Internazionala

Internazionala
	Partitura osoa
Jatorria
Sorrera-urtea	1871
Argitaratze-data	1918
Izenburua	L'Internationale, Міжнародны гімн, A Internacional, インターナショナル, 國際歌, ინტერნაციონალი eta Międzynarodówka
Mugimendua	komunismoa; sozialismoa; anarkismoa; sozialismo demokratikoa; sozialdemokrazia; errepublikanismoa
Jatorrizko herrialdea	Frantzia
Ekoizpen lekua	Berlin
Honen izena darama	Lehen Internazionala
Ezaugarriak
Genero artistikoa	iraultza abestia
Hizkuntza	frantsesa
Hitzak	Eugène Pottier, Arkadi Kots, Henriette Roland Holst (en) , Kálmán Kalocsay (en) , Xiao San (en) , Charles H. Kerr (en) , Takamaru Sasaki (en) , Neno Vasco (en) eta Billy Bragg (en)
Bestelako lanak
Musikagilea	Pierre Degeyter
Argumentu nagusia	Parisko Komuna

Internazionala (frantsesez: L'Internationale) nazioarteko ereserkia da, hainbat mugimendu anarkista, komunista, sozialista, sozialista demokratiko eta sozialdemokrataren ereserkia. Mugimendu sozialistaren ikur izan da XIX. mendearen amaieratik, Bigarren Internazionalak ereserki ofizial gisa hartu zuenean. Lehen Internazionaletik hartzen du izenburua, 1864an kongresu bat egin zuen langile-aliantza batetik. Eugène Pottier anarkista himnoaren letraren egilea izan zen kongresu honetan[1][2]. Ondoren, Pierre De Geyter marxistak konposatutako melodia original batera egokitu zen Pottierren testua[3].

Historian itzulpen gehien izan duen ereserkietako bat da[4].

Historia

Olerkia

Eugène Pottier

Hasiera batean, Lehen Internazionala goresteko poema bat zen, Eugène Pottier kantagile, poeta eta [goguettierrak idatzia, klandestinoki hedatu zena 1871ko ekainean, Parisen, Parisko Komunaren aurkako errepresio betean. Pottier Parisko 2. barrutiaren alkate izan zen Komunaren baitan[5].

Frantsesezko poema (Le Journal. 1893-05-01)

Poema honen eta bere egilearen historia goguetteei lotuta dago. 1883an, Eugène Pottierrek abesti bat aurkeztu zuen Goguette de la Lice chansonnière lehiaketara, eta zilarrezko domina irabazi zuen. Oraingoan Gustave Nadaud abestigilearekin topo egin zuen, 1848an ezagutu zuena eta bere garaian inpresio handia eragin zuena[6]. Berrelkartze horri esker, Pottierren berrogeita hamar abesti inguru argitaratu ziren lehen aldiz 1884an, Nadaudek ahazturatik salbatuak. Nadaudek asko miresten zuen bere poesia-gaitasuna, baina urrun zegoen bere iritzi politikoak partekatzetik.

Nadauden ekimenaren ondorioz, 1887an Chants révolutionnaires argitaratu zuten Pottierren militantzia-kideek, Henri Rocheforten hitzaurrearekin. Horien artean zegoen L'Internationale. Lice eta Nadauden chansonnière-rerik gabe, abesti iraultzaile famatu hau eta Pottier-en gainerako lanak ahaztuta egongo lirateke gaur[7].

L'Internationale Gustave Lefrançais irakasle anarkistari eskainia zegoen[8].

.

Doinua

Pierre Degeyter, Lille-ko grafiti batean.

1888an, letraren lehen edizio inprimatua egin eta urtebetera, Lilleko Langileen Alderdiko koruak Pierre Degeyter kideari eskatu zien L'Internationalerako musika originala konposatzeko. 1888ko uztailaren 23an, lehen aldiz, Lyre des Travailleurs koruak, La Liberté tabernan bildurik, Saint-Sauveur langile-auzoan, melodia berria jo zuen. Bere partitura 1889an argitaratu zen.

Doinuak zortziko txikiko bertsokerarekin bat egiten du, eta Bertsozale Elkartearen datu basean jasota dago.[9] Alegia, zortziko txikiko beste bertso batzuk zuzen zuzenean kanta daitezke Internazionalaren doinuarekin, adibidez Maritxu, nora zoaz?.

Arrakasta

2, bertsioko irudia (1895)

1904tik aurrera, Amsterdamgo Bigarren Internazionalaren kongresuan erabili ondoren, Internazionala langile iraultzaileen ereserki bihurtu zen, mundua "oinarriz aldatzea" nahi baitzuten, eta langile-mugimenduaren kanta tradizional ezagunena.

Internazionala hizkuntza askotara itzuli da. Tradizioz, kantatzen dutenek besoak altxatu eta ukabilak ixten dituzte. Sozialistek (hitzaren jatorrizko zentzuan), anarkistek eta komunistek abesten dute, baina baita gaur egungo adierako sozialistek edo sozialdemokratek eta, jakina, ezkertiar sindikatuek zein hainbat herri mugimenduk. Tiananmen plazako protestak ereserki gisa erabili zuen 1989an, adibidez. SESBeko ereserki nazionala izan zen (bosgarren ahapaldi ia osoa kenduta zuen bertsio batean), 1944 arte. Erakunde anarkista, marxista eta komunista gehienen ereserkia izaten jarraitzen du. Geroago, talde anarkista batzuek sarriago erabili zuten L'Internationale noire izeneko egokitzapena.

Europako herrialde askotan, urte askoan, kanta legez kanpokoa izan zen, propaganda komunista eta anarkista debekatua zen heinean, eta sustatzen zituen ideia iraultzaileengatik.

Euskarazko bertsioa

Gabriel Aresti

Euskarazko itzulpen hedatuena Gabriel Arestiri egozten zaio,[10] baina zalantzak daude autoretza horri buruz.[11][12] Ohiko bertsioan agertzen diren arkaismo edo ulermen zaileko termino batzuengatik (bereziki, indazu albiristea), itzulpen alternatiboak eskatu izan dira.[13] Hala ere, «indazu albiristea» dioen bertsioa egin da ezagunena, seguruenik.[14]

1971n, bi arrazoirengatik, birritan itzuli zuen Arestik testua[15]. Lehenengo aldiz, Natxo de Felipe musikariak eskatuta, Jesus Mari Begoña militante politikoaren kontrako epaiketan abesteko itzuli zuen. Itzulpen hura, Literatura lanak bildumaren 8. liburuan argitaratu zuen Susak 1986an[16].

Bigarrenez, handik gutxira, Natxo de Felipek berak berriro eskatuta itzuli zuen. Hain justu, 1971. urtean Parisko Komunaren mendeurrena zen eta baita L’internationale abestiaren sorreraren mendeurrena ere. Garai hartako EMKk (Euskadiko Mugimendu Komunista) bazuen kantu iraultzailearen bertsioa ezagutzera emateko asmoa. Natxo de Felipek 1971ko martxoko China Reconstruye aldizkari txinatarrak eta beste hainbat informazio bidali zizkion Gabriel Arestiri[15]. Itzulpen hura, handik sei urtera, birritan ekarri zen paperera: 1977ko ekainaren 12an paskin gisa Bilbon Euskadiko Ezkerra hautes-koalizioaren ekitaldi batean (EMK, EIA eta Euskal Komunistak elkartu ziren) eta urriaren 1eko Anaitasuna aldizkarian[17].

Ekitaldi eta manifestazioetan, lehenengo zatia baino ez da abesten, hori baita itzulitako zati ezaguna. Hala ere, 2023ko urriaren 14an, Arestiren jaiotzaren 90. urteurrena probestuz, Susak itzulpen osoa argitaratu zuen[18].

Jatorrizkoa (frantsesez)	Gabriel Arestiren itzulpen osoa[18]	Gabriel Arestiren bigarren itzulpena
Debout, les damnés de la terre Debout, les forçats de la faim La raison tonne en son cratère C'est l'éruption de la fin Du passé faisons table rase Foules, esclaves, debout, debout Le monde va changer de base Nous ne sommes rien, soyons tout C'est la lutte finale Groupons-nous, et demain L'Internationale Sera le genre humain Il n'est pas de sauveurs suprêmes Ni Dieu, ni César, ni tribun Producteurs, sauvons-nous nous-mêmes Décrétons le salut commun Pour que le voleur rende gorge Pour tirer l'esprit du cachot Soufflons nous-mêmes notre forge Battons le fer quand il est chaud C'est la lutte finale Groupons-nous, et demain L'Internationale Sera le genre humain L'état comprime et la loi triche L'impôt saigne le malheureux Nul devoir ne s'impose au riche Le droit du pauvre est un mot creux C'est assez, languir en tutelle L'égalité veut d'autres lois Pas de droits sans devoirs dit-elle Égaux, pas de devoirs sans droits C'est la lutte finale Groupons-nous, et demain L'Internationale Sera le genre humain Hideux dans leur apothéose Les rois de la mine et du rail Ont-ils jamais fait autre chose Que dévaliser le travail Dans les coffres-forts de la bande Ce qu'il a créé s'est fondu En décrétant qu'on le lui rende Le peuple ne veut que son dû. C'est la lutte finale Groupons-nous, et demain L'Internationale Sera le genre humain Les rois nous saoulaient de fumées Paix entre nous, guerre aux tyrans Appliquons la grève aux armées Crosse en l'air, et rompons les rangs S'ils s'obstinent, ces cannibales À faire de nous des héros Ils sauront bientôt que nos balles Sont pour nos propres généraux C'est la lutte finale Groupons-nous, et demain L'Internationale Sera le genre humain Ouvriers, paysans, nous sommes Le grand parti des travailleurs La terre n'appartient qu'aux hommes L'oisif ira loger ailleurs Combien, de nos chairs se repaissent Mais si les corbeaux, les vautours Un de ces matins disparaissent Le soleil brillera toujours. C'est la lutte finale Groupons-nous, et demain L'Internationale Sera le genre humain	Zutik lurrean kondenatu zaren langile tristea! Nekez ginen elkarganatu indazu albiristea¹! Gertatuak ez du ardura, jende esklabua jaiki! Aldaketak datoz mundura, nor den herriak badaki. Oro gudura, hala! Bihar izan dadin Internazionala gizonaren adin². Goitik ez dator salbatzerik: jainkorik, ez erregea... Gu ez gaitzake gal azerik. Hau da gizonen legea! Lapurra xeha dadin edo har dezan bere zoria, hauspoa eraginez gero jo bedi burdin goria. Oro gudura, hala! Bihar izan dadin Internazionala gizonaren adin. Bere zeruan atseginez aberatsak ez du gaitzik: Zer egin du, egarri minez lana arrobatu baizik? Gaiztaginen kutxetan dago gure lanaren fruitua hartuko dugu gehiago: zorra eta korritua. Oro gudura, hala! Bihar izan dadin Internazionala gizonaren adin. Estatuak hondatzen gaitu bere tribut berriekin, aberatsa gizentzen baitu pobreen izerdiekin. Asko zurrupatu gaituzte, berdingoaren izenak. Berdin omen zituen uste beharrak eta zuzenak. Oro gudura, hala! Bihar izan dadin Internazionala gizonaren adin. Soldaduek ere eginen dute protesta ederra! Tiranoaz herabe ginen! Guri bake, hari gerra baldin jan nahi bagaitu gu, herriaren haragiak tirokatu behar ditugu beraren buruzagiak. Oro gudura, hala! Bihar izan dadin Internazionala gizonaren adin. Langile nekazari gara alderdi trabailaria, Lurra gure herentzia da. Hil bedi harraparia! Bela putre gaitzak gogara garagiaz ase dira. Ihesi doaz, eta horra eguzkiaren dirdira. Oro gudura, hala! Bihar izan dadin Internazionala gizonaren adin.	Zutik! Munduko langileak, garai dezagun gosea! Odoltzaren ondoan sarri datorkigu asea! Burgesiaren hilobitzat zabal dezagun lezea, harekin ehortziko dugu eman daukun oinazea. Gora herriartea, agintera zuzen; gure azken guda bizkor etorri zen. Oihuaren ederra, garbi eta ozen! Munduko langile guztiak bat egin gaitezen!
¹ albiriste: berri on. ² adin: adimen.

XXI. menderako bertsio ulerterrazago bat

2018an Leire Narbaizak beste itzulpen bat eman zuen, gaur egungo euskarara moldatua.[13][19]

«

Zutik, munduko langileak!
Zutik, ogirik gabeak!
Zapaltzaile denen aurrean
altxa, iraultzaileak!
Iragana suntsitu behar da.
Jende esklaboa, jaiki!
Aldaketak datoz mundura
eta herriak badaki!

Elkar gaitezen denok
azken borrokara.
Internazionala
gure iraultza da.

»

Partitura eta audioa

1971ko euskarazko lehen bertsioa (G. Aresti)

Lehen bertsioaren partitura apur bat aldatu da urteak pasatu direnean. Hau da gaur egunean Gabriel Arestiren hitzekin kantatzen den doinuaren partitura:[20]

$\new Staff \with { midiInstrument = "flute" } \relative c'' { \time 2/4 r8 r4 g8 | c4. b8 | d8 c8 g8 e8| a2 | f4. a8 | \break d4. c8 | b8 a8 g8 f8 | e2( | e4) r8 g8 |c4. b8 | d8 c8 g8 e8| \break a2 | f4 d'8 c8 | b4. d8| f4. b,8 | c2( | c8) r8 e8 d8 | b2 | \break a8 b8 c8 a8 | b2 | g4 fis8 g8 | a4 a8 a8 | d4. c8 | \break b2( | b4) r8 d8 | d4. b8 | g8 g8 fis8 g8 |e'2 | c8 a8 b8 c8 | \break b4 d4 | c4 a4 | g2( | g8) r8 e'8 d8 | c2 | g4. e8 | a2 | \break f4 d'8 c8 | b2 | a4. g8 | g2( | g8) r8 g4 | e'2 | d4 g,4| \break c2 | b4. b8 | a4. gis8 | a4 d4 | d2( | d8) r8 e8 d8 | c2 | \break g4. e8 | a2 | f4 d'8 c8 | b2 | a4. g8 | e'2( | e8) r8 e4 | g2 | \break f4 e4 | d8 cis8 d8 e8| f4. f8 | e4. e8 | d4. d8 | c2( | c4) r4 \break } \addlyrics { \lyricmode { Zu -- tik lu -- rre -- an kon -- de -- na -- tu za -- ren lan -- gi -- le tris -- te -- a! Ne -- kez gi -- nen el -- kar -- ga -- na -- tu in -- da -- zu_al -- bi -- ris -- te -- a! Ger -- ta -- tu -- ak ez du ar -- du -- ra, jen -- de es -- kla -- bu -- a jai -- ki! Al -- da -- ke -- tak da -- toz mun -- du -- ra, nor den he -- rri -- ak ba -- da -- ki. O -- ro gu -- du -- ra, ha -- la! Bi -- har i -- zan da -- din In -- ter -- na -- zio -- na -- la gi -- zo -- na -- ren a -- din. O -- ro gu -- du -- ra, ha -- la! Bi -- har i -- zan da -- din In -- ter -- na -- zio -- na -- a -- a -- a -- la gi -- zo -- na -- ren a -- din. } } \midi { \context { \Score tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 90 3) } }$

Euskarazko 2018ko bertsioa

Eta hau da partitura bera baina 2018an Leire Narbaizak proposatutako hitzekin:

$\new Staff \with { midiInstrument = "flute" } \relative c'' { \time 2/4 r8 r4 g8 | c4. b8 | d8 c8 g8 e8| a2 | f4. a8 | \break d4. c8 | b8 a8 g8 f8 | e2( | e4) r8 g8 |c4. b8 | d8 c8 g8 e8| \break a2 | f4 d'8 c8 | b4. d8| f4. b,8 | c2( | c8) r8 e8 d8 | b2 | \break a8 b8 c8 a8 | b2 | g4 fis8 g8 | a4 a8 a8 | d4. c8 | \break b2( | b4) r8 d8 | d4. b8 | g8 g8 fis8 g8 |e'2 | c8 a8 b8 c8 | \break b4 d4 | c4 a4 | g2( | g8) r8 e'8 d8 | c2 | g4. e8 | a2 | \break f4 d'8 c8 | b2 | a4. g8 | g2( | g8) r8 g4 | e'2 | d4 g,4| \break c2 | b4. b8 | a4. gis8 | a4 d4 | d2( | d8) r8 e8 d8 | c2 | \break g4. e8 | a2 | f4 d'8 c8 | b2 | a4. g8 | e'2( | e8) r8 e4 | g2 | \break f4 e4 | d8 cis8 d8 e8| f4. f8 | e4. e8 | d4. d8 | c2( | c4) r4 \break } \addlyrics { \lyricmode { Zu -- tik, mun -- du -- ko lan -- gi -- le -- ak! Zu -- tik, o -- gi -- rik ga -- be -- ak! Za -- pal -- tzai -- le de -- nen au -- rre -- an al -- txa, i -- raul -- tzai -- le -- ak! I -- ra -- ga -- na sun -- tsi -- tu behar da. Jen -- de es -- kla -- bo -- a, jai -- ki! Al -- da -- ke -- tak da -- toz mun -- du -- ra e -- ta he -- rri -- ak ba -- da -- ki! El -- kar gai -- te -- zen de -- nok az -- ken bo -- rro -- ka -- ra. In -- ter -- na -- zio -- na -- la gu -- re i -- raul -- tza da. El -- kar gai -- te -- zen de -- nok az -- ken bo -- rro -- ka -- ra. In -- ter -- na -- zio -- na -- a -- a -- a -- la gu -- re i -- raul -- tza da. } } \midi { \context { \Score tempoWholesPerMinute = #(ly:make-moment 90 3) } }$

Sobietar Batasunaren ereserkia

Bertsio errusiarra Arkady Kotsek itzuli zuen hasieran 1902an eta Londresen inprimatu zen Zhiznen, emigratzaile errusiarren aldizkarian. Lehen bertsio errusiarrak hiru ahapaldi zituen (jatorrizko letraren sei ahapaldien aurrean, frantsesezko 1., 2. eta 6. ahapaldietan oinarrituak) eta leloa. Errusian iraultza boltxebikearen ondoren, testua zertxobait aldatu zen etorkizuneko denboran kokatutakoak kentzeko, "orain alferrikako" baitziren. Bertsio horretan, etorkizuneko denboraren ordez orainaldia jarri zen, eta pluraleko lehen pertsonan izenordain posesiboa sartu zen). 1918an, Izvestiako erredaktore nagusiak, Juri Steklovek, dei egin zien idazle errusiarrei beste hiru ahapaldiak itzul zitzaten, eta, azkenean, sei ahapaldi gehitu zitzaizkion abestiari[21].

Aipamenak beste obra batzuetan

George Orwell-ek idatzi zuen Abereen etxaldea liburuko lehen orrialdeetako ereserkia "Internationala"ren "parodia"[22] edo "birkonfigurazioa" gisa deskribatu da; Orwellen testuan agertzen da ("umorezko sarrera" gisa) "Clementine eta La Cucaracha abestien arteko doinu arin erritmotsu bat" kantatzen zutela, "Oh My Darling, Clementine" eta "La Cucaracha" abestiei erreferentzia eginez.[23][24] "Ingalaterrako piztiak, Irlandako piztiak / lurralde eta eguraldi guztietako piztiak / aditu itzazue nire berri eztiak / urrezko etorkizuna izango dugu guztiak. ...".[25]

William Carlos Williams-en Choral: The Pink Church poemak "Internationala" abestiaren hitzak aipatzen ditu komunismoa sinbolizatzeko; poemak, berriz, ez du ia aipatzen komunismoa zuzenean; Williamsek berak dio "a pink [...] not a red" ("arrosa [...] ez gorria") dela poemari buruzko gutun batean. [26]

Aleksandr Lebedev-Frontov-en obra ezagunenetako bat, Alderdi Nazional Boltxebikearen egoitzan jarri zutena, Frantziako Fantômas pertsonaiaren kartel bat da, ikusleari pistola bat ematen diona. Azpitituluan errusierazko "Internazionalaren" bertsioko lehen lerroa du.[27]

Vladimir Mayakovsky poeta errusiarrak Mystery-Bouffe obra "Etorkizuneko International" batekin amaitu zuen, Internazionalak duen tonuarekin, baina guztiz klaserik gabeko gizarte perfektua deskribatzen duten hitzekin.

Erreferentziak

(Ingelesez) Maclellan, Nic. (2004). Louise Michel: Anachist and Revolutionary Feminist, Jailed and Exiled for Leading the 1871 Popular Uprising in Paris. Ocean Press ISBN 978-1-876175-76-4. (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
«Donny Gluckstein: Decyphering "The Internationale" (Autumn 2008)» www.marxists.org (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
(Ingelesez) «Did you know that the composer of 'The Internationale' was Belgian?» Focus on Belgium 2017-04-21 (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
«SovMusic.ru - " Internationale "» www.sovmusic.ru (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
(Frantsesez) Universalis, Encyclopædia. «EUGÈNE POTTIER (1816-1887)» Encyclopædia Universalis (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
(Frantsesez) Gonon, Jean-François (1856-1926) Auteur du texte. (1906). Histoire de la chanson stéphanoise et forézienne depuis son origine jusqu'à notre époque / par... J.-F. Gonon ; augmentée d'un avant-propos par J.-B. Galley,... ; d'une préface par Xavier Privas,.... (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
Caron, Jean-Claude. (1991). «Robert Brécy : Florilège de la chanson révolutionnaire. De 1789 au Front Populaire, 1990» Revue d'Histoire du XIXe siècle - 1848 7 (1): 170–172. (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
(Frantsesez) Pottier, Eugène (1816-1887) Auteur du texte. (1890-1900). Chants révolutionnaires (2e édition) / Eugène Pottier ; préface de Allemane, Jaurès, Vaillant ; notice de Jules Vallès. (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
«Lantegira joanda» Doinutegia: BDB bertsolaritzaren datu-basea (Xenpelar Dokumentazio Zentroa – Bertsozale Elkartea) (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
Gabriel, Aresti. (1986). Itzulpenak (I). Susa, 88 or. ISBN 9787979210067..
(Gaztelaniaz) «INDAZU ALBIRISTEA: INTERNAZIONALA» ERREPUBLIKA PLAZA 2014-04-30 (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
«Inernazionala» Argia (1206): 21. 1986-07-24 (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
Narbaiza, Leire. «Euskarazko beste letra bat Internaziolarendako» Eibar.org, Eibarko peoria (Noiz kontsultatua: 2018-05-28).
Internazionala abesten Donostiako 2012ko manifestazio batean. Bideoa: MRA Fundazioa 2012-03-29 (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).
Literatur Emailuak » Gabriel Arestik euskaratutako Internazionala osorik. (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
«Susa literatura - Gabriel Aresti» www.susa-literatura.eus (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
«Aizu» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
«Internazionala - Eugene Pottier» ekarriak.armiarma.eus (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
«Internazionala, euskaraz» YouTube (Noiz kontsultatua: 2019-02-11).
(Gaztelaniaz) » Partitura de La Internacional | Partituras.org. (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
«"Интернационал" // Литературная энциклопедия. Т. 4. — 1930 (текст)» feb-web.ru (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
(Ingelesez) Strong, Tracy B.. (2019-11-26). Learning One’s Native Tongue: Citizenship, Contestation, and Conflict in America. University of Chicago Press ISBN 978-0-226-62336-8. (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
(Ingelesez) Orwell, George. (2021-01-07). Animal Farm. Oxford University Press ISBN 978-0-19-881373-6. (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
Ligda, Kenneth. (2014). «Orwellian Comedy» Twentieth Century Literature 60 (4): 513–537. doi:10.1215/0041462X-2014-1005..
Orwell, George; Elexpuru Arregi, Juan Martin. (2022). «Abereen etxaldea - Juan Martin Elexpuru Arregi» www.txalaparta.eus (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).
Cohen 2010, 218–219 orr. .
Fenghi 2020, 108 orr. .

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Egaña, Andoni. (2022-05-01). «Albiristea» Berria (Noiz kontsultatua: 2023-10-14). Abestiaren hitzei buruz

Datuak: Q49617
Multimedia: The Internationale / Q49617
Jatorrizko testuak: Internazionala

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] (Ingelesez) Maclellan, Nic. (2004). Louise Michel: Anachist and Revolutionary Feminist, Jailed and Exiled for Leading the 1871 Popular Uprising in Paris. Ocean Press ISBN 978-1-876175-76-4. (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[2] «Donny Gluckstein: Decyphering "The Internationale" (Autumn 2008)» www.marxists.org (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[3] (Ingelesez) «Did you know that the composer of 'The Internationale' was Belgian?» Focus on Belgium 2017-04-21 (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[4] «SovMusic.ru - " Internationale "» www.sovmusic.ru (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[5] (Frantsesez) Universalis, Encyclopædia. «EUGÈNE POTTIER (1816-1887)» Encyclopædia Universalis (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[6] (Frantsesez) Gonon, Jean-François (1856-1926) Auteur du texte. (1906). Histoire de la chanson stéphanoise et forézienne depuis son origine jusqu'à notre époque / par... J.-F. Gonon ; augmentée d'un avant-propos par J.-B. Galley,... ; d'une préface par Xavier Privas,.... (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[7] Caron, Jean-Claude. (1991). «Robert Brécy : Florilège de la chanson révolutionnaire. De 1789 au Front Populaire, 1990» Revue d'Histoire du XIXe siècle - 1848 7 (1): 170–172. (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[8] (Frantsesez) Pottier, Eugène (1816-1887) Auteur du texte. (1890-1900). Chants révolutionnaires (2e édition) / Eugène Pottier ; préface de Allemane, Jaurès, Vaillant ; notice de Jules Vallès. (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[9] «Lantegira joanda» Doinutegia: BDB bertsolaritzaren datu-basea (Xenpelar Dokumentazio Zentroa – Bertsozale Elkartea) (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).

[10] Gabriel, Aresti. (1986). Itzulpenak (I). Susa, 88 or. ISBN 9787979210067..

[11] (Gaztelaniaz) «INDAZU ALBIRISTEA: INTERNAZIONALA» ERREPUBLIKA PLAZA 2014-04-30 (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).

[12] «Inernazionala» Argia (1206): 21. 1986-07-24 (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).

[:0-13] Narbaiza, Leire. «Euskarazko beste letra bat Internaziolarendako» Eibar.org, Eibarko peoria (Noiz kontsultatua: 2018-05-28).

[14] Internazionala abesten Donostiako 2012ko manifestazio batean. Bideoa: MRA Fundazioa 2012-03-29 (Noiz kontsultatua: 2018-05-29).

[:1-15] Literatur Emailuak » Gabriel Arestik euskaratutako Internazionala osorik. (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[16] «Susa literatura - Gabriel Aresti» www.susa-literatura.eus (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[17] «Aizu» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[osoa-18] «Internazionala - Eugene Pottier» ekarriak.armiarma.eus (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[19] «Internazionala, euskaraz» YouTube (Noiz kontsultatua: 2019-02-11).

[20] (Gaztelaniaz) » Partitura de La Internacional | Partituras.org. (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[21] «"Интернационал" // Литературная энциклопедия. Т. 4. — 1930 (текст)» feb-web.ru (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[22] (Ingelesez) Strong, Tracy B.. (2019-11-26). Learning One’s Native Tongue: Citizenship, Contestation, and Conflict in America. University of Chicago Press ISBN 978-0-226-62336-8. (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[23] (Ingelesez) Orwell, George. (2021-01-07). Animal Farm. Oxford University Press ISBN 978-0-19-881373-6. (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[24] Ligda, Kenneth. (2014). «Orwellian Comedy» Twentieth Century Literature 60 (4): 513–537. doi:10.1215/0041462X-2014-1005..

[25] Orwell, George; Elexpuru Arregi, Juan Martin. (2022). «Abereen etxaldea - Juan Martin Elexpuru Arregi» www.txalaparta.eus (Noiz kontsultatua: 2023-10-14).

[FOOTNOTECohen2010218–219-26] Cohen 2010, 218–219 orr. .

[FOOTNOTEFenghi2020108-27] Fenghi 2020, 108 orr. .