Hafnio

Hafnioa elementu kimiko bat da, Hf ikurra eta 72 zenbaki atomikoa dituena. Trantsizio-metal gris zilarkara eta distiratsua da. Zirkonioaren antzekoa da, beraien antzekotasunaren zergatia kontrakzio lantanidoen efektuan datza. Efektu honen ondorioz, bien arteko erradio atomikoa oso antzekoa da; mineral eta konposatu beretan ageri dira eta bere propietate kimikoak analogikoak direnez, zaila izaten da biak banatzea, ikerketa nuklearrak eta osagai nuklearretan erabiltzeko izan ezik. Oso zaila da Wolframioarekin batera aleazioan erabiltzen da argi-harizpiak eta elektrodoak ekoizteko. Bere beste aplikazio-eremu bat mikroprozesagailuetako transistoreak dira. Erreaktore nuklearretako kontrol-barrak egiteko ere erabiltzen da, neutroiak xurgatzeko ahalmen handia baitauka.

Hafnioa
72 Lutezioa ← Hafnioa → Tantaloa
   
 
72		 Hf
  
               
               
                                   
                                   
                                                               
                                                               
Ezaugarri orokorrak
Izena, ikurra, zenbakiaHafnioa, Hf, 72
Serie kimikoatrantsizio-metalak
Taldea, periodoa, orbitala4, 6, d
Masa atomikoa178,49(2) g/mol
Konfigurazio elektronikoa[Xe] 4f14 5d2 6s2
Elektroiak orbitaleko2, 8, 18, 32, 10, 2
Propietate fisikoak
Egoera? solidoa
Dentsitatea(0 °C, 101,325 kPa) 13,31 g/L
Urtze-puntua2.506 K
(2.233 °C, 4.051 °F)
Irakite-puntua4.876 K
(4.603 °C, 8.317 °F)
Urtze-entalpia27,2 kJ·mol−1
Irakite-entalpia571 kJ·mol−1
Bero espezifikoa(25 °C) 25,73 J·mol−1·K−1
Lurrun-presioa
P/Pa1101001 k10 k100 k
T/K2.6892.9543.2773.6794.1944.876
Propietate atomikoak
Kristal-egiturahexagonala
Oxidazio-zenbakia(k)4
(oxido anfoterikoa)
Elektronegatibotasuna1,3 (Paulingen eskala)
Ionizazio-potentziala1.a: 658,5 kJ/mol
2.a: 1.440 kJ/mol
3.a: 2.250 kJ/mol
Erradio atomikoa (batezbestekoa)155 pm
Erradio atomikoa (kalkulatua)208 pm
Erradio kobalentea150 pm
Datu gehiago
Eroankortasun termikoa(300 K) 23,0
Soinuaren abiadura3.010 m/s
Isotopo egonkorrenak
Hafnioaren isotopoak
iso UN Sd-P D DE (MeV) DP
172Hf Sintetikoa 1,87 u ε 0,350 172Lu
174Hf %0,162 2x1015 u α 2,495 170Yb
176Hf %5,206 Hf egonkorra da 104 neutroirekin
177Hf %18,606 Hf egonkorra da 105 neutroirekin
178Hf %27,297 Hf egonkorra da 106 neutroirekin
178m2Hf Sintetikoa 31 u IT 2,446 178Hf
179Hf %13,629 Hf egonkorra da 107 neutroirekin
180Hf %35,1 Hf egonkorra da 108 neutroirekin
182Hf Sintetikoa 9x106 u β 0,373 182Ta

Aurkikuntza

Hafnioaren aurkikuntza, 72. elementua, Niels Bohr Institutuan iragarri zen, Danimarkan, 1923ko urtarrilaren 19an. Dirk Coster herbehereetara eta George de Hevesy hungariarrak euren aurkikuntza Nature aldizkarian argitaratu zuten egun hartan[1][2]. 1869an Dmitri Mendeleevek ere aurreikusi zuen elementu hori. Izenak Kopenhageren latinezko izenetik dator.

Ezaugarri nagusiak
Hafnioa

Metal xaflakorra eta korrosioarekiko erresistentea da, kimikoki zirkonioaren oso antzekoa. Bi elementu hauek elektroi-kopuru bera dute kanpo-geruzetan eta beren erradio ionikoak parekoak dira. Ondorioz, oso zaila da biak bereiztea, ez baitaude hain antzekoak diren bi elementu kimiko. Hafnioak eta zirkonioak badute, ordea, ezberdintasun fisiko bat: hafnioa bi aldiz dentsoagoa da.

Hafnio karburoa (HfC) ezagutzen den konposaturik erregogorrena da, bere urtze-puntua 3.890 °C-etik gora baitago, eta hafnio nitruroa (HfN) nitruro metalikorik erregogorrena da.

Alkali kontzentratuak ederki jasaten ditu, baina halogenoekin erreakzionatu egiten du hafnio tetrahaluroak (HfX4) osatuz. Tenperatura altuetan oxigenoarekin, nitrogenoarekin, karbonoarekin, boroarekin, sufrearekin eta silizioarekin erreakzionatzen du.

Erreferentziak
  1. (Ingelesez) Coster, D.; Hevesy, G.. (1923-01). «On the Missing Element of Atomic Number 72» Nature 111 (2777): 79–79.  doi:10.1038/111079a0. ISSN 1476-4687. (Noiz kontsultatua: 2023-01-18).
  2. (Ingelesez) TIMES, Special Cable to THE NEW YORK. (1923-01-20). «TWO DANES DISCOVER NEW ELEMENT, HAFNIUM; Detect It by Means of Spectrum Analysis of Ore Containing Zirconium.» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2023-01-18).

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.