Gurfako kobazuloak

Erliebean, gaur egungo gune populatuko hegoaldean, noizbehinkako aurkikuntzek argitara atera zituzten zeramikako zatiak, txanponak eta mosaiko zurien zatiak, beharbada, erromatar landetxe baten presentziaren testigantza.

Muinoan, izena sulfurozko ur iturri txiki batetik izena hartu zuen, harriz eta plaka litikoz estalitako hilobiez osatutako nekropoli bat dago.

Harkaitz multzo homonimoan, ehorzketak egin ziren, eta horien tipologiak bi datatakoak dira.

Erromatar garaiaren amaieran, gaieintzen den harkaitz batean, induskatu ziren bi arkosolio, bata bestearen ondoan, bakoitza zulo askorekin. Hau da nekropoli batetik geratzen den bakarra, harkaitz handietan induskatua, baina kobazuloetara sartzeko desegin zena.

Erdi Brontze Aroko (K.a. 1500-1250) harkaitzean (a grotticella) induskatutako hilobiak, erreserbaren eremuan sakabanatuta daude. Euren forma antzinako kanpai-labearen antzekoa da.

Kobazuloak ez dira naturalak, baizik eta gizakiak egindakoak. Hauen interpretazioa eta datazioa zaila da gehikuntza eta eraldaketa asko egin direlako. Gurfa izena arabierazko ghorfa hitzetik dator, musulmanen dominazioaren oroigarri bat, gela edo biltegia esan nahi duena. Tunisian ghorfak izeneko ale dendak daude, zeinen batzuk helmuga turistiko bihurtu diren. Siziliako toponimian, gurfi izena, biltegia izendatzeko erabiltzen da.

Haitzuloen multzoak sei barrunbe ditu, hareharri horixka batean zulatutako eta bi mailatan antolaturik.

Ezkerrean, oinplano angeluzuzeneko gela bat dago, 9.59x9.15 metrokoa, 4.53 metroko altuerakoa, bi isurkiko sabai batekin, behin sarazina deitu zena (sarrazeno erara); eskuinean, 16.35 metroko kanpai formako toki bat, 14.10x11.59 metroko plano eliptiko bat, goiko aldean 0.70 metroko obulu bat. Bi eremuak modu autonomoan komunikatzen dira kanpoaldearekin, eta horien artean korridore bat dago.

Harrian zizelkatutako eskailera batek bigarren mailara eramaten du, non lau gela zulatu ziren, bat ezkerretara eta hiru eskuinetara, bata bestearen segidan, ia karratuak eta neurri ezberdinekoak; txikiena 6x4 m ingurukoa eta handiena 10x6 m ingurukoa. Gela bakoitzak, haranerantz zabaltzen den, leiho handi bat du. Horren ondoren, korridore luze bat dago kanpai itxura batean amaitzen dena. Duela urte batzuk tholos izena eman zitzaion azken honi, Mizenasko Atreo tholosarekin antza zuelako.

Haitzuloaren irudi eskematikoa

Kontseilu Nazionalak 2009ko uztailaren 10ean antolatutako La Gurfa eta bere lurraldea jardunaldietan, akademiko gehienek adierazi zuten kanpai itxurako putzu handia gari-biltegi bat zela. Putzu hori handitu egin zen, eta berrogeita hamarreko hamarkadara arte lastategi zena, eta horretarako zurezko solairuarteak eraiki zituzten. Datazioa, beti zalantzazkoa, litekeena da azken erromatarren eta bizantziar aldien artekoa.

Kanpai itxurako inguruaren eta Mizenasko tholos mitikoaren arteko eztabaidaren ondorioz, aditu baten arabera, koben multzo guztia induskatu zen, Minos[1] errege kretarraren hondakinak gordetzeko. Colle Madorek, berriz, uste zuen Akragasek erabili zuela Himera ibaiko iparraldeko harana[2] konkistatzeko. 1995ean, kobak agertoki bezala erabili ziren Giuseppe Tornatoreren L'uomo delle stelle filmeko eszena batzuetarako[3].