Hondakin arriskutsu
Hondakin arriskutsuak hondakin kategorietako bat dira, herrialde bakoitzaren legeriak definitzen duenaren araberakoak, eta hondakin ez-arriskutsuen kategoriaz bereizten dira. Ingurumenerako edo osasunerako arriskutsuak dira, epe labur, ertain edo luzerako, zuzeneko nahiz zeharkako ondorioen bidez.
Horregatik, hondakin arriskutsuak modu berezituan jaso, garraiatu eta tratatu behar dira.[1] Gainera, estatuen, komunitateen (Europar Batasuna barne) edo enpresen estrategiak daude halako hondakinen ekoizpena murrizteko helburuaz. Hondakin arriskutsuak zabortegi komunitario berezietara eraman daitezke.
Hondakin arriskutsuak erraustuz edo zabortegi berezietan lurperatuz ezaba daitezke; Frantzian, adibidez, «hondakin arriskutsuak biltegiratzeko instalazioak» (installation de stockage de déchets dangereux ISDD) deitzen dira. Lehentasunez, halako hondakinak balioztatu ―hau da, beste material bat edo energia bihurtu― egin behar dira.
Definizioa eta karakterizazioa
Definizioa
Europar Batasunean (besteak beste Frantzian, Ingurumen kodearen arabera) 2008ko azaroaren 19ko Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 2008/98/EB Zuzentarauak, hondakinei buruzkoak,[2] xedatutakoaren arabera, arriskutsutzat jotzen dira III. eranskinean zerrendatutako propietateetako bat edo gehiago duten hondakinak (2015eko ekainaren 1eko CLP araudiaren bidez harmonizatuta daude).[3][4]
Kodea | Jabetza | Deskribapena |
---|---|---|
HP1 | Lehergaia | Erreakzio kimiko baten ondorioz, inguruan kalteak sortzeko adinako gasak tenperatura, presio eta abiadura jakin batean aska ditzakeenak. Hondakin piroteknikoak, peroxido organiko lehergarrien hondakinak eta hondakin autoerreaktibo lehergarriak kategoria honetan sartzen dira. |
HP2 | Oxidatzailea | Beste materia batzuen errekuntza eragiteko edo bultzatzeko gai den hondakina, gehienetan oxigenoa hornituz. |
HP3 | Sukoia | Hondakin likido sukoia, 60 °C-tik beherako sugar puntua duen hondakin likidoa edo gasolioen, diesel erregaien eta berokuntza olio arinen hondakina, sugar puntua > 55 °C eta ≤ 75 °C tartekoa duena.
Hondakin solidoa edo likido piroforiko sukoia, kantitate txikitan bada ere, bost minutu baino gutxiagoan su har dezakeena airea ukitzean.Hondakin solido sukoia, erraz sukoia dena, edo sutea eragin edo larriagotu dezakeena marruskaduraz piztuta.Gas hondakin sukoia, airean 20 °C-ko tenperaturan eta 101,3 kPa-ko presio arruntean sukoia dena.Hondakin hidrorrreaktiboa, urarekin kontaktuan jarriz gero, gas sukoiak kantitate arriskutsuetan askatzen dituena.Bestelako hondakin sukoiak, aerosol sukoiak, autoberokuntzako hondakin sukoiak, peroxido organiko sukoiak eta hondakin autoerreaktibo sukoiak. |
HP4 | Narritagarria: larruazaleko narritadura eta begietako lesioak | Larruazalean narritadura edo begietan lesioak eragin ditzakeen hondakina, ukituz gero. |
HP5 | Toxikotasun espezifikoa xede organo batentzat (STOT) - arnasketa bidezko toxikotasuna | Xede organo batentzat toxikotasun espezifikoa eragin dezakeen hondakina, esposizio bakar edo errepikatuaren ondorioz, edo arnasketaren ondoriozko ondorio toxiko akutuak. |
HP6 | Toxikotasun larria | Ahotik edo azaletik hartu ondoren edo arnastuz gero, ondorio toxiko larriak eragin ditzakeen hondakina. |
HP7 | Kartzinogenoa | Minbizia eragin edo haren eragina areagotzen duen hondakina. |
HP8 | Korrosiboa | Azalean korrosioa eragin dezakeen hondakina. |
HP9 | Infekziosoa | Mikroorganismo bideragarriak edo haien toxinak dituen hondakina, jakina denean edo uste izateko arrazoi sendoak daudenean gizakien edo beste organismo bizidun batzuen gaixotasunen erantzule direla. |
HP10 | Ugalketarako toxikotasuna | Gizon eta emakume helduen funtzio sexualean eta ugalkortasunean ondorio kaltegarriak dituen hondakina, eta ondorengoen garapenerako toxikotasuna. |
HP11 | Mutagenoa | Mutazioa eragin dezakeen hondakina, hau da, zelula baten material genetikoaren kopuruari edo egiturari eragiten dion aldaketa iraunkorra. |
HP12 | Toxikotasun akutuko gasak askatzea | Toxikotasun akutuko gasak askatzen dituen hondakina (Acute tox. 1, 2 edo 3) ura edo azido bat ukituz gero. |
HP13 | Hipersentikortasun eragilea | Larruazalerako edo arnas organoetarako sentsibilizatzaile gisa ezagutzen den substantzia bat edo gehiago dituen hondakina. |
HP14 | Ekotoxikoa | Ingurumeneko osagai batentzat edo gehiagorentzat arrisku berehalakoak edo geroratuak dituen edo izan ditzakeen hondakina.[5] |
HP15 | Lehen aipatutako propietate arriskutsuetako bat izan dezakeen hondakina, jatorrizko hondakinak zuzenean ez duena. |
Gainera, gogoan izan behar da hondakin erradioaktiboek berariazko legeria bat dutela.
Izenak
Hondakin arriskutsuak etxetan, komunitatetan edo ekoizpen gunetan sortzen dira. Noizbehinkako hondakinak izan daitezke, kopuru urrian sortuak, hala nola gailu elektronikoen hondakinak, lorategian berdeguneak mantentzeko erabilitako produktu fitosanitarioetatik sortutakoak, edo eraikuntza, birgaitze edo eraispen obretan sortutakoak. Industria espezializatu batek sortutako hondakinak ere izan daitezke.[6]
Zenbait izendapen, ez beti berdinak, erabili izan dira hondakin arriskutsuak azpikategorizatzeko, bereziki ekoizlearen arabera:
Hondakin arriskutsuak
Europar Batasunak Hondakinen Europako Zerrenda (HEZ) [10] onartu zuen 2000-2001-2014 urtetan.[11][12]
Hondakinen sailkapen edo katalogo horren barruan, hondakin arriskutsuak izarño batez markatuta ageri dira, Europako Batzordearen 2000ko maiatzaren 3ko 2000/532/EE Erabakiaren eranskineko hondakinen zerrenda eguneratuan.[13]
Zehazki, hauek dira kategoria atal kode bakoitzaren barnean hondakin arriskutsuak[10] sortzen dituzten hondakin azpiatalak:
kodea | hondakin atala[14] | hondakin arriskutsuak sortzen dituzten azpìatalak |
---|---|---|
01 | Meatze eta harrobietako prospekzio, erauzketa eta mineralen tratamendu fisiko eta kimikoetako hondakinak. | 01 03 Mineral metalikoen eraldaketa fisiko eta kimikoaren hondakinak |
01 04 Mineral ez-metalikoen eraldaketa fisiko eta kimikoaren hondakinak | ||
01 05 Zulaketako lohiak eta bestelako hondakinak | ||
02 | Nekazaritza, baratzezaintza, akuikultura, basogintza, ehiza eta arrantzako hondakinak; elikagaiak prestatu eta egitean sortzen diren hondakinak. | 02 01 Nekazaritza, baratzezaintza, akuikultura, basogintza, ehiza eta arrantzaren hondakinak |
03 | Zura eraldatzetik eta taulak eta altzariak, paper orea, papera eta kartoia egitetik sortutako hondakinak. | 03 01 Zuraren eraldaketaren eta taulen eta altzarien ekoizpenaren hondakinak |
03 02 Zura kontserbatzeko tratamenduen hondakinak | ||
04 | Larrugintzako eta ehungintzako hondakinak. | 04 01 Larrugintzaren eta azalgintzaren hondakinak |
04 02 Ehungintzaren hondakinak | ||
05 | Petrolioa fintzearen, gas naturala araztearen eta ikatzaren tratamendu pirolitikoaren hondakinak | 05 01 Petrolio finketaren hondakinak |
06 | Prozesu kimiko ez-organikoetako hondakinak. | 06 01 Azidoen fabrikazioaren, formulazioaren, banaketaren eta erabileraren (FFBE) hondakinak |
06 02 Baseen FFBEren hondakinak | ||
06 03 Gatzak eta horien disoluzio eta oxido metalikoen FFBEren hondakinak | ||
06 04 Metalak dituzten hondakinak, 06 03 kodean aipatu gabeak | ||
06 05 In situ tratatutako efluente lohiak | ||
06 07 Halogenoen eta haien prozesu kimikoen FFBEren hondakinak | ||
06 08 Silizioaren eta haren deribatuen FFBEren hondakinak | ||
06 09 Fosforoa duten produktu kimikoen eta fosforoaren prozesu kimikoen FFBEren hondakinak | ||
06 10 Nitrogenoa duten produktu kimikoen eta nitrogenoaren prozesu kimikoen FFBEren eta ongarrien fabrikazio hondakinak | ||
06 13 Beste kategoria batean zehaztu gabeko prozesu kimiko ez-organikoetako hondakinak | ||
07 | Prozesu kimiko organikoetako hondakinak. | 07 01 Base produktu kimiko organikoen FFBEren hondakinak |
07 02 Plastikoen, kautxu sintetikoaren eta zuntz artifizialen FFBEren hondakinak | ||
07 03 Tindagaien eta pigmentu organikoen FFBEren hondakinak (06 11 azpiatalekoak izan ezik) | ||
07 04 Produktu fitosanitario organikoen (02 01 08 eta 02 01 09 kodeetakoak izan ezik), zuraren kontserbatzaileen (03 02 azpitalekoak izan ezik) eta beste biozida batzuen FFBEren hondakinak | ||
07 05 Farmazia produktuen FFBEren hondakinak | ||
07 06 Koipeen, xaboien, detergenteen, desinfektatzaileen eta kosmetikoen FFBEren hondakinak | ||
07 07 Kimika fineko produktu kimikoen eta beste kategoria batean zehaztu gabeko produktu kimikoen FFBEren hondakinak | ||
08 | Estaldurak (pinturak, bernizak eta esmalte beiratsuak), itsasgarriak, zigilatzaileak eta inprimatzeko tintak fabrikatu, formulatu, banatu eta erabiltzetik sortutako hondakinak. | 08 01 Pinturaren eta bernizaren FFBEren eta desugertzeko edo kentzeko lanen hondakinak |
08 03 Inprimaketa tinten FFBEren hondakinak | ||
08 04 Itsasgarrien eta zigilatzaileen FFBEren hondakinak (iragazgaizte produktuak barne) | ||
08 05 Bestela 08 kapituluan zehaztu ez diren hondakinak | ||
09 | Argazkigintzako hondakinak. | 09 01 Argazkigintzaren hondakinak |
10 | Prozesu termikoen hondakinak, besteak beste, zentral elektrikoen eta bestelako errekuntza instalazioen hondakinak; industria siderurgikoaren hondakinak; metalurgiaren hondakinak; zeramikazko produktuak, adreiluak, lauak eta eraikuntzako materialen fabrikazio hondakinak; zementuaren, karearen eta igeltsuaren fabrikazio hondakinak. | 10 01 Zentral elektrikoen eta beste errekuntza instalazio batzuen hondakinak (19. atala izan ezik) |
10 02 Burdinaren eta altzairuaren industriaren hondakinak | ||
10 03 Aluminioaren termometalurgiaren hondakinak | ||
10 04 Berunaren termometalurgiaren hondakinak | ||
10 05 Zinkaren termometalurgiaren hondakinak | ||
10 06 Kobrearen termometalurgiaren hondakinak | ||
10 07 Zilarraren, urrearen eta platinoaren termometalurgiaren hondakinak | ||
10 08 Burdinazkoak ez diren beste metal batzuen termometalurgiaren hondakinak | ||
10 09 Burdinazko piezen galdaketako hondakinak | ||
10 10 Burdinazkoak ez diren piezen galdaketaren hondakinak | ||
10 11 Beiraren eta haren eratorrien fabrikazio hondakinak | ||
10 12 Produktu zeramikoen, adreiluen, teilen eta eraikuntza materialen fabrikazio hondakinak | ||
10 13 Zementuaren, karearen eta igeltsuaren fabrikazio hondakinak eta produktu eratorriak | ||
10 14 Errausketa labeen hondakinak | ||
11 | Gainazalaren tratamendu kimikoaren eta metalen eta bestelako materialen estalduraren hondakinak; burdinazkoa ez den hidrometalurgiaren hondakinak. | 11 01 Gainazalaren tratamendu kimikoaren eta metalen eta bestelako materialen estalduraren hondakinak (adibidez, galvanizazio prozesuak, zinkezko estaldura prozesuak, desugertze, grabatze, fosfatatze, koipegabetze alkalino eta anodizazio prozesuak) |
11 02 Burdinazkoak ez diren prozesu hidrometalurgikoen hondakinak | ||
11 03 Tenplaketa prozesuen lohiak eta solidoak | ||
11 05 Beroko galvanizazio prozesuen hondakinak | ||
12 | Metalen eta plastikoen gainazalen moldaketako eta tratamendu fisiko eta mekanikoko hondakinak. | 12 01 Metalen eta plastikoen gainazalen moldaketako eta tratamendu fisiko eta mekanikoko hondakinak |
12 03 Ur eta lurrun bidezko koipegabetze prozesuen hondakinak (11. atala izan ezik) | ||
13 | Olioen eta erregai likidoen hondakinak (jateko olioak eta 05, 12 eta 19 kapituluetakoak izan ezik). | 13 01 Olio hidraulikoen hondakinak |
13 02 Motor olioen, transmisio mekanikoko olioen eta olio lubrifikatzaileen hondakinak | ||
13 03 Bero isolamendu eta transmisioko olioen hondakinak | ||
13 04 Sentina olioak | ||
13 05 Ura/substantzia oliotsuen bereizgailuen hondakinak | ||
13 07 Erregai likidoen hondakinak | ||
13 08 Beste kategoria batean zehaztu gabeko olio hondakinak | ||
14 | Disolbatzaile, hozgarri eta propultsatzaile organikoen hondakinak (07 eta 08 kapituluetakoak izan ezik). | 14 06 Disolbatzaile, hozgarri eta aparrezko propultsatzaile eta aerosol organikoen hondakinak |
15 | Ontzi hondakinak. | 15 01 Ontziak (udalaren gaikako bilketako ontzien hondakinak barne) |
15 02 Xurgatzaileak, iragazteko materialak, garbiketa zapiak eta babes jantziak | ||
16 | Zerrendako beste kapitulu batean zehaztu ez diren hondakinak, besteak beste, pneumatikoak, erabileraz kanpoko ibilgailu zatikatu gabeak, merkurioa duten hondakinak, PCB PCT duten hondakinak, asbestoa duten hondakinak, substantzia arriskutsuak dituzten izotz kontrakoak, gas likidotuetarako biltegiak, burdinazko metalak, burdinazkoak ez diren metalak, plastikoa, beira, tresna elektriko eta elektronikoen hondakinak edo klorofluorokarbonoak, HCFC, HFC dituzten ekipo baztertuak. | 16 01 Garraiobidetako ibilgailuak (errepidekoak ez diren makinak barne), haien bizitza baliagarriaren amaieran, eta erabileraz kanpo dauden ibilgailuen zatikatze eta mantentze lanen hondakinak (13. eta 14. ataletakoak eta 16 06 eta 16 08 azpiataletakoak izan ezik) |
16 02 Tresna elektriko eta elektronikoen hondakinak | ||
16 03 Espezifikatu gabeko produktu sortak eta erabili gabeko produktuak | ||
16 04 Lehergaien hondakinak | ||
16 05 Presiopeko ontzietako gasak eta baztertutako produktu kimikoak | ||
16 06 Pilak eta metagailuak | ||
16 07 Garraiatu eta biltegiratzeko andelen edo upelen garbiketa hondakinak (05. eta 13. ataletakoak izan ezik) | ||
16 08 Katalizatzaile erabiliak | ||
16 09 Substantzia oxidatzaileak | ||
16 10 Kanpoko tratamendu instalazioetarako hondakin likido urtsuak | ||
16 11 Estalduren eta erregogorren hondakinak | ||
17 | Eraikuntza eta eraispen lanetako hondakinak (eremu kutsatuetan hondeatutako lurra barne). | 17 01 Hormigoia, adreiluak, teilak eta material zeramikoak |
17 02 Zura, beira eta plastikoa | ||
17 03 Nahasketa bituminosoak, harrikatz mundruna eta bestelako mundrun produktuak | ||
17 04 Metalak (aleazioak barne) | ||
17 05 Lurra (eremu kutsatuetan hondeatutako lurra barne), harriak eta drainatze lohiak | ||
17 06 Asbestoa duten isolamendu eta eraikuntza materialak | ||
17 08 Igeltsuzko eraikuntza materialak | ||
17 09 Eraikuntzako eta eraispeneko bestelako hondakinak | ||
18 | Medikuntza, albaitaritza edo ikerketa zerbitzuetako hondakinak (osasun zaintzatik zuzenean ez datozen sukaldeko eta jatetxeko hondakinak izan ezik). | 18 01 Amatasun, diagnostiko, tratamendu edo giza gaixotasunen prebentzioaren hondakinak |
18 02 Animalien gaixotasunen ikerketa, diagnostiko, tratamendu edo prebentzioaren hondakinak | ||
19 | Hondakinak tratatzeko instalazioetako hondakinak, hondakin urak tratatzeko kanpoko instalazioetakoak eta giza kontsumorako ura eta industrian erabiltzeko ura prestatzekoak, besteak beste, | 19 01 Hondakinen errausketa edo pirolisiaren hondakinak |
19 02 Hondakinen tratamendu fisiko-kimikoen hondakinak (deskromatazioa, deszianurizazioa eta neutralizazioa barne) | ||
19 03 Egonkortutako edo solidotutako hondakinak | ||
19 04 Beiraztatutako hondakinak eta beiraztapenaren hondakinak | ||
19 05 Hondakin solidoen tratamendu aerobikoaren hondakinak | ||
19 06 Hondakinen tratamendu anaerobikoaren hondakinak | ||
19 07 Zabortegiko lixibiatuak | ||
19 08 Beste kategoria batean zehaztu gabeko hondakin uren araztegietako hondakinak | ||
19 09 Edateko ura edo industriarako ura prestatzean sortzen diren hondakinak | ||
19 10 Metalak dituzten hondakinen zatikatze hondakinak | ||
19 11 Olioaren birsortze hondakinak | ||
19 12 Hondakinen tratamendu mekanikoaren hondakinak (adibidez, sailkapen, birrintze, trinkotze edo peletizazioa), beste kategorietan zehaztu ez direnak | ||
19 13 Lurzoruak eta lurpeko urak berreskuratzearen ondoriozko hondakinak | ||
20 | Udal hondakinak (etxeetako hondakinak eta dendetako, industrietako eta erakundeetako hondakinen parekoak), gaika bildutako frakzioak barne. | 20 01 Gaika jasotako frakzioak (15 01 azpiatalean zehaztutakoak izan ezik) |
Hondakin arriskutsuak Euskal Herrian
Euskal Autonomia Erkidegoa
Eustaten datuen arabera, Euskal Autonomia Erkidegoak 300.000 tona baino gehiagoko hondakin arriskutsuak sortzen ditu urtean (2018ko datua).[15] Kopuru handienak sektore edo jarduera hauetan sortzen dira:
- Lehenik, (10. atala HEZen) zentral elektrikoak eta bestelako errekuntza instalazioak, industria siderurgikoa eta metalurgikoa, eta zementuaren fabrikazioa daude, hondakin arriskutsu guztien % 43 sortzen baitute.
- Bigarrenik, alde batetik, (17) eraikuntza eta, bestetik, (11) metalen tratamendua eta estaldura daude, atal edo sektore bakoitzak hondakin arriskutsu guztien % 10 bana inguru sortzen baitute.
- Hirugarrenik, kopuru txikiagotan daude, (12) metalen mekanizazioa % 8, (13) erabilitako olioak % 6,8, (19) hondakinen tratamendua % 5, (16) zehaztu gabeko beste hondakinak % 4,3[16] eta (15) ontziak eta zapiak % 2,5.
- Azkenik, maila apalagoan bada ere, hondakin arriskutsu sortzaile dira (08) pinturak eta bernizak % 2,2 eta (20) hiri hondakinak % 2,2.
kopuruak tonatan - Iturria: Eustat | ||||
---|---|---|---|---|
hondakin mota | kopurua | |||
01 Meatzeak eta harrobiak | 0 | |||
02 Lehen mailako ekoizpena | 1 | |||
03 Zurgintza eta papergintza | 0 | |||
04 Larrugintza eta ehungintza | 0 | |||
05 Petrolioa fintzea | 218 | |||
06 Kimika inorganikoaren industria | 1.931 | |||
07 Kimika organikoaren industria | 5.443 | |||
08 Pinturak, bernizak eta tintak | 6.994 | |||
09 Argazkigintza industria | 171 | |||
10 Prozesu termikoen industria | 137.899 | |||
11 Metalen trat. eta estaldura | 32.552 | |||
12 Metalak mekanizatzeko industria | 25.313 | |||
13 Erabilitako olioak | 21.689 | |||
14 Erabilitako disolbatzaileak | 1.984 | |||
15 Ontziak eta zapiak | 7.965 | |||
16 Beste hondakin batzuk | 13.613 | |||
17 Eraikuntza eta eraistea | 36.687 | |||
18 Osasun zerbitzuak | 3.036 | |||
19 Hondakinen tratamenduaren industria | 15.837 | |||
20 Hiri hondakinak eta asimilagarriak | 6.885 | |||
Guztira 318.218 tona |
Nafarroako Foru Erkidegoa
Hondakinen kudeaketaz Nafarroako Gobernuak argitaratutako datuak ez daude, hondakin arriskutsuei dagokienez, Hondakinen Europako Zerrendaren (HEZ) [10] arabera emanak. Hala eta guztiz ere, «hondakin industrialen» barnean, hondakin arriskutsu izendatzen direnak ageri dira grafiko honetan, kopuru orokorretan eta 2021eko datuekin:[17]
Euskal Hirigune Elkargoa
Ipar Euskal Herriari dagokionez, Euskal Hirigune Elkargoak ez du datu bereziturik ematen, hondakin arriskutsuen sorkuntzaz edo trataeraz.[18] Bestalde, Bil Ta Garbi hondakin kudeaketaren eremuko herri arteko lankidetzako erakunde publikoak ematen dituen datuetan ez dira bereizten etxeko hondakin arruntak eta hondakin arriskutsuak.[19]
Erronkak eta kezkak
Erronkak (espazioan eta denboran) osasun eta ingurumen arlokoak dira, arriskuen kudeaketari buruzkoak eta ekonomikoak, hondakin horietako askok metal arraroak edo bitxiak edo intereseko molekulak baitituzte. Nazio Batuek, G8k eta estatu gehienek hondakin arriskutsuak garapen iraunkorraren erronka nagusitzat dauzkate. Beste erronka bat da hondakin horien trafikoan parte hartzen duten kate mafioso edo terroristen aurka borrokatzea. Hondakinok ezabatze kostu handia dutenez, oso errentagarriak izan daitezke iruzurra eta ezabatzeko ezkutuko zirkuituak, Boli Kostan Probo Koala izeneko aferak 2006an erakutsi zuen bezala.[20][21]
Erreferentziak
- (Frantsesez) «L'ADR appliqué aux déchets dangereux» web.archive.org 2021-01-25 (Noiz kontsultatua: 2023-04-25).
- Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 2008/98/EB Zuzentaraua. web.archive.org 2008ko azaroaren 19 (Noiz kontsultatua: 2023-04-29).
- (Frantsesez) «Directive n° 2008/98/CE du 19/11/08 relative aux déchets et abrogeant certaines directives | AIDA» web.archive.org 2023-03-30 (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- (Frantsesez) «UE Classification des déchets dangereux : harmonisation avec le règlement CLP» web.archive.org 2022-12-09 (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- (Frantsesez) «Règlement (UE) 2017/997 du Conseil du 8 juin 2017 modifiant l'annexe III de la directive 2008/98/CE du Parlement européen et du Conseil en ce qui concerne la propriété dangereuse HP 14 « Écotoxique »» web.archive.org 2023-04-26 (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- (Frantsesez) «Les déchets dangereux : généralités et réglementation» Ademe (web.archive.org) 2022-08-09 (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
- «Espainian sortutako industria-hondakin arriskutsuen %10 kontrolik gabe dago» Consumer (web.archive.org) 2008 (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
- «Etxeko hondakin arriskutsuak» Urola Erdiko Mankomunitatea (web.archive.org) 2022-11-28 (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
- «Hondakin sanitarioak - Iraunkortasuna» UPV/EHU (web.archive.org) 2022-02-12 (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
- «2014/955/EU: Commission Decision of 18 December 2014 amending Decision 2000/532/EC on the list of waste pursuant to Directive 2008/98/EC of the European Parliament and of the Council Text with EEA relevance» web.archive.org 2022-09-01 (Noiz kontsultatua: 2023-04-29).
- «Hondakin toxiko eta arriskutsuak» UPV/EHU (web.archive.org) 2022-07-06 (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
- (Frantsesez) Fédération Nationale des Activités de la Dépollution et de l'Environnement. (2006). Déchets dangereux. web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).
- (Frantsesez) «Décision n° 2000/532/CE du 03/05/00 remplaçant la décision 94/3/CE établissant une liste de déchets en application de l'article 1er, point a), de la directive 75/442/CEE du Conseil relative aux déchets et la décision 94/904/CE du Conseil établissant une liste de déchets dangereux en application de l'article 1er, paragraphe 4, de la directive 91/689/CEE du Conseil relative aux déchets dangereux | AIDA» web.archive.org 2022-12-05 (Noiz kontsultatua: 2023-04-26).
- Ikus Hondakinen Europako zerrenda, hondakinei buruzko 75/442/EEE Zuzentarauaren 1. artikuluko a) letraren arabera, eta hondakin arriskutsuei buruzko 91/689/EEE Zuzentarauaren 1. artikuluko 4. paragrafoaren arabera (Batzordearen maiatzaren 3ko 2000/532/EB Erabakiaren bidez onartu zen; Batzordearen erabakien bidez aldatu zen: 2001/118/EB Erabakia, 2001eko urtarrilaren 16koa, eta Batzordearen 2014/955/EB Erabakia, 2015eko ekainaren 1ekoa).
- Eustat. (2018). «Estatistika taulak: Euskal AEn sortutako hondakin arriskutsuak, kudeaketa mota eta kudeatzailearen kokalekua aintzat hartuta HEZren arabera (Hondakinen Europako Zerrenda), 2 digitu (t). 2018» web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-30).
- «5.300.000.000 mugikor hondakin bihurtuko dira aurten» Argia (web.archive.org) 2022-11-14 (Noiz kontsultatua: 2023-05-01).
- (Gaztelaniaz) .
- Euskal Hirigune Elkargoa. (2023-02-07). «Hondakinen tratamendua» web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-30).
- BilTaGarbi. (2023-01-31). «Zebaki gakoak - Etxeko Hondakinen Trataera» web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-30).
- G8 Roma/Lyon group (2013), Fighting hazardous waste trafficking: analysing the nature of the threat
- (Ingelesez) United Nations Office on Drugs and Crime. (2022). Combating waste trafficking - A guide to good legislative practices. Viena: web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2023-04-27).