John Holt (hezitzailea)

1923ko apirilaren 14an jaio zen New Yorken. Hiru anai-arrebetatik zaharrena zen. Inoiz ez zen ezkondu ezta seme alabarik izan ere. Ikasketak eskola pribatuetan jaso zituen. Yale unibertsitatean ingenieritza industriala ikasi zuen, baina ez zuen bere ikasketen eta bera inguratzen zuen munduaren arteko harremanik aurkitu. Ikasketak nahiko laster utzi zituen eta armadan sartu zen, 1943 eta 1946 urteen artean Bigarren Mundu Gerran borrokatzeko. USS Barbero itsaspekoan aritu zen, ozeano Barean.

1946 eta 1952 urteen artean, federalismo mundialaren alde zeuden taldeetan sartu eta Mugimendu Federalista Mundialean parte hartu zuen, geroago Gobernu Mundialerako Mugimendu Amerikar bihurtu zena.

1953 eta 1957 urteen artean, ingeles, frantzes eta matematika klaseak eman zituen Colorado Rocky Mountain School eskola pribatuan, Carbondale Coloradon kokatua.

1957 eta 1959 urteen artean Shady Hill School eskola pribatuan aritu zen irakasle moduan lan egiten, Cambridgen (Massachusetts). 1959 eta 1963 urteen artean, bigarren hezkuntzako ingeles irakaslea izan zen Lesley Ellis School eskola pribatuan, Bostonen (Massachusetts). 1965 eta 1967 urteen artean, Bostoneko Commonwealth School-en izan zen irakasle. 1968an Harvard Unibertsitatean sartu zen hezkuntza irakasle bezala eta 1969an Californiako Unibertsitatean, Berkeleyn. Holt Association Inc. Sortu zuen eta bere presidentea izan zen 1965 eta 1985 urteen bitartean. “Eskolarik gabe hazten” aldizkaria argitaratu zuen, 1977 eta 1985 urteen bitartean eraldatua izan zena. Holt, 1985eko irailaren 14an hil zen Bostonen, minbizia zela eta.

Jendarteko iritziak Holt kritikari sozialtzat hartu du hezkuntzaren erreformatzailetzat baino. Kritikoek zalantzan jarri dute ea nola izan ahal zen posible umeak hainbeste gustatzen zaizkion pertsona batek, ezkondu eta seme-alabarik ez izatea erabakitzea, eta zelan aholkatu zezakeen umeei buruz, hauekin eguneroko harreman esturik izan gabe.

Bere bizitzako azken urteak, pertsonek hezkuntza konbentzionala jaso barik ikasteko metodo eta lekuei buruzko elkarrizketa eta konferentzietara joaten eman zituen.

Heziketa funtsezko euskarria da gure sozietateetan, eta bere garapena eta ezarpena bezala garrantzi handiko gertaera bat da. Zoritxarrez, argi dago ez daudela hezkuntzarako eskubide berberak mundu osoan.

Dakigunez, hezkuntzarako eskubidea, urteetan zehar eskolaren derrigorrezko asistentziaren inguruan egituratua izan da, eta honek heziketa erakundeak egitura antolatzaile, eta sarritan burokratiko, bihurtu ditu, estatuen aurrekontuetako parte garrantzitsu bat berenganatuz.

Honela, XX. mendearen erdialdean, eskolaratzearen derrigortzea eta eskolaren antolakuntza sistema kritikatzen zituzten hainbat autore agertu ziren. Korronte kritiko honi "deseskolaratzearen pedagogia" deitu zitzaion. Laburbilduz, eskolaratzeak pertsonei ikasteko poztasuna galarazten dien zerbitzu publiko faltsua dela sostengatzen du. Aukera honen aldekoek, seme-alabak eskolatik kanpo hezteko eskubidea aldarrikatzen zuten eta derrigorrezko asistentzia ezabatzearen alde mintzo ziren.

Deseskolatze honen eta eskolarako bere kritikaren aldeko egileen argumetuak sakonago analizatuko ditugu. Eskolaratzearen kontrako lehen kritikak 60ko hamarkadan agertzen dira, Paul Goodman egile iparramerikarraren idazki batzuekin, eta 70ko lehen urteetan jotzen dute goia, Ivan Illich, Everett Reimer, Marshall McLuhan eta Holt bera bezalako autoreekin. Testuinguru honetan bi gauza hartu behar dira kontuan: kritika hauek mugimendu kultural, intelektual eta artistiko nagusietatik kanpoko eremuetatik zetozela, eta ez zirela kritika isolatuak, XX. mendean zehar finkaturiko egitura sozialei eginiko kritika sortaren barnean ulertu behar direla.

Kritika orokor horiek ez ziren estatu edo gune bati mugatuak, nazioartekoak baizik, eta askotan eskola-heziketa zen kritiken jomuga. Herrialde askotan ikasle-protestak ohikoak ziren, bai eskolaratzearei eta bai beste gai batzuei lotuak (gerren kontrako mugimenduak, autoritarismoaren kontrakoak, eta abar). Behe eta erdi mailako gizarte klasearen ugaritzeak eta komunikabideen hedapenak (irrati, telebista eta egunkarien zabalkundeak) ere zerikusia izan zezakeen erakundeen kontrako kritiketan, familia egitura, armada, eskola, ekoizpen metodoak modu bateratuan kuestionatzea baitzekarren. Gerra hotzak ere izan zukeen eraginik, errepresio politikoa eta soziala eta krisi ideologikoa ekarri baitzituen berekin mendebaldera.

John Holt-i eragin zioten korronte pedagogikoak aurkitzen dira heziketaren teoria libertario eta antiautoritarioetan. Teoria hauek daude heziketaren korronte anarkistekin daude lotuta, zeinean umeak inoren jabe ez direla eta bai guztion erantzukizuna direla diote.

Erraza da anarkistek heziketaren boterearekiko fede handia dutela ondorioztatzea, nahiz eta instituzionalizatutako edozein botere autoritariok kontrolatutako eskolaldiaren printzipioagatik. Mundu hoberako itxaropen iturri handienetako bat da hurbilekobeharrezko laguntzarekin, aurrekoa baino gutxiago menderatua eta neurotikoa haz dadila eta hartarako heziketa egoki eta emankorra beharrezkoa da. Batzuek diote umeak askatasunerako heztea arren gizarte anarkista sortzeko benetako itxaropen erreala izan. Eskolak, baita ere bere maila guztietako heziketa gaur egun dauden moduan, batez ere arduratzen hasten dira aukeratzeaz eta haiek, mailako eskala iraunkorren onarpena asimila dezatela maximoan ziurtatuz hierarkizatutako gizarte bateko bere etorkizuneko papererako, autoritatearekiko errespeturako eta merkatuaren lehiarako prestatzeko umeak eta kategorietako gazteak banatzeaz.

Horregatik gertatu dira nor den heziketako jabea definitzeko, eta, liskar sendoak, gertatzen dira nor den heziketako jabea definitzeko: gurasoak, estatua, erlijioa, alderdi politikoa, sistema ekonomikoa... Anarkismorako umeak ez dira inoren jabe eta bai guztiko erantzukizuna dira. Izatekotan, bai zerbaiteko dira, bere zeinetarako prestatu behar ditugun etorkizuneko askatasuneko dira. Ordea, gaurko sistemak eskatzen du umeen gehiengoa mendeko senti daitezela helduak direnean izaten jarrai dezatela. Horregatik anarkistek proba akademikoak pertsona baten potentzialaren neurri hutsala direla diote, adibidez, handik gizartean bete behar duten paperaren garrantzia zehaztea. Aditua gurtzea, bereziki hedatzen denean bere konpetentzia profesional zorrotzarekin zerikusirik gabeko areetara, diseinatuta dago aukerak balioesteko gaitasuna eta berezko iritziarekiko hondatzeko.

Heziketa handia da nahitaezko eskolatzearen, batez ere ikasten den beldur izaten eta izakia inposatutako hierarkia menderatzen tokian, aurkakoa. Educando-ek gara dezatela behar dugu, ordea, batera ezinbesteko gaitzea, mundua ulertzeko jarrera kritikoa, beharrezkoa den aldaketak ikusi ahal dezatela leku bat sortzeko guztietarako hobe egitea, eta aldaketa hauek burutzeko gai izatea. Hau erantzukizunaren faltaren sinonimoa gazteen aldetik, talde sozialean dagokiena ulertu behar dutenen, ez den argia: erronkak aurka ipintzeko era posible oneneko prestatzea etorkizun dinamikoan eta garapenean segur aski sortu behar du. Baina erantzukizunak eta prestaketak zereginaren errealizazioko askatasuna egiten dute beharrezko, askatasunik gabe arduratsua izan ezin denez gero.

Teoria libertario hauek biltzen zituzten izaera pedagogiko eta kritikoko mugimendu asko, desescolarizador-a zeinen mugimendu bezala John Holt eraginda zegoeneko. Deseskolatzearen jatorria dago mugimenduaren aurreko 'kritika erreformista' deitutako eta zeinen arrazoia heziketaren ikerketa une horretako munduan zenean. Heziketaren munduko krisia, erabakigarria izan zen kritika erreformistan eta geroagoko hamarkaden gaineko eragin handiko. Irakaskuntzari eskainitako aurrekontuak heldu ziren zail ateratzen zen hain goi mailara eta, krisia ebazteko heziketa-sistemen eta gizartearen arteko konparaziozko ikerketak heziketako eta, beraz, ere ez bere kabuz eskolaldiaren hedadura nahikoa eskariei aldi bakoitzean arreta ipintzeko ez litzatekeela izango konklusiora eraman zuen ba ez ezina, gehikuntza handiagoa. Bestalde, eskola-aparatuaren hedapen bakarrak ez luke balio izango errekurto bakar bezala, sistema instituzionalek ezin izango luketela xurgatu eskaria halakoa aurrez ikusten zuenez gero, heziketako itxaropen sozialei arreta ipintzeko. Analisi honek heziketaren berregituratze osoaren beharrean pentsatzera eramaten zuen.

Krisia ebazteko alternatiba berritzeagatik, modernizatzeagatik eta indarreko sistemak birmoldatzeagatik pasatzen zen, baina erreformak eskolaren esku-hartze esklusiboarekin ezin izango liratekeela egin azpimarratzen zuen. Beharrezkotzat hartzen zen familia eta komunitatea nahasiz beste heziketa-estrategia ez instituzional batzuk garatzea. Honek onartzea ekartzen zuen heziketan ahal zela eta beste heziketa-agente batzuk, beste espazio batzuk, kontrolatu behar zituen.

Denboran zehar paraleloki, agertzen da, bere testuinguru sozial, politiko, ekonomiko eta eskola-ezarpenaz gain, kritika erradikalagoa sartzen zuen. Korronte erradikal honen funtsezko ezaugarria egongo da planteatzen duten arazoak konpontzeko alternatiba bideragarriagoak aurkitzeko eskola, unibertsitaterako Haur Hezkuntzatiko eskola-erakunde guztiak bere gain hartzen dituena, estrategia bezala kentzeko bere postulatuan gizarteak industrialak aurreratuak. Deseskolatzeko heziketaren misioa da gizartea gizakiaren heziketaren bidez eraldatzeko eta bidezkoago eta humanizatutako gizartea nahi izatekoa. Deseskolatze teorien ordezkari nagusiak hurrengoak dira: McLuhan, Illich, Reimer eta Goodman.

Holt-en arabera, inork ez du bizitza hasten ergel bat izanez. Haurtxoak eta umeak ikusi behar dira soilik eta egiten dutena serio pentsatu batez ere eta, serio berandututakoak salbu, erakusten dituztela bizitzako eta trebetasuneko forma eta ikasteko jenial pertsona zaharrarengan ondo dei geniezaiokeen nahia nabaritzeko, ikasten dute.

Baina, zer da ohi ez bezalako ikasteko gaitasun honekin eta hazten ari garenean ulermen intelektualarekin pasatzen duena? Hau hondatzea pasatzen dena, ezer baino gehiago gaizki heziketa, etxeen eta eskolen gehiengoan garatzen dena, deitutako prozesuagatik. Guk, helduek, umeen ahalmen intelektual eta sortzaile gehiena hondatzen dugu egiten dizkiegun eta egitera behartzen dugun gauzengatik. Batez ere ahalmen hau hondatzen dugu, akatsak egitea edo oker egoteko, atsegin ez izateko beldurtiek, beldurti beste pertsona batzuek desiratzen dutena ez egitea, haiek egiterakoan. Beldurra sarrarazten diegu esperimentatzeko, beldurra, gauza zailak, ezezagunaren beldurra, probatzeko arriskatzeko.

Bere beldurrak txikiagotu ordez, era eskergan sarritan, areagotzen ditugu. Ideal aurkitzen dugu beldur nahikoa, inposatzen diegun beldurragatik egiten dutela sentitzea guri eragin gabe, nahi duguna egiteko diguten ume 'oneko' klasea. Animatzen ditugu eskolan egiten duten guztiaren arrazoi nagusia dela sailkapen ona azterketa batean lortu bezain laster, edo norbait haiek jakitearen itxura egiten dutenarekin hunkitu sentitzera. Hiltzen dugu ez soilik bere jakin-mina baizik eta gauza on eta miragarria izaki jakin-nahia dela sentimendua, horrela, hamar urteko adinera haien gehiengoak ez dezan galderarik egin eta erdeinua erakuts dezaten gutxi horrela egiten dutela.

"Nola egiten duten porrot umeek" (1964) eta "Nola ikasten duten umeek" (1967) izan ziren Holten lehen liburuak eta arrakasta itzela ukan zuten, milioi eta erdi ale salduz eta 14 hizkuntzatara itzuliz. Holtek, liburu hauetan, eskolek lehia eta ansietatea bultzatzen dituztela salatu zuen, eta haurren porrotaren arrazoietako bat humiliazioa eta zigorrari zioten beldurra zela. Holtek beste metodo batzuek proposatu zituen, azterketa zuzenik ez egitea, adibidez, umeak ikasketa prozesuan gehiago kontzentra zitezen, ebaluaketa sisteman edo irakasleen iritzian baino. Holtek zioenez, ikasketa prozesuaren oinarrian askatasuna eta komunikazioa egon behar lirateke. Haren iritziak kontrako jarrerak eragin zituen eskoletako zuzendariengan.

Holt-ek hamar liburu idatzi zituen guztira, eta irakaskuntzari eta inguratzen duen gizarteari buruzko artikulu ugari. Bere liburuak eta idazkiak garrantzi handikoak izan dira irakasleentzat, gurasoentzat eta etxe-hezitzaileentzat. Bere liburu asko aurkitzen dira irakaskuntza arloko salduenen artean.

Egileak zioen bere teoria-multzoa ez diren liburuei buruz, ba ez landa-lan behaketatik jaiotzen diren eta urte askotan zeharreko umeekiko bere kontaktukoak.

Holt-ek eskolak egin zitezela iradoki zuen, gauza interesgarri asko ikusteko egon ziren tokian eta zeinarekin  lan egitea eta bere modua umeei baimendu zitzaienean ikastea. Galderek, galderak erantzutea, badute. Zerbait non aurkitu jakin nahi badute, non bilatu' 'behar duten' erakustea haiei, esan zuen.

Ordezko mila eskola pribatu inguru sortu ziren, berrogeita hamar ikaslerekin bakoitza, bere ideietan inspiratuta, haiek guztiek porrot egin zuten. Holt-en arabera 'inork eskolak ez zituelako hobetu nahi'. Irakasle askok klaseko aldaketak egin nahi zituzten, irakasleentzat ikasle gutxiago, izapide gutxiago, soldata gehiago izatea bezala, baina ez zuten oinarrizko heziketa-sistema aldatu nahi. Holt-en metodoetako ikastun desberdinek, diote bere ideiek porrot egin zutela Amerikako gizartea mesfidatzen zelako ikasketa-metodo berri hauen aurrean. Hirurogeita hamar urteak erdialdean eta eskolak eskaintzen zituen aukerei uko eginez, Holt-ek aurrea hartu zuen heziketa eskaintzen zituen aukerengatik etxean jokatzea. Bere aldizkaria sortu zuen (Eskolarik gabe Haztea, 1977an 2001era arte argitaratzen jarraitu du), Estatu Batuetako Homeschooling fenomenoa tratatzen zuen lehen aldizkaria.

Honek, hasiera eman zion mugimendu pedagogikoen bati jarraitzaileagoak irabaziko luke hurrengo hamarkadetan. Holt-ek bere aldizkarian zerabilen diskurtsoa, bere biografiaren bi gertaera gakogatik sendoki eraginda zegoen: Iparra Amerikako Eskola Libreen mugimendua, eta beste batetik, bere Mexikoko hirurogeita hamar urteen hasieran egonalditik bere parte hartzea, bere diskurtsoaren erradikalizazioan, Paulo Freire-ren kasua, Everett Reimer edo Ivan Illich den bezala, eragin zieten beste pedagogo batzuekin bat etorri zen non.