Iratxetako garaia

Originaltasun arkitektoniko handiko eraikin zibila da, eta erromanikoa baino lehenagoko antzinatasuna eman nahi izan zaio (IX. eta X. mendeak), nahiz eta eraikinaren arkaismoak ez duen eragozten data nahiko geroagokoa, XII. mende betekoa edo XIII. mende hasierakoa izatea. Azken mende honen erdialdean (1252), Iratxetan, parrokia-elizaz gain, erromesentzako ospitale bat eta komentu bat zeuden, komendadorea eta guzti, eta zortzi fraide, Jerusalemgo San Joanen zaldunen mandatuaren jabetzakoa, Leatxeko herrikoa, eta litekeena da hemen aipatzen den obra ere harena izatea. Bere helburuari dagokionez, Iratxetako parrokiako aletegi bezala duen zerbitzua XVII. mendetik gaur egunera arte dokumentatzen da.

Eraikina duela gutxi zaharberritu dute. Tamaina txikikoa da, oinplano angeluzuzenekoa eta bi isurialdeko teilatua du. Harrizkoa da, eta aparailu txikia du, izkinetan izan ezik, horietan harlandua erabili baitzen errefortzu gisa. Goiko solairua eta solairu nagusia harrizko zolatarekin, molduratu gabeko plintoen gainean kokatutako pilareetan bermatuta dago, eta inposta moduko amaiera du; hortik abiatzen dira zirkuluerdi dobelatu eta giltzarririk gabeko arkuak, bi alde motzetan eta hiru alde luzeetan, antzeko proportziokoak, gehi barruko bi pilare, gainerakoekin lerrokatuta, zurezko estalkiaren euskarri gisa. Goiko solairura harrizko eskailera landatar batetik iristen da (zurez egindako eskailera zaharraren ordez). Eskailera horrek barrualdearekin komunikatzen du, aurrealde luzeenetako batean irekitako erdi-puntuko ate batetik.

• Nafarroako Entziklopedia Handia | IRATXETA. (Noiz kontsultatua: 2022-02-01).

• Euskal Herriko garaiak
• Nafarroako kultura ondasunak