Hizkuntza Indigenen Nazioarteko Hamarkada
Hizkuntza Indigenen Nazioarteko Hamarkada (IDIL2022-2032) hizkuntza indigenen galera eta horiek biziberritzeko premia ikustarazteko Nazio Batuen Erakundearen ekimena da. Hizkuntza indigenetako hiztunen ahalduntzea da bide-orri estrategikoaren puntu nagusia.[1]
| Hizkuntza Indigenen Nazioarteko Hamarkada | |
|---|---|
| Jatorria | |
| Ezaugarriak | |
| Deskribapena | |
| Honen parte da | UNESCO |
| Emanaldia | |
| Hasiera-data | 2022 |
| Amaiera-data | 2032 |
| Argumentu nagusia | indigenous language (en)  |
| idil2022-2032.org | |
   .svg.png.webp){kind=small}  | |
Historia
2019ko abenduaren 18an Nazio Batuek Hizkuntza Indigenen Nazioarteko Hamarkada aldarrikatu zuten 2022-2032rako, NBEren Kontu Indigenetarako Foro Iraunkorraren gomendioari jarraituz eta 2019ko Hizkuntza Indigenen Nazioarteko Urtean haren beharraz jabetuta. Ekimenak IDIL 2022-2032 izena hartu du (International Decade of Indigenous Languages 2022-2032).[2]
Mexikon, 2020ko otsailaren 28an, 50 herrialdetako 500 parte-hartzaile baino gehiagok, besteak beste, gobernuko ministroek, lider indigenek, ikertzaileek, erakunde publiko eta pribatuek eta beste aditu batzuek, onartu zuten "Los Pinoseko Adierazpena" izenez ezagutzen den ibilbide-orria, UNESCOk eta Mexikoko gobernuak antolatutako bi eguneko ekitaldiaren amaieran. Ezer ez guretzat gu gabe lelopean, Adierazpenak herri indigenak jarri ditu gomendioen erdigunean.
2022ko abenduaren 13an aurkeztu zen Hizkuntza Indigenen 2022-2032 Nazioarteko Hamarkada, UNESCOren Parisko egoitzan antolatutako ekitaldian. Bertara hurbildu ziren 700 lagunez gain, mundu osoko 2300 lagun inguruk jarraitu zuten ekitaldia online.
Hizkuntzen egoera
Gaur egungo datuen arabera, mundu osoan erabiltzen diren 7.000 hizkuntzetatik gutxienez % 40 desagertzeko arriskuan daude. Kopuru zehatzak lortzea zaila bada ere, adituek diote hizkuntza indigenak bereziki ahulak direla, horietako asko ez baitira eskolan irakasten, ezta eremu publikoan erabiltzen. UNESCOren Hizkuntzen Atlasak, urte honen amaieran eskuragarri egongo den ia giza hizkuntza guztiei buruzko datu-baseak, horri buruzko informazio espezifiko gehiago emango du.
Helburuak
Hamarkada horrek marko partekatu bat eragin nahi du mundu mailan, egoera kritiko bati behar duen arreta eskaintzeko: hizkuntza indigenen galera eta une honetan dugun premiazko beharra haiek gordetzeko, biziberritzeko eta sustatzeko, nazio eta nazioarteko mailetan presazko urratsak emanez.[3]
Hauek dira helburu zehatzak:
- Hizkuntza indigenak babestea eta sustatzea.[4]
- Hizkuntza indigenen hiztunen bizitzak hobetzea.
- Herri Indigenen Eskubideei buruzko NBEren Aldarrikapeneko helburuak lortzen laguntzea.
- Garapen Jasangarrirako 2030 Agendaren helburuak lortzen laguntzea.
- Nazioartean hizkuntzak sustatzeko eta babesteko adostu diren arautegi espezifiko ugariak indartzea eta sendotzea.
Ekimen ofiziala Euskal Herrian
Hamarkadaren baitan, 2023an Gasteizen antolatu duten Hizkuntza Gutxituetako Hiztun Gazteen Topaketa IDIL2022-2032ko ekimen ofiziala izango da.
Erreferentziak
- Garabide. «UNESCOk 2022-2032 Hizkuntza Indigenen Hamarkada izendatu du eta hiztunen eskubideak hartu ditu ardatz» Garabide (Noiz kontsultatua: 2023-03-06).
- Decenio Internacional de las Lenguas Indígenas (2022-2032)..
- «Hizkuntza Indigenen Nazioarteko Hamarkada - Munduko Hizkuntza Ondarearen UNESCO Katedra - UPV/EHU» Munduko Hizkuntza Ondarearen UNESCO Katedra (Noiz kontsultatua: 2023-03-06).
- (Ingelesez) «2022 - 2032 International Decade of Indigenous Languages» 2022 - 2032 International Decade of Indigenous Languages (Noiz kontsultatua: 2023-03-06).
