Jesenice

Jesenice (jɛsɛˈniːtsɛ ahoskatua, alemanez: Assling), Esloveniako hiria da, Karniola Garaiko bigarren hiri handiena. 2008ko erroldaren arabera 21.945 biztanle ditu, hauetatik 13.255 erdigunean.

Jesenice
Jesenice
Assling (de)
giza kokalekua
Administrazioa
Herrialdea Eslovenia
EskualdeaKarniola Garaia
AlkateaTom Mencinger
Izen ofizialaJesenice
Jatorrizko izenaJesenice
Posta kodea4270
Geografia
Koordenatuak46°26′12″N 14°03′37″E
Map
Azalera75,8 km²
Altuera585 m
Demografia
Biztanleria13.338 (2020ko urtarrilaren 1a)
13.702 (2023ko urtarrilaren 1a)
13.611 (2022ko urtarrilaren 1a)
13.503 (2021eko urtarrilaren 1a)
13.081 (2019ko urtarrilaren 1a)
12.926 (2018ko urtarrilaren 1a)
12.928 (2017ko urtarrilaren 1a)
12.923 (2016ko urtarrilaren 1a)
13.031 (2015eko urtarrilaren 1a)
13.217 (2014ko urtarrilaren 1a)
13.255 (2013ko urtarrilaren 1a)
13.515 (2008ko urtarrilaren 1a)
13.429 (2002ko martxoaren 31)
14.607 (1991ko martxoaren 31)
14.752 (1981eko martxoaren 31)
13.394 (1971ko martxoaren 31)
12.126 (1961eko martxoaren 31)
10.002 (1953ko martxoaren 31)
8.399 (1948ko martxoaren 15a)
13.427 (2010eko urtarrilaren 1a)
Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragileaAdierazpen errorea: Hitz ezezaguna "br" (2022)
alt_left 6.772 (%50,8) (%49,2) 6.566 alt_right
Dentsitatea289,51 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera1538
Telefono aurrizkia01
Ordu eremuaUTC+01:00 eta UTC+02:00
http://www.jesenice.si www.jesenice.si

Geografia

Austria eta Esloveniaren arteko muga zehazten duen Karavanke mendilerroaren hegoaldean kokaturik dago. Planina pod Golico (954m) da gainean daukan mendiaren izena, baina mendilerroko altuena den Stol mendia (2.236m) ere gertu dago. Bled hiri turistikotik 10 kilometro eskasera dago.

Etimologia

Izena jesenik ("lizarra") hitzaren plurala da, beraz "Lizardia" esan nahi du.

Historia

Sorrera

1337an aipatzen da lehenengo aldiz villa de Jesenicza izenarekin, baina 1004ko agiri batean Assling izena agertzen da. Planina pod Golico mendiaren maldetan eratutako herrixka zen hasieran. 1381 urtean burdin meategiak eta olak zeudeneko agiriak ere badaude. 1538an toki gehiago behar zutela eta gaur egungo eremuan ezarri zuten Jesenice. Hau hartzen da gaur egungo hiriaren fundazio datatzat.

Meagintza

XI mendetik aurrera Ortenburg Etxea izan zen eskualdeko nagusia, eta XIII mendean Sava haran guztia eskuratu zuten. Meategi berrien bila, Sava haranaren goialdea kolonizatzeari ekin zioten XIV eta XVI artean eta asentamendu txiki ugari sortu zituzten, Plavž, Sava, Murova eta Slovenski Javornik, gaur egun Jesenice udalerrian daudenak.

Asentamenduak ez zeuden elkarrekin lotuta eta bakoitzak bere garapena izan zuen, baina herrialdeko beste meategiek izandako modernizaziorik ez zuten. 1869an Ljubljanako Luckmann bankari familiak meategiak eskuratu eta Karniolako Konpainia Industriala (eslovenieraz: Kranjska Industrijska Družba) eratuz modernizazio handia garatu zuten. 1870an trenbidea eraiki zen. eta 1905ean Karavanke-Bohinj trenbideak Austria eta Italiarekin ere lotu zuten Jesenice.

XX mendea

XX mendearen hasieran kultura eta kirol elkarte ugari sortu ziren, bai eta alderdi politikoak ere. Asko katolikoak ziren eta hauen eskutik alemaniarrek eragin handia izan zuten hirian.

Lehen Mundu Gerran Jeseniceko meategi eta lantegiak alemaniarrentzako ekoizpen militarrerako moldatu ziren. Bigarren Mundu Gerran 1941ean Italiak okupatu zuen hiria baina zortzi egun beranduago naziek eskuratu zuten. Berehala atxilotu zituzten langileen buruak eta ijitoak kanporatu egin zituzten. Alemaniarrentzako garrantzi estrategikoa hartu zuen Jeseniceko industria jarduerak. Ordurako altzairua lantzen zen. 1945eko martxoaren 1ean aliatuek hiria bonbakatu egin zuten eta azkenik partisanoek askatu egin zuten.

Bigarren Mundu Gerraren ostean fundizio berriak ireki ziren eta Jeseniceren "urrezko aro" berri bat abiatu zen, Jugoslaviako altzairugintza garrantzitsuenetakoa bihurtzeraino. Langileak etorri ziren eta azpiegitura berriak eta etxebizitza ugari eraiki ziren. 1970 hamarkadan 8.000 langiletik gora izan zituen.

Ondasun nabarmenak
  • Sava zaharra (Stara Sava): Ondo kontserbatu diren meategi eraikuntza tradizionalak dituen auzoa da.

Iruditegia
  • Sava zaharra.
    Sava zaharra.
  • Langileen barrakoiak.
    Langileen barrakoiak.
  • Meategiaren museoa.
    Meategiaren museoa.
  • Autopista, Jesenice haranean.
    Autopista, Jesenice haranean.
  • Stol mendia (2.236m).
    Stol mendia (2.236m).

Hiritar ezagunak

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.