Ilen kultibatu
Hilerri-lilia edo ilen kultibatua (Calendula officinalis) Asterales ordenako landare belarkara bat da. Uste da jatorria Mediterraneoaren inguruan duela eta Calendula generoko beste espezie batzuen gurutzaketaren ondorioz sortu dela.
| Ilen kultibatu | |
|---|---|
 | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Plantae |
| Ordena | Asterales |
| Familia | Asteraceae |
| Leinua | Calenduleae |
| Generoa | Calendula |
| Espeziea | Calendula officinalis |
| Datu orokorrak | |
| Gizakiak ateratzen dizkion produktuak | calendula flower (en)  eta Calendula officinalis seed oil (en) |
Antzinako grekoek erabili zuten Mediterraneoaren inguruan, eta indiarrek eta arabiarrek ere erabili zuten, bai sendabelar gisa, bai tindagai gisa, bai elikagai gisa eta kosmetikoak egiteko ere.
Generoaren izena, Calendula, latinetik dator: calendulae hitzak "hilabeteetan zehar" esan nahi du. Horren bidez, adierazi nahi da loratzealdi luzea duela. Bestalde, izen espezifikoak ("officinalis") sendabelarra dela adierazten du.
Ezaugarriak
Zoru buztintsuak nahiago ditu. Klima epeletan bizi da, baina izozteak eta lehorteak ondo jasaten ditu. Europan, XII. mendeaz geroztik kultibatzen da.
Landare belarkara da, eta usaintsua. Zurtoina 20-55 cm luze da, adartua. Hostoak txandakatuak, bakunak, luzangak edo gingildunak dira. Loreak horiak dira, eta ia urte osoan loratzen da: gauez itxi, eta goizaldean ireki egiten dira. Fruituak akenio gakotuak dira. Loreen usaina ez da atsegina, eta mikatzak dira.
Asko erabiltzen da loregintzan, lorategiak apaintzeko. Bestalde, haren petaloak azafraiaren ordezkotzat erabil daitezke, kolorea emateko.
Herri-sendagintzan amenorrea, dismenorrea, gastritisa eta beste gaixotasun batzuen aurka erabili da, baina eragina ez dago zientifikoki frogatua. Larruazaleko arazoetarako ere erabiltzen da, baita kosmetikan eta dermofarmazian ere.
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q145930
Multimedia: Calendula officinalis / Q145930
Espezieak: Calendula officinalis