Józef Piłsudski

Józef Piłsudski
	; Irudi gehiago
; Poloniako Lehen Ministroa
; Poloniako Lehen Ministroa
General Inspector of the Armed Forces (en)
chief of state (Poland) (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Józef Klemens Piłsudski
Jaiotza	Zalavas (en) , 1867ko abenduaren 5a
Herrialdea	Errusiar Inperioa 1918); Poloniako Bigarren Errepublika (1918 -
Lehen hizkuntza	poloniera
Heriotza	Varsovia, 1935eko maiatzaren 12a (67 urte)
Hobiratze lekua	Wawelgo katedrala
Heriotza modua	berezko heriotza: gibeleko minbizia
Familia
Aita	Józef Wincenty Piłsudski
Ama	Maria Piłsudska
Ezkontidea(k)	Maria Piłsudska 1921eko abuztuaren 17a); Aleksandra Piłsudska (en) (1921eko urriaren 25a - 1935eko abenduaren 5a)
Seme-alabak	ikusi Jadwiga Piłsudska (en) ; Wanda Piłsudska;
Anai-arrebak	ikusi Bronisław Piłsudski (en) ; Adam Piłsudski; Kazimierz Piłsudski; Jan Piłsudski (en) ;
Leinua	Piłsudski-Własnego (en)
Hezkuntza
Heziketa	Kharkiveko Unibertsitatea ; (1885 -
Hizkuntzak	poloniera
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, militarra, buruzagi militarra, ofizierra eta estatu-politikaria
Enplegatzailea(k)	Kharkiveko Unibertsitatea
Jasotako sariak	ikusi Ohorezko Legioko gurutze handia ; Arrano Zuriaren Ordena ; Order of Lāčplēsis ; Médaille militaire ; Commander with Star of the Order of Polonia Restituta ; honorary doctor of the University of Warsaw (1921eko maiatzaren 2a) ; Order of Michael the Brave ; Grand Cross of the Order of the Southern Cross ; Grand Cross of the Order of Polonia Restituta ; Grand Cross of the Order of Military Virtue ; Commander of the Order of Military Virtue ; Gold Cross of the Virtuti Militari ; Silver Cross of the Virtuti Militari ; Cross of Independence with Swords ; Cross of Valour ; Gold Cross of Merit‎ ; Army of Central Lithuania Cross of Merit ; Grand Cordon of the Order of Leopold ; Knight Grand Cross of the Military Order of Savoy ; Knight Grand Cross of the Order of Saints Maurice and Lazarus ; Grand Cross of the Order of the White Rose of Finland (1927ko abendua) ; 1st Class of the Military Order of the Cross of the Eagle ; Cross of Liberty ; Czechoslovak War Cross 1918 ; Order of the Rising Sun with Paulownia Flowers, 1st class ; Order of the Iron Crown ; Order of St Alexander ; Grand Cross of the Military Merit - White Badge ; Grand Cross of the Military Order of the Tower and Sword ; Knight of the Sovereign Military Order of Malta ; Grand Cross of the Order of Merit of Hungary ; Order of the Star of Karađorđe ; Officer's badge "Parasol" ; honorary citizen of Kraków (1933) ; Order of the Iron Crown ; Honorary Citizen of the City of Łódź ;
Kidetza	Związek Sybiraków (en)
Izengoitia(k)	Wiktor, Z. Mieczysławski eta Mieczysław
Zerbitzu militarra
Gradua	Poloniako marexala
Parte hartutako gatazkak	Lehen Mundu Gerra; Polonia-Sobietar Batasuna Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Luteranismoa; katolizismoa; katolizismoa
Alderdi politikoa	Poloniako Alderdi Sozialista
	jpilsudski.org

Józef Klemens Piłsudski (Zulow, Lituania, 1867ko abenduaren 5a - Varsovia, Polonia, 1935eko maiatzaren 12a) poloniar politikaria izan zen, Poloniako Bigarren Errepublikako lehen estatuburua (1918-1922) eta diktadorea (1926-1935). Lehen Mundu Gerraren erditik aurrera, Europako politikako buru garrantzitsuetakoa izan zen. Poloniak 1918an independentzia berreskuratzearen eragile nagusitzat jotzen da (1795ean aldameneko herrialdeen artean Polonia zatitu zuten eta).

Bizitza

Piłsudskiren estatua, Varsoviako Piłsudski plazan; Polonia osoan zehar haren omenez egindako estatua ugarietako bat.

Piłsudskiren independentziaren aldeko ekimenak eta ideologia sozialista zirela eta, Errusiako tsarrak etengabe esetsi zuen. Lehen Mundu Gerra hasi zenean, behar-beharrezko ikusten zuen Piłsudskik indar aliatuak Errusiaren eta Alemaniaren aurkako gerran garaile irtetea, Polonia aske geratuko bazen. Bere herrikideekin batera Errusiaren aurka borrokatu ondoren, Alemaniak eta Austria-Hungariak Poloniaren independentzia onar zezaten lortu zuen 1916an. 1917ko Errusiar Iraultzak eta Aliatuek Alemania eta Austria-Hungaria menderatzeak Polonia askatzeko aukera ekarri zuten.

Poloniako estatu berriko lehendakari hautatu zuten 1918an. Ahaleginak egin zituen Polonia Sobietar Batasuneko Armada Gorriaren erasoetatik babesten. Lituaniarekin eta Ukrainarekin batera estatu federal bat osatzen ahalegindu zen, baina 1920an Armada Gorriaren erasoak atzera eragin zuen.

Polonian konstituzio demokratikoa onartu zenean (1922), lehendakaritza utzi zuen. Hala ere, bere lagunen bitartez gobernatzen zuen, eta 1926an, ekonomiaren larriune batean, armadarekin Varsovian sartu eta agintea lortu zuen estatu kolpearen bidez. Hortik hil arte modu diktatorialean gobernatu zuen.

1930 ondoko urteetan Hitlerrek behin eta berriro egin zion Alemaniarekin Errusiaren aurkako aliantza bat osatzeko proposamena. Hitzarmen bat sinatu zuen Alemaniarekin, hamar urtez elkarri erasorik ez egiteko. Barne politikari dagokionez, armada osatzeari ekin zion, baina albo batera utzi zuen ekonomia garapena.

Erreferentziak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Józef Piłsudski

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Datuak: Q885
Multimedia: Józef Piłsudski / Q885

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.