Globalizazio

Salgaiez betetako itsasontzi britainiarra Karibe itsasotik Ozeano Barera gurutzatzen Panamako kanala. Munduko merkataritza areagotzearen ondorioz, Panamako gobernuak kanala handitzeko proiektuak abiarazi ditu.

Aldo Ferrerrek dio egungo globalizazio-prozesua 1492an (Espainiak Amerika konkistatu eta kolonizatu zuenean) hasitako prozesu handiago baten parte dela[2]. Marshall McLuhanek, berriz, 1961ean, komunikabide elektronikoak herrixka global bat sortzen ari zirela adierazi zuen[3]. Bestalde, Rüdiger Safranskik azpimarratzen duenez, 1945ean (Hiroshiman bonba atomikoak eztanda egin zuenetik) mundu mailako holokausto baten terrorean elkartutako komunitate global bat sortu zen. Era berean, globalizazioaren hasiera lotu da: txipa asmatzearekin (1958ko irailaren 12a); gizakia Ilargira iristearekin (satelite bidezko munduko lehen transmisioarekin batera, 1969ko uztailaren 20a), edo Internet sortzearekin (1969ko irailaren 1a). Baina, oro har, globalizazioaren hasiera Gerra Hotzaren amaierarekin kokatzen da, Sobietar Batasuna eta buru zuen bloke komunista desagertzen direnean. Bere kolektibismoaren esperimentuak huts egitea gizarte itxien eta ekonomia babestuen proiektuen gainbehera adierazi zuen. Sobietar Batasunaren autodesegitea 1991ko abenduaren 25ean gertatu zen arren, Berlingo harresiaren, 1989ko azaroaren 9an, erorketarekin sinbolizatu da.

Globalizazio-prozesuak protekzionismoa ere krisian jarri zuen, eta ongizate estatuak ospea irabazi zuen gerrarteko garaian, Estatuak ekonomiaren funtzionamendu egokian funtsezko funtzio bikoitza duela zabaldu zenean nazio kapitalistetan: bata biztanleriaren oparotasuna ziurtatzean eta bigarrena hazkunde eta atzeraldi zikloak saihestean. Horrela sortzen dira keynesianismoa eta Tratu Berria agertzeko oinarriak. Bigarren Mundu Gerraren ondorengo hurrengo hamarkadetan, kapitalismo klasikoko enpresen garrantzia alde batera uzten duten korporazioak edo enpresa multinazionalak gailentzen hasi ziren, bai Adam Smithek, bai Karl Marxek beren teoriak formulatu zituztenean ezagutu zituztenak.

Alemanian, beste herrialde batzuek hartuko zuten liberalizazioaren arrakastaren aurrekari bat ikusi zen[4]: Alemaniako miraria deiturikoan, nazioaren berpiztea.

Hala ere, hirurogeiko hamarkadaren erdialdean hasi zen krisi berri batek (ikus estanflazioa), 1973ko petrolioaren krisiak areagotu zuenak, ekonomiaren erabateko berrantolaketa eragin zuen berrikuntza teknologikoaren (IKT) sustapen bizian; garapen-politiken erreforman, eta Ongizate Estatua desegiteko ahaleginetan oinarrituta, zeinak —Margaret Thatcherren hitzetan— haurtzaro egoera gisa ikusi eta askatasunen itogarria eta gizabanakoen aukeratzeko gaitasuna murrizten zuen. 1970eko eta 1980ko hamarkadetatik aurrera, zenbait analista eta politikok beharrezkotzat edo komenigarritzat jo zuten kritika gogor bat egitea, bai ikuspegi pragmatiko batetik edo ikuspegi liberal batetik aurreko forma soziopolitiko eta ekonomikoei, haiek nazionalizatzailetzat jotzen baitzituzten eta, ondorioz, askatasun indibidualak zein garapen ekonomiko eta soziala murrizten baitzituzten, eta eremu mesedegarri bat sortzeko modu berriak proposatu zituzten ekonomiak biziberritzeko.

Txileko Pinocheten diktadura militarrean («esperimentu» deitu zen horretan[5]), eta, ondoren, Thatcherren (1979-1990) Britainia Handian, eta Reaganen (1981-1989) AEBn eta abar, besteren artean eta hurrenez hurren, Friedrich Hayek eta Milton Friedman ekonomialarien politika ekonomikoak ezarri zituzten partzialki[6], eta horrek, hain zuzen, mundu osoko faktore ekonomikoen eta merkatuen arteko harreman berriak sortu zituen (kontsumitzaileak, lana, baliabide naturalak, finantza-inbertsioak, etab.); hala ere, bi gobernuak oso interbentzionista izan ziren beste arlo batzuetan. Hortik aurrera, beste gobernu batzuek liberalismo ekonomikoaren mailaren bat eta estatuaren teknokrazia uztartzen zituzten neurriak aplikatuko zituzten, askotan Ongizate estatuaren desegiteari uko egiten zioten gizarte-sektore eta presio-taldeak nolabaiteko interbentzionismoarekin asetuz. Politika publikoetan, fenomeno hori guztia, batez ere, Gerra Hotzaren osteko sozialismotik zetozen kritikek, neoliberalismo termino polisemikoarekin ezagutuko zen.

1989ko azaroaren 9an, Berlingo harresia erori zen 1991n Sobietar Batasunaren inplosiorako eta bloke komunista desagertzeko bidea zabalduz. Une horretatik aurrera, etapa historiko berri bat hasi zen: globalizazioa. 1989ko uztail-iraileko gertakarien aurrean, Francis Fukuyama ekonomialari-politiko estatubatuarrak The End of History and the Last Man izeneko artikulua argitaratu zuen, esanez: «Ikus genezakeena ez da soilik Gerra Hotzaren amaiera, edo gerraosteko aldi jakin batekoa, baizik eta historiaren amaiera bere horretan, hau da, gizateriaren bilakaera historikoaren amaiera puntua eta mendebaldeko demokrazia liberalaren unibertsalizazioa giza-gobernuaren azken forma gisa». Geroago adierazpen hori atzera botako zuen[7].

Aldi horretan, besteak beste, MME, ELGA, NDF eta MB nazioarteko erakundeen eginkizuna nabarmentzen da, azken hamarkadetan globalizazioaren sustatzaile gisa irudikatuak izan direnak; hala ere, globalizazioa prozesu zibil eta merkatuko prozesu bat izanik, eztabaidan jarri da erakunde politikoetatik independente den orden espontaneoa estatuz gaindiko erakundeen ekintzek globalizazioa erraztu beharrean oztopatzen ote duten[8]. Globalizazio prozesuari laguntzeko, Munduko Ekonomia Foroa da urtero biltzen den erakunde pribatua.

Azken mugarriak

Jarraian, munduko herrialdeen arteko dependentzia gero eta handiagoaren puntu batzuk azalduko dira. Ez da globalizazioa zer den islatzen duen zerrenda bat, baina gertakari hauek globalizazioaren testuinguruan identifika daitezke:

• 1989ko azaroan, John Williamson ekonomialari estatubatuarrak, Washingtonen kokatutako talde ekonomikoek, gutxi-asko, onartuta zituen hamar politiken zerrenda sartu zuen lan-dokumentu batean, eta Washingtongo Adostasuna deitu zuen; pertsona batzuentzat, globalizazioaren gakoak ordezkatzen dituzte, baina biak ez dira gauza bera.
• 1995ean Munduko Merkataritza Erakundea (MME) sortzea globalizazioaren une garrantzitsuenetako bat da, munduko biztanleriaren herrialde gehienek osatzen baitute: jabetza intelektuala, enpresen eta kapitalaren erregulazioa, diru-laguntzak, merkataritza askeko akordioak eta integrazio ekonomikoa, merkataritza zerbitzuen erregimena (hezkuntza eta osasuna bereziki), etab.
• Krisi ekonomikoak: Kapitalak herrialdeetan eta enpresetan sartu eta irteteko lortzen duen abiadura eta askatasuna lotuta dago eragin globala duten tokiko ekofinantza krisi batzuekin. Serieko lehena Mexikon gertatu zen 1994/1995ean, eta bere eragin globala Tekila efektua izenez ezagutu zen. Ondoren, 1995/1997ko Asiako krisia (Dragoi efektua); 1998ko Errusiako krisia (Vodka efektua); Brasilgo krisia 1998/1999 (Samba efektua), eta 2001/2002 Argentinako krisia (Tango efektua) izan ziren. Behin eta berriz errepikatzen diren krisi ekonomikoek eztabaida zabala sortu dute Nazioarteko Diru Funtsak jokatzen duen paperari buruz.
• Pinocheten atxiloketa eta Nazioarteko Zigor Auzitegia sortzea: 1998ko urrian, Augusto Pinochet Txileko diktadore ohia atxilotu zuten Londresen, Espainian tortura eta terrorismoa leporatuta. 1999ko martxoaren 24an, Erresuma Batuko Lorden Auzitegiak Pinochet estraditatu zitekeela ebatzi zuen, nahiz eta estradizioa burutu ez zen komandantearen ustezko erokeriagatik. Gertaera, giza eskubideen globalizazioan, inflexio puntu gisa nabarmentzen da.
• Aldi berean, 1998an Erromako Estatutua sinatu zen Nazioarteko Zigor Auzitegia sortuz, eta 2002ko uztailaren 1ean indarrean jarri zen, beharrezko berrespen kopurua lortu ondoren. 2003an Nazioarteko Zigor Auzitegia osatu zen. Bere funtzionamendurako arazo nagusia Estatu Batuen jarrera da, bere jurisdikzioaren aurka baitago.

1.400 milioi biztanlerekin, Txina munduko bigarren ekonomia handiena da.

• Txina MMEn sartzea: 2001ean (Doha Erronda) eta 15 urteko negoziazio gogorren ostean, Txina MMEn sartu zen. Modu horretan, munduko herrialderik populatuena (gizateriaren % 22), munduko bigarren ekonomia eta azken 30 urteetan hazkunderik azkarrena izan zuena, bete-betean sartu zen munduko merkatuan. Txinako ekonomiak eragiten dituen kapital- eta lan-desplazamendu izugarriak, baita merkatu sozialista ekonomia erraldoi eta oparoa (ikus merkatu sozialismoa ere) munduko sistema kapitalistarekin lotzea ezbaian jartzen dute mundu osoko jakintsuek sutsuki, mundu-sistemarentzat izango dituen ondorioengatik. Hala ere, adostasun zabala dago esaterakoan: Txina (Asian duen lidergo ekonomiko gero eta handiagoarengatik) XXI. mendearen nondik norakoak eta munduko globalizazioaren orientazioa zehaztuko dituen prozesu historiko bat gidatzen ari dela.
• 2001eko irailaren 11ko New Yorkeko World Trade Centerren eta Pentagonoaren aurkako erasoek, mundu mailako telebista kateek bertatik bertara eta zuzenean eman zizkioten humanitate osoari, eta, mundu osoan, garrantzia izan zuten. Une horretatik aurrera, nazioarteko terrorismoaren aurkako borrokak eta Estatu Batuetako segurtasun nazionalaren defentsak lehentasunezko hierarkia bat eskuratuko du agenda globalean; segurtasuna bermatzeko, giza eskubideak mugatu beharra proposatuko du, eta Estatuaren balioa berreskuratuko du.
• 2005eko azaroko Frantziako istiluetan, milaka frantses gaztek bi asteko matxinada egin zuten, eta milaka auto erre zituzten Parisen. Parisko eskualdean, 15 urtetik beherako biztanleen erdia baino gehiago Afrikakoa da jatorriz, eta horrek, belaunaldi batean baino gutxiagoan, hankaz gora jarri du inguruko kultura. Ekitaldiak mundua harritu zuen, eta nazioarteko migrazioaren gaia eta globalizazioan dauden gizarte eta lurralde desberdintasunak azaleratu zituen.

Singapur da Enabling Trade Indexen lehen postua duena 2016ko sailkapenean

Globalizazio ekonomikoa globalizazioaren hiru dimentsio nagusietako bat da, literatura akademikoan normalean aipatzen dena. Beste dimentsioak globalizazio politikoa eta globalizazio kulturala dira[9]. Globalizazio ekonomikoa ondasunen, kapitalen, zerbitzuen, teknologiaren eta informazioaren nazioarteko mugimendu hedatuari deritzo; eta mundu osoko nazio, eskualde eta tokiko ekonomien integrazio eta interdependentzia gero eta handiagoa, mugaz gaindiko mugimendu horren areagotzearen ondorioa da.

Globalizazioa sare ekonomiko anitzekin, truke politikoekin eta kulturarekin lotuta dagoen prozesu-multzo zabala den arren, gaur egungo globalizazio ekonomikoa ekoizpen-jarduera mota guztiei buruzko informazioaren hazkunde azkar eta nabarmenak eta zientzia eta teknologiaren garapenak bultzatzen du[10].

Batez ere, ekoizpenaren, finantzaren, merkatuen, teknologiaren, antolamendu-erregimenen, erakundeen, korporazioen eta enpleguaren globalizazioak osatzen du[11]. Nazioarteko merkataritzaren gorakadatik globalizazio ekonomikoa hedatu den arren, hazi egin da hedapenaren ondorioz, eta komunikazioaren eta teknologiaren aurrerapenak Zergen eta Merkataritzaren Akordio Orokorraren eta Munduko Merkataritza Erakundearen esparruan, herrialdeek merkataritza-hesiak apurka-apurka murriztea eta kontu korronteak eta kapitalak irekitzea eragin zuen[10]. Azken gorakada horretan, ekonomia garatuek, neurri handi batean, garapen bidean dauden herrialdeekin integratzea lagundu dute atzerriko zuzeneko inbertsioaren bidez: merkataritza-kostuak jaistea, merkataritza-hesiak jaistea eta, kasu askotan, mugaz gaindiko migrazioa.

Globalizazioak garapen bidean dauden herrialdeen eta garatuen arteko botere oreka ere aldatu du garapen bidean dauden herrialdeetako diru-sarrerak eta hazkunde ekonomikoa goitik behera hazi eta herrialde garatuetan kontsumo-prezioak jaitsi dituen aldi berean; horrek kaltetutako herrialde bakoitzaren kulturan eragiten du. Eta ondasunen ekoizpenaren kokapena aldatzeak mugaz gaindiko lanpostu asko sortu ditu, eta herrialde garatuetako langile batzuk karrera aldatzea ekarri du[12].

Nazio Batuen egoitza, New York hirian.

Globalizazio politikoak munduko sistema politikoaren hazkundeari egiten dio erreferentzia, bai tamainan, bai konplexutasunean. Sistema horrek nazio-gobernuak, haien gobernu eta gobernu arteko erakundeak barne hartzen ditu, baita gobernutik independenteak diren munduko gizarte zibileko elementuak ere, hala nola nazioarteko gobernuz kanpoko erakundeak eta gizarte mugimenduko erakundeak. Globalizazio politikoaren funtsezko alderdietako bat nazio-estatuaren garrantzia gutxitzea da, eta, eszena politikoan, beste eragile batzuen gorakada. William R. Thompson-ek honela definitu du: «Sistema politiko global baten hedapena eta bere erakundeen hedapena, non eskualde arteko transakzioak (merkataritza barne, baina, zalantzarik gabe, mugatu gabe) kudeatzen diren»[13]. Globalizazio politikoa hiru dimentsio nagusietako bat da, literatura akademikoan normalean aurkitzen den globalizazioarena; beste biak globalizazio ekonomikoa eta globalizazio kulturala dira[14].

Gobernantza globala zientzia politikoari eta administrazio publikoari buruzko teoriaren hurbilketa bat da, Europako integrazioari buruzko ikerketetatik sortua. Maila anitzeko gobernantzak, izan ere, sortzen ari den ekonomia politiko globalean elkarreraginean dauden aginte-egitura asko daudela adierazten du. Nazioko eta nazioarteko aginte-mailen arteko korapilatze intimoa argitzen du.

Pertsona batzuk nazio-estatu desberdinetako herritarrak dira. Herritartasun bikoitza (naziotasun bikoitza edo nazionalitate anizkoitza ere deitua) pertsona baten hiritartasun-egoera da, non pertsona bat, aldi berean, estatu bateko baino gehiagoko hiritartzat hartzen den estatu horietako legeen arabera.

Gero eta gehiago, gobernuz kanpoko erakundeek, nazio-mugetatik haratago, politika publikoetan eragiten dute, laguntza humanitarioa eta garapen-ahaleginak barne[15]. Mundu mailako misioak dituzten erakunde filantropikoak ere ahalegin humanitarioen abangoardian jartzen ari dira. Hudson Institutuak kalkulatzen du, 2010ean, fluxu filantropiko pribatu guztiak 59.000 milioi dolarrekoa izan zela garapen-bidean dauden herrialdeetarako[16].

Globalizazioari erantzunez, herrialde batzuek politika isolazionisten neurriak hartu dituzte. Esaterako, Ipar Koreako Gobernuak oso zaila egiten du atzerritarrei herrialdera sartzea, eta, jarduerak egiten dituztenean, zorrotz kontrolatzen ditu. Gizaldeko laguntzaileak kontrol handia jasaten dute, eta gobernuak sartu nahi ez dituen toki eta eskualdeetatik kanpo geratzen dira. Herritarrek ezin dute libreki herrialdetik irten[17].

Terrakotazko armadaren erakusketa baten xehetasuna, Estatu Batuetan.

Kultur globalizazioak munduan zehar ideiak, esanahiak eta balioak transmititzeari egiten dio erreferentzia, harreman sozialak hedatu eta areagotu daitezen[18]. Prozesu horrek, Interneten, hedabideen bidez hedatu diren kulturen ohiko kontsumoak markatzen du, herri kulturen baliabideak eta nazioarteko bidaiak. Horrek bat egiten du oinarrizko produktuak trukatzeko eta kolonizatzeko prozesuekin, horiek historia luzeagoa baitute mundu osoan esanahi kulturala izateko. Kulturen zirkulazioari esker, gizabanakoek nazio eta eskualdeko mugak gainditzen dituzten harreman sozial zabaletan parte har dezakete. Harreman sozial horien sorrera eta hedapena ez da soilik maila materialean ikusten. Kultura-globalizazioak arau eta ezagutza partekatuak sortzea dakar, zeinekin pertsonek beren nortasun kultural indibidual eta kolektiboak lotzen dituzten. Populazio eta kultura ezberdinen arteko interkonexio gero eta handiagoa dakar[19].

• Hiri Globalaren osaera: Munduko zatien arteko kontaktu estuagoa, hartu-eman aukera gehiago pertsonen artean, elkar ulermena eta adiskidetasun gehiago munduko herritarren artean. Zibilizazio baten sorrera ekar dezake

• Globalizazio ekonomikoa: 'Globalizazio ekonomikoa prozesu ekonomiko eta sozial bati deritzo, eta prozesu horren bidez munduko eskualde guztien artean gero eta erlazio ekonomiko handiagoa dagoela ulertzen da. Produkzioa, kontsumoa eta zirkulazioa eta beronen osagaiak ( kapitala, eskulana, lehengaiak, kudeaketa, informazioa, teknologia, merkatuak...) eskala globalean daude antolatuta. Eta gertatzen ari denak izugarrizko garrantzia du: jada batzuk hasi dira XXI. mendeko lehen iraultzaz hitz egiten, mundua aldatzen ari baita, txarrerako edo onerako.

Globalizazio horren alderdi nagusien artean hauexek dira:

a) Globalizazio finantzarioa, mugak gaindituz dirua mugitzeko askatasuna osoa adierazten duena eta xede horretarako Internet bidezko merkatu finantzarioak erabiltzen dira.

b) Nazioen artean ondasunak eta zerbitzuak mugitzeko askatasun erlatiboa, herrialde pobreek ez baitituzte saltzen bere produktuak herrialde aberetsetan edota, saltzen badituzte ere, aberatsek erabakitzen duten prezioetan saldu behar izaten dituzte.

• Mozkina ateratzeko diren korporazio multinazionalen ondorio negatiboak —lege eta finantza trikimailu konplexuen erabilpenari esker—, ez dute zertan maila lokaleko legeak bete; hori horrela, herri pobreen langilego eta baldintzak bata bestearen kontra erabiltzen dituzte mozkin handiena lortzeko asmotan.

• Kapitalismoaren zabalkuntza kapitalismoan garatuta dauden herrietatik "garapen prozesuan" dauden herrietara.

Erregai fosilen oparitasunak ekarri du munduan kapitalak, pertsonak, merkantziak, informazioa, ideiak inoiz baino errazago mugitzea.

Informazioa, ideiak, leku batetik bestera inoiz baino errazago mugitu dira globalizazioaren garaian.

Arjun Appaduraik, 1990an[20], globalizazioaz honako bost esparru aipatzen zituen:

• Esparru etnikoa. Gizakiak, mundu globalizatuan, mundu osoan zehar mugitzeko aukera eskuratu dute. Garraiobideak asko garatu dira erregai fosilen erabilpenari esker-eta. Horrek mota askotako mugimenduak ekarri ditu. Alde batetik, migrazio ekonomikoak non pertsona batzuk ekonomikoki oparoago diren lurraldeetara joan dira, ondo bizitzeko aukera hobeen bila, pobreziatik edo gatazka armatuetatik ihes egiteko. Bestalde turismoa ia-ia munduko azken txokoetaraino iritsi da. Kapitalismo globalaren banaketan zorte onena izan duten askok oporraldia egiten dute zorte okerregoa izan dutenen herrialdeetara eta azken hauek aukera ikusten dute hortik etekin ekonomikoak lortzeko.
• Esparru teknologikoa. Globalizazioaren garaietan asmakuntza teknologiko batzuk munduan zehar hedatzen dira. Ekoizpen teknologiko asko global bihurtu dira, eta esate baterako, gailu bakar batek munduko hamaika txokotan ekoiztutako osagaiak izan ditzake. Aurrerapen teknologiko batzuk mundu osoan zehar hedatu dira.
• Finantzien esparrua. Kapitalak munduan zehar mugitzeko inoiz ezagutu gabeko erraztasuna lortu dute. Inbertsio funtsak, esate baterako, etekin handienen bila ibiltzen dira munduan zehar, eta zerga edo atxikipen txikienen bila. Enpresa batzuek bere estatuko eremua gainditu dute eta munduan zehar hedatu dira, enpresa multinazional bihurtu dira, eta horrek, esate baterako, zerga batzuk saihesteko aukera eman die edo soltada baxuenak dauzkaten langileen estatuetan lan-esku gehien behar duen produkzioaren zati bat bideratzeko aukera.
• Informazioaren esparrua. Garai batean hedabideek nekez gainditzen zuten esparru hurbila. Globalizazioarekin sortu dira munduan zehar sortu ziren Estatu-mugak erraz gainditzen duten hedabideak, informazio agentziak, Interneteko atariak, film ekoiztetxeak, etab.
• Ideien esparrua. Aurrekoen guztien ondorioz, ideia batzuk, ikuspegi batzuk, sinesmen eta siniskeria batzuk munduan zehar hedatzen dira.

Migratzaile txiroei hainbat oztopo jartzen zaizkie.

• Esparru etnikoa. Hainbat Estatuk bere mugak babestu egiten dituzte, hesiekin, indar armatuekin, etab. Horrela saihestu egin nahi da gehienbat motibazio ekonomikko migrazioa. Esate baterako, Europan, Afrikatik Europara migratu nahi dutenei naturak berak jartzen dituen eragozpenei beste batzuk jartzen dizkiete Europako estatuek. Horien ondorioz, migratzaile askori ezinezkoa egiten zaie estatuek ezarritako muga horiek gainditzea, eta Europako nahi duten tokiraino iristea. Horren ifrentzua izaten da estatu gehienek turismoa sustatu nahi dutela, kanpotarren aberastasuna erakatzeko.

• Esparru teknologikoa.
  
  Patenteak eta muga-zergak ezarri dira, Estatu batzuetan barneko produktuak sustatzeko eta inportazioak murrizteko. Horren ifrentzua izaten da estatu gehienek esportazioak sustatu nahi dituztela eta horretarako neurriak hartzen dituztela.
• Finantzien esparrua.
  

  Enpresa multinazional askori erraztasunak jarri zaizkie beren inbertsioak erakartzeko.
  Zenbait Estatuk kanpoko kapitalak erakartzeko politikak ezarri dituzte, eta btzuek mugatu diete barneko biztanleei estatutik kanpo inbertitzea. Globalizazioari esker, kapitalak ia-ia oztoporik gabe mugi daitezke munduan zehar. Horrela, kapitalak etekin handienak bilatzeko etengabeko mugimenduetan globalizazioari etekina atera ahal izan diote. Gainera, zergak saihesteko hainbat paradisu fiskal sortu dira.
• Informazioaren esparrua. Estatu batzuetan edo erlijio-sinesmen batzuetan zentsura erabiltzen da, informazio fluxuei mugak jartzeko. Egungo teknologia batzuek, baina, erabateko zentsura praktikatzea oso zail bihurtu dute. Hedabide eta gizarte sareek informazio iturriak biderkatu dituzte eta ia edonork informazioa nahiko erraz heda dezake, teknologia eta baliabide urriekin ere bai.
• Ideien esparrua. Zentsuraren ondorioz, ideia batzuk ez dira txoko guztieraino iristen, baina inoiz baino aukera handiagoa dago ideiak hedatzeko.

Ingelesa: mundu globalizatuaren lingua franca nagusia.

Jende gehienak hizkuntza bat baino gehiago egiten du. Hizkuntza kontaktuak gertatzen dira bat beste bat(zu)ekin elkar harremanetan ipintzen direnean, maileguen bidez, esate baterako. Emaitza ohikoenak pidgin, kreolera eta bestelako nahasketak dira. Hizkuntz aniztasuna gizarte fenomeno bihurtzen ari da, globalizazioak eta kultura irekitasunak bultzaturik. Informaziora iristeko erraztasunari esker, Interneten bidez nagusiki, hizkuntza askorekin harremana izatea gero eta maizago gertatzen da.

Lingua franca sistematikoki erabiltzen den hizkuntza da, pertsonen arteko komunikazioa ahalbidetzeko, etxeko hizkuntza desberdinak dituztenean, bereziki hirugarren hizkuntza bat denean, hau da, ez hiztun batena ezta bestearena ere. Gaur egun, munduan bigarren hizkuntzarik zabalduena Ingelesa da: 3,5 bilioi pertsona inguruk haren maila egokia du eta Interneteko nagusia da. Munduko posta elektronikoen % 35 inguru ingelesez egiten dira, bai eta munduko irratsaioen % 40 ere. Beste lingua franca batzuk arabiera, txinera, frantsesa, errusiera eta gaztelania dira. Afrika, swahili, wolofera eta lingala eta Asian pertsiera aipatzekoak dira.

Hala ere, hizkuntza aniztasuna ohikoa den arren, globalki hizkuntzen kopurua jaisten ari da. 20 hizkuntza mintzatuenak, 50 milioi hiztun baino gehiagorekin bakoitza, erabiltzen ditu munduko populazioaren % 50ek. Beste muturrean, hizkuntza askok oso hiztun komunitate txikiak osatzen dituzte, gehienak 10.000 pertsona baino gutxiagokoak. Historikoki, haietako askori nolabaiteko babesa bermatzen zion isolamendu geografikoak. Egun, bestela, hiztun gutxituek ezin diote aurre egin betelako hizkuntza menperatzaile haien erabiltzaileekin, pertsonen arteko liskarrak piztu eta azkenean arriskuan jartzen du hizkuntza txikien biziraupena. Gutxi gorabeherako kalkulu baten arabera, 6.000 eta 7.000 hizkuntza artean daude egun, horietatik % 50-90 galduta egongo dira 2100. urterako.

• Mugimendu altermundialista
• Hiri global
• Merkataritza-askatasun
• Parisko Hitzarmena (2015)

• (Ingelesez)The Globalization Website (Emory University).
• (Ingelesez)Globalization (Stanford Encyclopedia of Philosophy).