Israel-Palestina Gatazka

Israel-Palestina Gatazka
	Arabiar-israeldar gatazka
	Israel eta Palestinako Lurraldeak
Data	XX. mendearen erdialdea - egun 1948 - egun (gatazka armatuak).[1][2];
Lekua	Israel eta Palestinako Lurraldeak
Emaitza	martxan Gatazka armatuak Erresuma Batuak Palestinatik alde egitea 1948an.; Israelen independentzia (1948ko maiatzaren 14a).; 1948ko Arabiar-israeldar Gerra (1948-1949).; Arabe palestinarrek armak hartzea.; Libano, Jordania eta beste arabiar estatuetan errefuxiatuak.; Juduen exodoa estatu arabiarretatik; Sei Eguneko Gerra (israeldarren garaipena).; Estatu palestinarraren sorrera deserrian.; Lehen eta bigarren Intifada.; Oslo, Madril eta Camp David akordioak.; Palestinako Aginte Nazionalaren sorrera (1994).; Estatu palestinarra onartzeko eskaera.[3]; 2008-2009ko Gazako gatazka.; Babeserako oinarria (2012).; Hegi Babesgarria operazioa (2014).; Lurralde aldaketak Nazio Batuak erakundeak erabakita estatu juduaren sorrera Palestinan (1947).; Gazako zerrenda egiptoarren esku, Jerusalemen banaketa, Zisjordania Jordaniaren esku.; Zenbait gertakariren ondoren, Gazako zerrenda eta Zisjordania Palestinako Aginte Nazionalaren esku geratzen dira (israeldarren asentamenduak egonda ere).;
Gudulariak
Israel	Palestina

Israel-Palestina Gatazka Israelek eta Palestinako Estatuak XX. mendearen erdialdeaz geroztik elkarren aurka duten gatazka da.[1]

Artikulu hau Israel-Palestina gatazka historikoari buruzkoa da; egungo gerrari buruzkoa beste hau da: «2023ko Israel-Palestina gerra».

Aurrekariak

XIX. mendearen bukaera – 1917: Otomandar Inperioaren nagusitasuna, Siriako Aiatolaren arabiarrak inperioaren menpe zeuden arabiarren multzoaren barruan ikusiak ziren, bereizi gabe. Aldi horretan, ezberdintasunak erlijiozkoak ziren, eta ez naziotasunezkoak.

1917 – 1948: Palestinako britainiar agintearen garaian, hala Palestinako arabiarrak nola juduak britainiar agintearen menpe zeuden. Garai hartan, etorkin juduak Europatik hara joan ziren eta desoreka demografikoa sortu zen. Liskarra Palestinako arabiar-judu gatazka izenaz zen ezaguna arabiarren eta britainiarren artean, eta Eretz Israelgo judu-arabiar gatazka izenaz juduen artean.

Israel-Palestina Gatazkak aldi nagusi hauek izan ditu:

1948 – 1967: Israelgo estatua eta Sei eguneko gerra arteko aldia izan zen. Gero, 1948ko Arabiar-israeldar Gerraren ondoren, hiru aldeak hiru entitate politikootan bizi ziren: Israelgo estatua, Gazako zerrenda –Egiptok kontrolatuta– eta Mendebaldeko Erribera, Jordaniara batu zena.

1967: Sei Eguneko Gerra: Siria, Egipto, Jordania, Irak eta Israelen arteko gatazka.
- Lehen eguna: Israelek goizaldean alde guztietatik egindako aire erasoek arabiarrek zituzten hegazkinen bi heren suntsitu zituzten.
- Bigarren eguna: paraxutisten brigadaren Komando Nagusiak Scopus mendia (Jerusalem) berreskuratu zuen.
- Hirugarren eguna: Jerusalemgo Hiri Zaharra eskuratzea, Zisjordaniaren menpe Israelgo gobernu militarrak jarrita.
- Laugarren eguna: Israel Suezko kanala eremuraino iritsi zen.
- Bosgarren eguna: borrokek batez ere iparraldean segitzen zuten.
- Seigarren eguna: su-etena aldarrikatu zen, Israelek Golan okupatu zuen eta Jerusalem desmilitarizatu zuen.

1967 – 1993: Sei Eguneko Gerratik Osloko itunak arteko aldia. Gatazkaren partaideek Palestinaren banaketaz hitz egin zuten; artean Israelen menpe zegoen.

1993 – 2000: Osloko itunen eta bigarren Intifada arteko aldia. Israel eta Palestinako Aginte Nazionala –ia burujabea zen–entitate politikoak zeuden.

2000 – 2005: Bigarren Intifada eta Gazako zerrendatik Israelen aldebakarreko atzera-egitea arteko aldia.

2005 – 2023: Gazako zerrendatik Israelen aldebakarreko atzera-egitea ondorengo aldia. Atzera-egitea ondoren, Hamasek Fatah etsai politikoari Gazako zerrendako agintea kendu zion.
- 2014 Israel-Palestina Gatazkan
- 2015 Israel-Palestina Gatazkan

2023 - : 2023ko Israel-Palestina gerra, Gazako zerrendaren suntsipena, Hamasek egindako erasoen ondotik.

(Ingelesez) «A History of Conflict: Introduction», A History of Conflict, BBC News.
(Gaztelaniaz) Pedro Brieger: «Palestina, a 60 años del Nakba», YouTube.
(Gaztelaniaz) «El difícil camino hacia la paz», YouTube (Visión 7 Internacional).

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.