Hizkuntza Gutxituen Europako Gutuna

Hizkuntza Gutxituen Europako Gutuna (ingelesez, European Charter for Regional or Minority Languages), maiz Eurogutuna moduan laburtua [1], Europako Kontseiluak bultzatuta 1992an Estrasburgon sinatutako Ituna da, Europako erregio-hizkuntzak eta hizkuntza gutxituak babestu eta sustatu nahi dituena.

Hizkuntza Gutxituen Europako Gutuna
Irudia
Europako Kontseiluko estatuen mapa. Berde ilunean, Hizkuntza Gutxituen Europako Gutuna sinatu eta berretsi duten estatuak. Berde argian, sinatu besterik ez dutenak. Zuri kolorean, Gutuna ez sinatu eta ez berretsi ez duten estatuak.
Motacharter (en) Itzuli
tratatu
Data1992ko azaroaren 5a
Argitaratze-data1992ko azaroaren 5a
Argumentu nagusiahizkuntza-eskubideak
KokalekuEstrasburgo
HerrialdeaFrantzia
Sinatzailea
Depositary (en) ItzuliSecretary General of the Council of Europe (en) Itzuli
Lanaren edo izenaren hizkuntzaingeles eta frantses
Lan osoa eskuragarriconventions.coe.int…

Gutunak ofizialtasunik ez duten Europako hizkuntzak babestu nahi ditu, eta baita ofizialak izan arren egoera gutxituan daudenak ere. Kalkulatzen da Europan 40 milioi herritarrek Gutunaren babespean dauden hizkuntzak hitz egiten dituztela [2].

23 artikuluko Gutun hau "eremu urriko hizkuntzei" buruzkoa bada ere, esamolde hori eufemismo bat baino ez da, hizkuntza horiek benetan hizkuntza gutxituak direlako.

Gaur egun (2022an) Europako Kontseiluko 47 estatutik 31k Gutuna sinatu dute, baina horietatik 24k besterik ez dute berretsi. Gutuna sinatu ez dutenek (Irlanda edo Grezia, besteak beste) edo sinatu arren berretsi ez dutenek (Frantzia edo Italia, adibidez) ez dute inongo konpromisorik hartu erregio-hizkuntzak babesteko edo sustatzeko.

Gutunaren arabera, eremu urriko eta eskualdeetako hizkuntza guztiek Europako aniztasun linguistikoa osatzen dute, eta denek "Europako tradizioak eta aberastasun kulturala mantentzen eta garatzen" laguntzen dute [3].

Horretaz gain, Gutunak neurri zehatz batzuk ezartzen ditu eskualdeetako edo eremu urriko hizkuntzen erabilera sustatzeko bizitza publikoan. Neurri horiek honako eremu hauek hartzen dituzte: hezkuntza, justizia, administrazio-agintariak eta zerbitzu publikoak, komunikabideak, jarduera kulturalak, eta jarduera ekonomiko eta sozialak, besteak beste [4].

Gutunak gainbegiratze-mekanismo bat aurreikusten du haren funtzionamendua eta estatuek egiten duten aplikazioa ebaluatzeko. Aditu independenteek osatutako batzorde batek egiten du ebaluazio hori, eta, beharrezkoa bada, gomendioak ere ematen ditu, estatuen ez-betetzeak zuzendu ahal izateko. Aditu independenteen batzorde hori Europako Kontseiluak izendatzen du sei urterako [5]

Gutunaren Hitzaurrea oso argia da hizkuntza gutxitu baten hiztunek hizkuntza hori erabiltzeko duten eskubideaz:

"Eskualdeetako eta eremu urriko hizkuntzak bizitza publiko edo pribatuan erabiltzeko eskubidea preskribatzen ez duen eskubidea da, NBEren Eskubide Zibil eta Politikoen Nazioarteko Itunean dagoena, eta bat datorrena Europako Kontseiluak sustatzen dituen baloreekin giza-eskubideak eta oinarrizko askatasunak babesteko" [6]

Gutuna sinatu eta berretsi duten estatuen zerrenda
EstatuaSinaduraren dataBerrestearen dataBabestutako hizkuntzak
Alemania1992-11-51998-9-16Daniera, sorabiera, frisiera, behe-alemana eta erromaniera
Armenia2001-5-112002-5-1Asiriera, greziera, errusiera, kurduera
Austria1992-11-52001-6-28Kroaziera, esloveniera, hungariera, txekiera, eslovakiera, erromaniera
Danimarka1992-11-52000-9-8Alemaniera. Faroera eta groenlandiera ez dira sartzen, babes berezia dutelako
Erresuma Batua2000-3-222001-3-27Kornubiera, galesa, Eskoziako gaelera, irlandera, eskoziera
Errumania1995-7-172008-5-1Albaniera, armeniera, bulgariera, txekiera, kroaziera, alemana, greziera, italiera, yiddish, mazedoniera, hungariera, poloniera, erromaniera, errusiera, ruteniera, serbiera, eslovakiera, turkiera, tartarera eta ukrainera
Eslovakia2001-2-202001-9-5Bulgariera, kroaziera, txekiera, alemana, hungariera, poloniera, erromaniera, ruteniera eta ukrainera
Eslovenia1997-7-32000-10-4Erromaniera, italiera eta hungariera
Espainia1992-11-52001-4-9Katalana, euskera, galiziera, aranera, asturiera eta aragoiera
Finlandia1992-11-51994-11-9Samiera, suediera eta erromaniera
Herbehereak1992-11-51996-5-2Frisiera, behe-alemana, erromaniera eta yiddish
Hungaria1992-11-51995-4-26Kroaziera, alemana, errusiera, serbiera, eslovakiera, esloveniera
Kroazia1997-11-51997-11-5Italiera, serbiera, hungariera, txekiera, eslovakiera, ruteniera, ukrainera
Liechtenstein1992-11-51997-11-18
Luxenburgo1992-11-52005-6-22
Montenegro2005-3-222006-2-15Albaniera eta erromaniera
Norvegia1992-11-51993-11-10Samiera
Serbia2005-3-222006-2-15Albaniera, bosniera, bulgariera, hungariera, erromaniera, ruteniera, eslovakiera, ukrainera, kroaziera
Suedia2000-2-92000-6-1Samiera, finlandiera, meänkieli, erromaniera, yiddish
Suitza1993-10-81997-17-23Erromantxe eta italiera
Txekia2000-11-92006-11-15Poloniera eta eslovakiera
Txipre1992-11-122002-8-26Armeniera
Ukraina1996-5-22005-9-19Bielorrusiera, bulgariera, gagauzera, greziera, yiddish, tartarera, moldaviera, alemana, poloniera, errusiera, errumaniera, eslovakiera eta hungariera

Erreferentziak
  1. «Berria Estilo Liburua» Berria (Noiz kontsultatua: 2024-01-18).
  2. Lenguas regionales y minoritarias de la Unión Europea Education and Training
  3. Carta Europea de las Lenguas Regionales o Minoritarias (CELROM) Generalitat Valenciana
  4. Bodlore-Penlaez, Mikael: Atlas of Stateless Nations in Europe, Ed. Y Lolfa (2010), 18-19 orr. ISBN: 978-1-84771-379-7
  5. European Charter for Regional or Minority Languages Council of Europe
  6. European Charter for Regional or Minority Languages Wikisource

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.