Berlingo Kunstlerhaus Bethaienen (K.Y.D., 2002), Iruñeko Moisés Pérez de Albéniz galerian (Gatika doble final erakusketa, 2003; Jugando con piedras erakusketa, 2007), eta Bartzelonako Fundació Tapiesen (Kill'em all+Fiesta 4 puertas, 2003)[2].

Bilboko, bizi den hiriko, CarrerasMúgica-n Notación Adicional y Equivalencias [Discurso expositivo dirigido a un público especializado] erakusketa, 2011n, One per Minute, 24 minutes in Istanbul, 2019ko uztailaren 5etik 30era arte, eta Animales que aguantan el peso de cargas misteriosas, 2021eko maiatzaren 22tik uztailaren 30era arte, erakusketak egin ditu.

Manifiesta IV Frankfurt-en, Istanbuleko 2005eko Biurtekoan, Veneziako Biurtekoan eta Busaneko Biurtekoan (Hego Korea) parte hartu du ere[3].

2010ean, Primer Proforma 2010 proiektu pegagogiko esperimentalean parte hartu zuen, Musacen, Leonen. 2015ean, Itziar Okariz, Asier Mendizabal eta Sergio Prego artistekin batera, Kalostra eskola proiektua burutu zuen Donostian. 2006tik aurrera, idazketan zentratzen den proiektu bat garatzen du, helburu bezala praxia garatzea duena, teoria teknikoa bilakatzeko.

Alderdi artistikoa alde batera utziz, 2017an Writing Out Loud argitaratu zuen[4], eta 2021ean, Vulnerario, artistak aurreko bost edo sei urteetan idatzitako testuak elkartzen dituena, performatiboa eta didaktikoa elkartuz[1].

Diapositiben proiekzio da, dimentsio aldakorrekoa. Lengoaia multimediaren berehalakotasuna eta indar soziala gehitzen ditu lanak. Jon Mikel Eubak, hainbat pantailetan zatitua, Ramón Gómez de la Sernaren gregueria ezagun bat proiektatzen du, abangoardia espainiarreko kazetari eta idazle nabarmen honek asmatutako genero literarioa, kritika sozial zorrotzeko esaldi motzek osatua.

Instalazio batean zabaldua, Eubak idatzizko material hori elementu zinematografiko batean bilakatzen du. Eskala eta testuinguru aldaketa xume batek testua eta testuaren irudia sistema narratibo baten barnean sartzea ahalbidetzen dio, denbora faktorea ere gehitzen duena, irudi aldaketa bakoitzak aurrekoaren esanahia ukatzera iritsiz[6].

Auto bakar bat basoaren ondoan, identitate ezkutu bat eta autoaren kristalak iluntzeko ekintza dira Eubak erabilitako elementu narratiboak. Gatikako udalean (Bizkaia) filmaturik, basoz betea, Eubak egia eta gezurraren ideiei buruz hausnartzera gonbidatzen gaitu, eta errealitate-fikzioa dilema faltsuari buruz ere. 1970eko hamarkadako lan kolektiboetan inspiratuz, artistak bi pertsona grabatzen ditu, beste artisten izenak auto baten kristaletan margotuz, autoaren bidez ikustea saihesten duena, honen gidaritzapena legez aurkakoa eginez.

Bestalde, basoko paisaia baten ideiarekin jokatzean, 1990ko hamarkadako euskal testuinguruan, beldurra eta mesfidantza eragiten ditu. Indarkeria espliziturik ez badago ere, eta ekintzaren soinu errealak performance bat ikusten ari garena gogoratzen badigu ere, zinema eta komunikabideek barneratzea eragiten diguten gramatika bisualak Eubaren ekintzak suspentseko filme bat bailitzan ikustera eramaten gaitu[6].

Gasteizeko Artiumean antolatu zuen erakusketa da, 2002ko abenduaren 12a eta 2003ko irailaren 2a artean. Bi argazki taldek -Gora eta Buruz Bera- eta bi bideo-instalaziok -Amobil eta K.Y.D. Kill'em all- osatzen dute, biak 2002koak.

Amobilek autoaren barne espazioa akzioaren eta mugimenduaren esperientziarekin tartekatzen du. Amorebieta eta Bilbao hitzen laburdura da Amobil, eta bi argazkietan zatiturik agertzen da: autoaren barnealdea gidariaren ikuspuntutik berreraikitzen duen bat, eta kopilotoaren ikuspuntutik berreraikitzen duen beste bat. Akzioak bereziki arreta jartzen du autoak abiadura handian egiten duen ibilbidean (Zornotza-Bilbo). Autoaren kristaleko margoe kanpoarekin kontaktua saihesten dute, patua jakitea zailtzen duena. Eszena bi planotan zatitua egoteak, barnealdearen estutasun klaustrofobikoak, eta autoaren mugimendu azkarrak zein zakarrak atmosfera itogarri eta frenetiko bat sortzen laguntzen dute, pertsonai klandestinoen ihesean pentsatzea eragiten duena, agian delituren bat egin dutenak.

K.Y.D. Kill'em all bideo-instalazioak hiru bideo aurkezten ditu, independenteak direnak baina erlazio estua gordetzen dutenak haien artean. K.Y.D. William Faulknerren esaldi batetik datoz "Kill your darlings" (zure maitatuak hil), suediar zuzendari Ingmar Bergmanek erabiltzen zuena proiektu berri bat sortzerakoan, aurrekoen oroimena suntsitzea funtsezkoa zela azaltzeko. Artistak esaldi hori berrerabiltzen du, kasu honetan, aurretiko piezek erabilitako erantzunez eta baliabide teknikoez aldentzeko. Kasu honetan, Jean Renoirren The River, Alfred Hitchcocken The Trouble with Harry eta Andy Warholen Harlot erabiltzen ditu erreferentzia bezala.

Lehen bideoa, K.Y.D. NAPPING, bahiketa eta haur siestaren arteko hitz joko bat dena, egoera ia estatiko bat aurkezten du, pertsonaien parte-hartze fisikorik ia ez dagoela. Gazte talde bat erakusten digu, auto baten barnean lotan edo hilak egon daitezkeenak. Eszenan bakarrik haien inguruan zerbait mugitzen dela ikus dezakegu, eta haien presentziak katu baten mugimenduek nabarmentzen du. Ikuslea zerbait gertatuko delakoaren esperoan dago, eta zerbait gertatu dela uste du.

Bigarren bideoan, K.Y.D.n, egoera aldatzen da, ekintza bi pertsonai anonimoek gehitzen baitute; haien aurpegiak ez ditugu inoiz ikusten, eta ustezko hildakoen gorputzak ateratzen eta manipulatzen dituzte, autotik atera autoaren inguruko hainbat puntutan kokatzeko. Nahasmena handitu egiten da pertsonai horiek ustezko hildakoen poltsikoak erregistratzen dituztenean.

Azkenik, hirugarren bideoak, KONTUZ KYD, lehen bideoaren eszenaren antza duen eszena bat erakusten digu, baina gauez. Testuingurua eta lanaren pertzepzioa aldatu egiten dira, gauaren iluntasunak atmosfera guztiz ezberdina sortzen baitute. Pertsonai batek argi foko oso indartsu batekin eszenatokia argitzen du, antzerkitasun handiko kontraste nabariak sortuz, Caravaggio edo Zurbaránen konposizio tenebristetara atzera eramaten gaituztenak. A posteriori egindako emaitza bat da, independenteki egina.

Gora eta Buruz Bera bi argazki taldeak hiru eta lau argazkik, batez beste, konposatzen dituzte. Artistak irudi eta hitzei buruzko analisia eta hausnarketa egiteko duen asmoa, hauen ohiko testuingurutik kanpo, ikustarazten dute[8].

Formatu handiko bi papera hauek hasiera batean talde handiago baten parte izan ziren (Un minuto de silencio), eta elkarri lotuak, bata bestearen ondoan, bata bestearen atzean, espaziorik gabe, giltzarri sinpleekin zintzilikaturik, horma-irudi bat osatu zuten "Some Things are Moving" erakusketan (Sociedad Lorenzo Galeria, Madril, 2005). Halere, urte bat lehenago argitaratu zituen Eusko Jaurlaritzak, bizkaitar artistak Gure Artea Saria irabaztean.

Lan honen bidez, Eubak sailkapenak eta kalifikazioak saihestea nahi zuen: «Bere testuinguruaz hitz egiten duen euskal artista ordezkatzeaz aspertuta, gaur egun estereotipo horretatik ihes egiten saiatzen ari naiz; estereotipo horrek hain erraz uzten die komisario batzuei nire lana guztiz ulertu gabe, batzuek arte politiko deitzen dioten modaren ondorioz[9]».

Bere imaginarioaren iturri nagusia masa komunikabideak dira. Koaderno batean rock izarren edo momentu klimatikoan dauden kirolarien argazkiak hartzen ditu, gero manipulatzeko; serigrafikoki erraldoituz eta horma batean bilakatuz, energia bilketa dinamikoa eta argazki zein ikuslearen artean tentsioa bilatzen ditu. Jon Mikel Eubarentzat, txuri-beltzean dauden serigrafia horiek, non giza forma lausoak, ia abstraktuak, ikus ditzazkegun, bere kolaboratzaileentzat pausuak dira, ekintza kolektiboen saio bana edo gehiago egiteko, grabatuak izan daitezen[10].

Izan ere, serie hau lortu ezin izan zuen bideo bat sortzeko saiakeratik dator; argazkiak hartzea eta proiektu berri bat bilakatzea erabaki zuen, partitura bat bailitzan jarraitu zitekeen sekuentzia bat. Zentzu honetan, 2002ko argitalpenean honakoa idatzi zuen: «Liburuaren sorkuntza-prozesuan, Pier Paolo Pasoliniren testu bat nuen buruan, eta haren arabera, zinema-gidoia beste egitura bati dagokion egitura da. Era berean, bideo berri bat egiteko ezintasunaren hipotesitik abiatuta, liburu hau argitaratuta ikusi nahi nuen beste modu batera nola heldu ahal nion[11]».

Pareta beltz batean jarritako hiru irudi dira, proiekzioen bidez ikusgarriak. Hiru laukizuzen txuri dira, eta bakoitzak beste bi laukizuzen ditu bere barruan; bata beltza, bestea grisa, bata besteari ia guztiz kontrajarriak daude. Madrileko Sofía Erregina Museoan ikusgarri dago[12].

Bi zatiz osatua dago: Aproximación Utrecht Down, ezkerrera eta eskuinera laukizuzen beltzak dituen zaldi batena, eta Aproximación Utrecht Up, laukizuzen karratu bat buruan duen zaldi bat. VLZQZ volumen 1 en dos/volumen 2 en cuatro lanak duen zentzu bera du, zaldi erretratuek boterearen ideia nola islatzen duten hausnartzera gonbidatzen gaituena[13].

Velázquezek margotutako hiru zaldi erretratuen bidez, gaur egun Pradoko Museoan ikusgarri, Jon Mikel Eubak zaldi erretratu tradizionalaren figurazioa itzultzen du, boterearen ikono eta erakusle, forma geometriko oinarrikoetara. Errekurtso honen bidez, gorputz eta zaldien gorputz formak sintetizatzearen bidez, artistak boterea historikoki aurkezteko moduari buruz hausnartzera gonbidatzen gaitu. Izenburuek zaldiek lurrean dituzten hankei erreferentzia egiten die, eta zaldiak estaliak daude, bakarrik pertsonak ikusgai geldituz[14].

VLZQZ Volumen 3 en dos, VLZQZ Volumen 4 en dos eta VLZQZ Volumen 5 en dos lanek konposatzen dute. Aurreko bi lanen helburu bera du, zaldi erretratuek boterea erakutsi diguten moduari buruz hausnartzera gonbidatzea[15].

Aurreko bost bolumenen helburu bera du, zaldi erretratuek boterearen ideia nola islatu duten ideiari buruz hausnartzera gonbidatzea[16].

Paperez egindako zaldi erretratu bat da, baina zaldunaren hankak bakarrik daude ikusgai. Izenak dioen bezala, zaldia bi hanken gainean bermatzen da[17].

Editar, producir, programar ekitaldien barnean Jon Mikel Eubak Artelekun, Donostian, 2013ko uztailaren 25ean eta 26an emandako hitzaldiaren traskripzioa da, eremuak programak antolatua. Argitalpen honen bidez, eremuak martxan jarritako argitalpen lerroari jarraitasuna eman nahi zion. Horrez gain, programaren barnean hautatutako proiektuak dokumentatu nahi ditu, artistak, kritikoak eta ikusleak bilduko lituzkeen argitalpen-plataforma bat sortzeko testu eta idatzizko ezberdinak bildu[18].

Jon Mikel Euba Writing Out Loud liburua aurkezten, 2017an, Bartzelonako MACBAn.

Jon Mikel Eubak Action unites, words divide (On praxis, an unstated theory) masterrean, Herbereetako Dutch Art Institutean ematen dena, egindako zortzi hitzaldien bilketa da, gazteleratik ingelerara itzuliak. 2014-2015 urteetan eman ziren hitzaldiak, If I Can´t Dance, I Don't to be Part of Your Revolution ("Ezin badut dantzatu, ez dut zure iraultzaren parte izan nahi"; Emma Goldman anarkista eta feminista lituaniarraren esaldi ospetsu bat) arte erakundeak gonbidaturik. Idazkeran zentratutako proiektu zabalago baten parte da, artista ia hamarkada batez bilatzen saiatu dena. Honen bidez praktika forma bat definitu nahi du, teoria tekniko batean garatu daitekeena[19].

Eubaren idazkeran zentratutako proiektua honek idazkerarekin duen erlaziotik dator, konbentzio-multzo bat bezala ikusten duena. Forma idatzira duen edozein fideltasunez askatzeko duen beharratik dator, ikuspegi performatibo bat hartuz, honen bidez erresistentzia bat eratzeko. Idazkeraren bidez ez du erantzun literario fin bat lortu nahi, baizik eta artista bezala duen ikuspegitik metodologia baten produkzioa eta komunikazioa egitea, praktika artistikoan sendo finkatutako metodologia.

Eubaren idatziak interpretatzeko partiturak balira bezala idatziak daude, notak bezala hasiz. Sakonago garatzen dira besteen aurrean ozenki hitz egitearekin lotura estua duen prozesu baten bidez[20].

Donostiako Tabakaleran egindako erakusketa, Diedrich Diederichsen alemaniar kritiko kulturalak eta komisarioak zein Tabakalerako arte garaikidearen zatiaren arduradunak, Oier Etxeberriak, gidatua. Zibernetika eta artearen artean historikoki eman izan diren konexio forma ezberdinei buruzko analisia proposatzen du. Tabakalerak eta Kunsthalle Wienen artean koproduzitua, Viena eta Donostiako hirien artean 2019an ospatutako nazioarteko seminarioaren izena du.

Tokiko eta nazioarteko 24 artisten lanak eskaintzen ditu: Jon Mikel Euba, Lili Reynaud-Dewar, Camila Sposati, Constanze Ruhm, Ana de Almeida, Alicja Rogalska, Gema Intxausti, Luke Fowler, Alex Mendizabal, Sharon Lockhart, Cory Arcangel, eta Pedro G. Romerok parte hartzen dute. Don Van Vliet, Cornelius Cardew, Anthony Braxton, Elena Asins, Hanne Darboven, Edgar Degas, Jörg Schlick, Peter Roehr, Douglas Huebler, Heinrich Riebesehl, Mike Kelley eta Guy de Cointeten lanak daude[21].

Jon Mikel Eubak honakoa esan zuen lan honi buruz: "umetan kontatu zidaten garai batean hegal batean ibiltzeko bideak egiteko erabiltzen zen sistema asto bat pisu handiz kargatzea eta gailurrerantz botatzea zela. Astoak, alderantzizko energia izugarri ekonomizatzen duen animaliak, ahalik eta malda horizontalenak deskribatuko ditu beti, eta, sigi-saga, gailurrera eramango dute, jasandako kargari dagokionez ahalik eta esfortzu txikiena eginez. Bidea animaliaren bidez definitu ondoren, giza erabilerarako itzultzen zen, pista deiturikoetan zabalduz. Forma hori —zig-zagean lortutako bidea— honako ekuazio honen emaitza gisa ikus dezakegu: 1. Lehendik dagoen oztopo bat: hegala; 2. Desio edo helburu bat: malda igotzea, 3. Neurketa- eta kalkulu-tresna bat: astoa, berez “energia aurreztea” premisa duena; eta, amaitzeko, 4. Ekuazioari zerbait gehigarria erantsi behar zaio: karga. Prozesu artistikoan, antzera, azkenean forma bat ager dadin —hala sigi-saga nola hasieran ez dakigun mendi-hegala—, intuizioz baino ez dakigu egitura bat ahalik eta gehien kargatu behar dugula, material erreal, ideal eta bizidun ugarirekin, haien guztien pisuaren eta energia aurrezteko animalien premisaren arteko erlazioak bidea sor dezan.

Bide horrek, ibiltzean, hegalaren zabaleraren neurriak emango dizkigu, eta amaierara iristean (egiten badugu) forma erakutsiko digu —sigi-saga eta mendiaren altuera—. Astoak egiten duen bezala, ihesbideak sortu beharko dira, edozein azenario mota aurrean jarriz, norabide jakin batean bizi garen animaliaren bila. Gu geu astoa, hegala, karga, pista eta azenarioa garela da prozesu artistikoaren berariazko ezaugarria. Aurrekoa bete ondoren, egitura edo estrategia batek forma bat eman diezaguke, baina ez du zentzurik bermatzen; izan ere, zentzua beste leku batean egongo da beti, eta ezezagunaren eta motibazioaren konplexutasunaren mende egongo da, baita gure ekintzaren benetako beharrari dagokionez esku hartzen duten faktoreek bat egiteko duten moduaren mende ere.

Karga misteriotsuen pisua jasaten duten animaliak (Animales que aguantan el peso de cargas misteriosas) dira une honetan lantzen dudan proiektuaren izenburua. TEAk tailer bat proposatzeko egin duen gonbitari erantzunez, horretarako prestatzen duena nahikoa ez ote den beldur naizenez, bultzada nabarmen kontrafobiko batean, halako proposamen kopuru bat eramango dut, non ezinezkoa izango baita esleitutako denboran egitea, horrela parte hartzen dutenak beti gutxiegi geratzeko gogoa izan dezaten. Hori da nire politika.[22]" Bilboko CarrerasMúgican ikusgarri dago gaur egun[23].

Errealitateari aurre egiteko tresna bat da. Liburu hau hasiera batean Eubarentzako erremedio bat bezala hasi zen, baina edozein publikorentzako eskuliburu atsegin batean bilakatu da. Hemen, Eubak notak, nota autobiografikoak, elkarrizketak, kasuak, irakurketak eta idazketari erreferentziak sartu egiten ditu (Ferlosio, Rousseau, Tsvietáieva, Barthes, Natalia Ginzburg, Foucault, Oteiza, Hitchcock, Godard, Murnau eta Pasolini, askoren artean). Lan artistikoetan bezala, Eubak irakurleari papera aktibo bat ematen dio, egunerokoa suspentseko eta, bereziki, analisiko elementu bat eszena ustez garrantzigabeak aurkeztuz bilakatzen duena[24].

352 orrikoa, lau zatitan bereiztua dago. Lehenengoa erabaki bat hartzeko pertsona batek dituen zailtasunen narrazioa da, zehazki lan bat uztearena. Bigarrenean, Los motivos menores (arrazoi gutxienekoak), egunkari moduan dokumentatzen dira autoreak Vulnerario sortzeko izandako zailtasunak, beste kasuren artean. Hirugarrenean, saiakera modukoa, Dirigir (zuzendu) deitua, pertsona bat bakoitzarekin hitz egiteko gaitasunik ez duela, baina besteekin bai, esaten digu. Laugarrenean, Más pequeño que lo menor (txikiena baino txikiagoa), lan egiteko metodo kolektiboaren krisiari buruz hitz egiten du[25].