John Polanyi

John Charles Polanyi (Berlin, 1929ko urtarrilaren 23a) kanadar kimikaria da, alemana jatorriz. Familia hungariarra zuen, baina aitak Berlinen lan egiten zuen. 1933an Erresuma Batura ihes egin behar izan zuten, Alemaniako egoera politikoaren eraginez. Polanyik Manchesterko Unibertsitatean egin zituen kimikako ikasketak, eta 1952an eskuratu zuen doktoregoa. Kanadako National Researche Councilen ikertzaile gisa lan egin ondoren, Torontoko Unibertsitateko irakasle izendatu zuten (1956). 1965 inguruan kanadar hiritartasuna eskuratu zuen. Polanyi kimika molekularrean aditua da, eta erreakzio kimikoen ikerketan nabarmendu da. Erreakzio kimikoen dinamika eta atomoen portaera ikertzeko, erreakzio horietan atomo kitzikatuek igortzen dituzten izpi infragorriak erabili ditu. Bere lanetan ikusi ahal izan zuenez, erreakzio kimiko batean zehar elektroi batek energia galtzen duenean, energia hori argi ikusgarri gisa edo uhin-luzera ikusezin gisa kanporatzen, kimiolumineszentzia izeneko prozesuaren bidez. Polanyik aurkitu zuen kimiolumineszentzia infragorriari esker erreakzio kimikoaren aldi bakoitzari buruzko xehetasunak antzeman daitezkeela. 1986an Kimikako Nobel Saria lortu zuen Y. T. Lee eta D. R. Herschbach zientzialariekin batera. Baina kezka zientifikoaz gainera, Polanyik gizarte-politikei eta armen kontrolari buruzko ekimenak eraman ditu aurrera eta aztergai izan du zientziaren eta gizartearen arteko harremana.

John Polanyi
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Berlin, 1929ko urtarrilaren 23a (95 urte)
Herrialdea	Kanada  Alemania
Bizilekua	Toronto Berlin
Familia
Aita	Michael Polanyi
Ezkontidea(k)	Brenda Bury (en)
Hezkuntza
Heziketa	The Manchester Grammar School (en) 1946) Torontoko Unibertsitatea 1954) Manchesterreko Unibertsitatea 1952) Doktoretza : kimika University of Toronto Schools (en)
Hezkuntza-maila	katedraduna
Doktorego ikaslea(k)	Andrew James Hudson (en) Han Bin Oh (en)
Hizkuntzak	alemana
Jarduerak
Jarduerak	kimikaria, fisikaria eta unibertsitateko irakaslea
Lantokia(k)	Toronto
Enplegatzailea(k)	Torontoko Unibertsitatea
Jasotako sariak	ikusi Faraday Lectureship Prize  (2010) Errege Domina  (1989) Kimikako Nobel Saria  (1986) Companion of the Order of Canada  (1979) Helmholtz Domina  (2012) Henry Marshall Tory Medal  (1977) Marlow Saria  (1962) Kimikako Wolf Saria  (1982) Order of Ontario  (1974) Centenary Prize  (1964) Honorary doctor of the University of Manchester  (1988) honorary doctor of Harvard University  (1982) honorary doctorate at the Laval University  (1987) Bakeriar Lezioa  (1994) Chemical Institute of Canada Medal  (1976) Killam Prize  (1988) Remsen Award  (1978) Fellow of the Royal Society of Canada Steacie Prize  (1965) Gerhard Herzberg Canada Gold Medal for Science and Engineering  (2007) honorary doctorate of Concordia University  (1990) John Simon Guggenheim Memorial Foundation beka  (1970) John Simon Guggenheim Memorial Foundation beka  (1979) Royal Society Bakerian Medal Polanyi Medal  (1988)
Kidetza	Royal Society Zientzien Pontifize-Akademia Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala Hungariako Zientzien Akademia Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia Zientzien Errusiar Akademia Royal Society of Canada (en) Edinburgoko Errege-elkartea Indiako Zientzien Akademia Nazionala