Haur-ezkontza

Industria iraultzaren aurretik munduko hainbat lekutan, besteak beste Indian, Txinan eta Ekialdeko Europan, emakumeak pubertarora heldu bezain laster ezkontzen ziren, nerabezaroaren erdian. Gizonezkoak beranduago ezkontzen ziren, familia bat mantentzeko beste diru irabazten zuten arte. Horrek gizon helduak emakume nerabeekin ezkontzea eragiten zuen.

Antzinako gizarteetan oso ohikoa zen emakumezkoak pubertarora heldu aurretik ezkon-hitza ematea. Garaiko judutarrentzat oso ohikoak ziren haur-ezkontzak, ia neska guztiak pubertaroan ezkontzen zirelarik. Kontuan hartu behar da halakhan, lege judutarrean, esaten denez adingabeak 12 urte eta egun bat baino gutxiagoko haurrak direla soilik.[1]

Antzinako Grezian emakumezkoen ezkontza zein amatasun goiztiarra bultzatu ziren.[2] Gizonezkoak ere nerabezaroan ezkontzea bilatzen zen. Antzinako Erroman emakumezkoak 12 urte ingururekin ezkontzen ziren eta gizonezkoak 14 urte ingururekin.[3] Erdi Aroan Ingalaterran zeuden legeak erromatarrek zituzten legeen antzerakoak zirenez 16 urte baino gutxiagokoen arteko ezkontzak oso ohikoak ziren.  Txina inperialean haur-ezkontzak normalak ziren.[4][5]

Beste gizarte premoderno batzuei kontrajarriz Ipar-Mendebldeko Europan ezkontza adina asko atzeratu zen, 20-30 urterekin ezkontzea zelarik ohikoena.[6] [7]Ingalaterrako datuek erakusten dutenez XIV. menderako ezkontza adina atzeratzea lortu zuten. Honek common law modura ezagutzen den zuzenbide anglosaxoiean eragina izan zuen, ezkontzeko adinak eta bortxaketak legez erregulatzen zituen lehen estatu europarra bilakatuz. 1275ean 12-14 urte baino gutxiagoko emakumeekin sexu harremanak izatea debekatu zen, baina 1579an adina 10era jaitsi zen. XVIII. mendearen amaieran britaniar administrazio kolonialak haur musulman eta hinduen ezkontzei adin mugak ezarri zien indiako azpikontinentean.[7]

XVIII. mendean Sirian bizi zen mediku eskoziar batek jakitera eman zuenez bertako herritarrek adin oso txikiko haurrentzat ezkongaiak bilatzen zituzten, baina ez omen ziren sexu harremanak ematen haurrak “adin nagusitasunera heldu arte”. XIX. mendeko Palestinan pubertarora heldu gabeko haurrekin sexu harremanak izan omen zituzten zenbait senarrek, baina hau ez zegoen begi onez ikusia. 1830ean, Edward William Lanek nabaritu zuen 16 urteko oso neska egiptoar gutxi zeudela ezkondu gabe. Garapen sozioekonomikoak, hezkuntzak eta mendebaldeko herrien influentziak eraginda 1920rako emakume egiptoarren %10a bakarrik ezkontzen zen 20 urte baino gutxiagorekin. 1923an Egiptoko Parlamentuak ezkondu ahal izateko gutxieneko adina ezarri zuen, 16 urte neskentzat eta 18 mutilentzat.[7]

Nazio Batuen Biztanleria Funtsak adierazi duenez haur-ezkontzak sustatu eta indartzen dituen faktoreen artean pobrezia eta biziraupen ekonomikorako estrategiak; genero-desparekotasuna; lurren edo ondasunen akordioak adostea edo gatazkak konpontzea; sexualitatearen gaineko kontrola eta familiaren ohorearen babesa; tradizioa eta kultura; eta segurtasunik eza (bereziki gerra, gosete edo izurri garaian) daude. Beste faktore bat ezkontza familia boteretsuen arteko harremanak sendotzeko erabiltzea da.

Vedak deituriko liburu hindu sakratuan agertzen denez ezkontza brahmacharya fasea pasa duten bi pertsona helduren artean egin behar da.[12] Dharmaśāstra deituriko testu batzuek emakumeak pubertarora heldu ostean ezkondu behar direla dio, baina beranduagoko beste Dharmaśāstra batzuek pubertaroa baino lehen izan behar dela diote. Manusmritian esaten denez aita batek huts egin du pubertaroa baino lehen bere alaba ezkontzea lortu ezean. Pubertaroa pasa ta hiru urtera ezkondu gabe baldin badago emakumeak bere ezkongaia aukeratu dezake.[13]

Erdi Aroan ospaturiko haur-ezkontza kristaua.

Eruditu judu eta errabinoak pubertarora heldu aurretikoen arteko ezkontzontzen aurka agertu ziren.[14] Hala ere, baldintza berezi batzuetan aita batek 3 urte eta 12 urte arteko bere alaba ezkonduarazi zezakeen,[15][16] baina hau ez zegoen ondo ikusia.[17] Talmud eta Mishna liburuek diotenez neskak ezkontzeko gutxieneko adina 12 urte eta egun bat da.[18] Halakhak dioenez neskak ez dira ezkondu behar 12 urte eta erdi izan arte.

Eliza katolikoan 1917ko Zuzenbide Kanonikoko Kodearen aurretik ezkontzeko gutxieneko adina 12 urte zen neskentzat eta 14 mutilentzat, nahiz eta egoera zehatz batzuetan 7 urteko haurrak ezkondu zitezkeen.[19] 1917ko Zuzenbide Kanonikoko Kodean gutxieneko adina aldatzen da, neskena 14 urte eta mutilena 16 urte izatera pasaz. 1983ko Zuzenbide Kanonikoko Kodeak adin horiek mantendu zituen.[20] 1907ko entziklopedia katolikoak fidagarritasun gutxiko iturritzat izendatu dituen zenbait apokrifotan agertzen denez Mariak, Jesusen amak, 12 eta 14 urte artean zituen Josefekin ezkondu zenean.[21]

Zuzenbide kanoniko anglikanoak haurrak pubertarora heldu aurretik ezkontzea debekatzen du.[22]

Lege islamiarrak ez du gutxieneko adinik ezartzen ezkontzeko. Jurisprudentzia sunita klasikoak aita batek bere alaba adingabearen ezkontza bideratzea baimentzen du, baina ezkontza-eginbideak betetzeko, hau da, sexu harremanak izateko, senarraren, emaztearen eta emaztearen tutorearen artean adostasun batera heldu behar dira. Lehen sexu harreman hori emaztearen heldutasun fisikoaren arabera erabaki behar da. Hau Mahomak ezarritako aurrekari batean oinarritzen da, ustez Mahomaren hirugarren emazteak sei urte zituen eta bederatzi urterekin izan zuten lehen sexu harremana. XX. mendean xaria oinarri legaltzat duten estatu ugarik aurrekari otomandarrei jarraituz ezkontzeko gutxieneko adina zehaztu zuten, 15 edo 16 urte mutilentzat eta 13-16 urte neskentzat.

Haur-ezkontzak kalte ugari sortu ditzazke haurrengan, bereziki emakumezkoengan. Adingabeko nesken osasun fisiko zein mentalean, hezkuntzan eta garapen sozialean eragin dezake ezkontzak. Haurrak izanik ezkontzen diren gizonezkoak aurkitu daitezkeen arren, emakumezkoekin alderaturik hau ez da horren ohikoa. Hauen kasuan arazoak zenbait betebeharrentzako prestakuntzarik eza izan ohi dira.[23]

• Derrigorrezko ezkontza
• Haurren eskubideak