Hexano

Hexanoa sei karbono-atomoz osatutako hidrokarburo ase lineala (C6H14) das. Likido lurrunkor kolorgea da, toxikoa eta sukoia da eta petrolioaren destilaziotik sortzen da, eta erretxinen disolbatzaile gisa erabiltzen da bereziki[1]. Gasolinak % 3 inguru hexanoa izaten du[2].

Hexano
Formula kimikoaC6H14
SMILES kanonikoa2D eredua
MolView3D eredua
Konposizioakarbono eta hidrogeno
Motahexane (en) Itzuli eta biogenic aliphatic hydrocarbon (en) Itzuli
Ezaugarriak
Dentsitatea
0,66 g/cm³ (20 °C, likido)
Soinuaren abiadura1.083 m/s (20 °C, likido)
Disolbagarritasuna0,002 g/100 g (ur, 20 °C)
Fusio-puntua−139 °C
−95 °C
−95,3 °C
Irakite-puntua69 °C (760 Torr)
341,9 K (1 bar)
68,7 °C (baliorik ez)
68,73 °C (101,325 kPa)
Lurrun-presioa124 mmHg (20 °C)
Masa molekularra86,11 Da
Erabilera
Rolamale reproductive toxicant (en) Itzuli
Arriskuak
NFPA 704
3
2
0
Lehergarritasunaren beheko muga1,1 vol%
Lehergarritasunaren goiko muga7,5 vol%
Autoignizio tenperatura240 °C
Denboran ponderatutako esposizio muga180 mg/m³ (10 h, baliorik ez)
1.800 mg/m³ (8 h, Ameriketako Estatu Batuak)
Flash-puntua−22 °C
IDLH3.883 mg/m³
Eragin dezaken-hexane exposure (en) Itzuli
Identifikatzaileak
InChlKeyVLKZOEOYAKHREP-UHFFFAOYSA-N
CAS zenbakia110-54-3
ChemSpider7767
PubChem8058
Reaxys1730733
Gmelin29021
ChEBI1985
ChEMBLCHEMBL15939
NBE zenbakia1208
RTECS zenbakiaMN9275000
ZVG510789
DSSTox zenbakiaMN9275000
EC zenbakia203-777-6
ECHA100.003.435
Human Metabolome DatabaseHMDB0029600
UNII2DDG612ED8
KEGGC11271
PDB LigandHEX

Industrian hexano terminoa usa daiteke hidrokarburo-nahasteak izendatzeko non % 60a inguru izaten den eta gainerakoa 2-metilpentanoa (isohexanoa), 3-metilpentanoa eta, kasu batzuetan, C5, C6, eta C7 zikoalkanoak. Nahaste hauek purutasun handirik behar ez duten zereginetan baliatzen dira, garbitzeko disolbatzaile gisa esaterako.

Isomeroak
Izena IUPAC Formula Egitura
n-hexano hexano CH3(CH2)4CH3
isohexano 2-metillpentano (CH3)2CH(CH2)2CH3
3-metilpentano CH3CH2CH(CH3)CH2CH3
2,3-dimetilbutano (CH3)2CHCH(CH3)2
neohexano 2,2-dimetilbutano (CH3)3CCH2CH3

Erabilera

Industrian hexanoak adhesibo askoren formulazioan erabiltzen dira, zapatak itsasteko baliatzen direnak esaterako. Ehungintzan ehunak koipegabetzeko erabitzen da, adibidez, lehorreko garbiketan. Elikagai-industrian hazietatik olioa erauzteko baliatzen dira, nahiz eta praktika horrek eztabaidak eragiten dituen osasun-segurtasunaren ikuspegitik[3].

Laborategietan ur- eta lurzoru-laginetatik koipeak eta olioak erauzteko baliatzen dira hexanoak. Kromatografian disolbatzaile ez-polar tipikoa da.

Toxikotasuna

Alkano toxiko bakarra da n-hexanoa. Eragin fisiologikoak ez du hexanoak berak eragiten, bere metabolizazioan sortzen diren produktuek baizik, 2,5-hexadionak bereziki. Nerbio-zelulak funtzionatzeko ezinbestekoak diren amina batzuekin erreakzionatzen du konposatu horrek, hots, neurotoxikoa da. Nahikoa da.

Erreferentziak
  1. «ZT Hiztegi Berria» zthiztegia.elhuyar.eus (Noiz kontsultatua: 2022-07-20).
  2. «n-Hexane - Hazardous Agents | Haz-Map» haz-map.com (Noiz kontsultatua: 2022-07-20).
  3. (Ingelesez) Palmer, Brian. (2010-04-26). «A study found hexane in soy protein. Should you stop eating veggie burgers?» Slate Magazine (Noiz kontsultatua: 2022-07-20).

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.