Jakobiten matxinada

Jakobiten matxinada 1688 eta 1746 artean Britainiar uharteetan izandako matxinada eta gerrak izan ziren. Jakobiten helburua Jakue II.a Ingalaterrakoari eta bere ondorengoei Erresuma Batuko tronua itzultzea zen, Stewart leinuari 1688an Iraultza Loriatsuaren ondoren Legebiltzarrak tronua kendu baitzion.

Jakue II.a Ingalaterrakoa eta VII.a Eskoziakoa, sir Godfrey Knellerek margotua 1684an.

Matxinaden izena Jakue izenaren latinezko aldaeraren Jacobus hitzetik datorkio. Frantziako armadak gudan 1692 eta 1708 artean hartu zuen parte. Horrexegatik 40.000 iheslari jakobitek alde egin zuten Frantzia aldera 1688 eta 1692 artean, non Wild Geese edo Oies Sauvages (antzar basatiak) izan zuten ezizena. Louis XIV.a Frantziakoak Jakue II.a Ingalaterrakoa Saint-Germain en Layeko gazteluan kokatu zuen, gorte eta guzti. Hiriak 1700 jakobita inguru zituen 1700. urtean.

Lehendabiziko matxinadak atzerriratze masiboa eragin zuen Eskoziako herrietan: Highland Clearances izeneko mugimendu honek Behe Lurretara eta Ipar Amerikara bidali zituen Lur Garaietako biztanle ugari. Era berean juridikoki ez ezik sozialki ere antzinetik zetorkion klanen egitura desegin zen eta Eskozia eta Ingalaterrako nobleteria lur-jabe handi bihurtu zen.

1692ko Glencoeko sarraskiak ez zuen matxinada giroa bukatu, aldiz, 1714an Hannover leinuak britainiar tronua lortu zuenean jakobiten ezinegona areagotu egin zen. Hala, 1715ean matxinatu egin ziren eta lau urte beranduago beste saiakera bat egin zuten. Azken matxinada 1745ean Charles Edward Stuartek (Bonnie Prince Charlie) zuzendu zuen, Eskoziako gaeleraz Bliadhna Theàrlaich ('Karlosen urtea) eta ingelesez The Forty-Five ("Berrogeita bosta") izenez ezaguna. Kanpaina 1746an Cullodengo gudua eta gero bukatu zen behin betiko eta horrekin batera Stewart leinuak tronua berreskuratzeko zituen asmoak.

Bibliografia
  • Brian Lavery (2001). "Maritime Scotland". B T Batsford Ltd.. ISBN 0-7134-8520-5.
  • Fitzroy MacLean (1991). "Scotland, A Concise History". Thames and Hudson. ISBN 0-500-27706-0.
  • Fitzroy Maclean (1989). "Bonnie Prince Charlie". Canongate Books Ltd.. ISBN 0-86241-568-3.
  • Murray G. H. Pittock (1995). "The Myth of the Jacobite Clans". Edinburgh University Press.
  • John Prebble (1973). "The Lion in the North". Penguin Books.
  • W. A. Speck (1981). "The Butcher: The Duke of Cumberland and the Suppression of the 45". Blackwell.
  • Daniel Szechi (1994). "The Jacobites" Manchester University Press. ISBN 0-7190-3774-3.
  • Smith, Hannah (2006). "Georgian Monarchy: Politics and Culture, 1714–1760", Cambridge Studies in Early Modern British History, Cambridge University Press
  • Linda Colley (1994). "Britons: Forging the Nation 1707–1837", Yale University Press,

Ikus gainera

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.