Gina Pane

Biarritzen jaio zen Gina Pane. Aita piano-zaharberritzaile italiarra eta Austriako ama, eta haurtzaroaren zati bat Italiako iparraldean eta Turinen eman zuen. Ahizpa bat zuen. Frantziara itzuli zen 1961etik 1966ra Parisko Arteetan (Pintura eta Litografia atala) eta Arte Sakratuko Lantegietan ikastera. Bere prestakuntza klasikotik arteetara, beti gorputzak berritutako interesa gorde zuen. Goi-mailako eskolan —Le Manseko arteak, 1975etik 1990era— irakatsiko ditu, eta jarduera-tailer bat zuzenduko du Georges-Pompidou Arte eta Kulturako Zentro Nazionalean, 1978an eta 1979an, Pontus Hultenek eskatuta. Bere bizitzako azken urteetan, Anne Marchand-ekin egon zen bikotean, eta harekin aritu zen Solitrac gurutzatuan (1968).

1990eko martxoaren 6an, 50 urte zituela minbiziz hil zen.[4]

1970eko hamarkadan hasi zen jarduera artistikoarekin. Arabiar-israeldarren arteko gatazkak eta Vietnamgo gerraren amaierak bizitza politikoa markatzen zuten mundu mailan. Petrolioa ekoizten zuten herrialdeen blokeo komertzialak krisi handia eta 1968ko maiatzeko matxinada eragin zituen.

Gorputz artearen lehen esperientziak ia aldi berean gertatu ziren Amerikan eta Europan hirurogeiko hamarkadaren amaieran. Gorputz-artea pinturatik eta eskulturatik (Yves Klein, Piero Manzoni) datozen pieza artistikoen zorduntzat har daiteke, Happeningetik (John Cage, Wolf Volstell, Allan Kaprow…), Fluxus ekintzetatik, literaturatik (Antonin Artaud, George Bataille) eta antzerkitik (The Living Theatre Julian Beck eta Judith Malinarekin).

Yves Klein-ek zera zesan zuen: "Aspaldi utzi dut pintzela… Nire zuzendaritzapean, haragiak berak ematen zion kolorea gainazalari zehaztasun osoz" Le vrai devient realité, Zero 3. 1961ean Piero Manzoni italiarrak, bere eskultura bizidunekin (1961), gizakiaren edozein aztarna fisikok balio artistikoa izan zezakeela onartzera eraman gintuen. Vienako akziodunek (1965-68), Sigmud Freud-en teorien interpretaziotik abiatuta, praktika korporal probokatzaile eta arau-hausleak erabili zituzten, erlijioaren eta sexualitatearen arteko harremana etengabe jorratuz. Tabuek eta sexu-errepresioek eragindako giza frustrazioa erakusten digute.

Avalanche eta arTitudes aldizkariak sortzea erabakigarria izan zen gorputzaren artea sendotzeko. New Yorkeko Avalanche aldizkaria Willoughby Sharp eta Liza Bearren ekimena izan zen. Praktika artistiko prozesualak interesatzen zitzaizkien (eath works, happenings, performances…), eta garrantzi berezia eman zioten Body Art-ari. Francois Pluchartek arTitudes aldizkaria sortu zuen, eta zazpi urtez elkartu ziren gorputz-artearen hainbat adierazpen.

1977an, Bruselan egindako L’art corporel erakusketa zela eta, bigarren gorputz-adierazpena argitaratu zen. Bertan gorputzaren artea kokatu zuten etapak ezarri ziren: 1870 eta 1960 bitarteko lehen etapak “edertasunaren askapena” adierazten zuen. (Antonin Artaud, Georges Bataille, Duchamp). 1965ean hasitako bigarren etapari “happeningaren deribazioak” deitu zaio, bertan Klein, Kaprow eta Vienako akziodunak daude.

Gina Panek, hasieran estilo minimalista zuen pinturan eta eskulturan. 60ko hamarkadaren amaieran, naturan egin zituen lehen ekintza ekologistak. Ia hamar urtez ekintza, baliabide artistiko gisa, erabili zuen. Bere gorputza erabiltzen zuen komunikazio artistikorako kanal gisa. Body Art izeneko mugimenduarekin (Vito Acconti, Chris Burden, Marina Abramovic, Bruce Nauman eta Dennis Oppenheim…) lotzen den artista da. Gina Panek bere gorputza proba gogorretan erakutsi zuen. Ekintza horiek eduki oldarkor eta sinboliko handia zuten.

Gorputzaren ikuspegi bikoitza erakusten zigun: alde batetik, ugalkortasunaren objektu sexuala eta sinbolikoa, eta, bestetik, birsortzeko bidea. “(…) Zauria gorputzaren oroimena da; ahultasuna, mina oroitzen ditu, hau da, benetako bizitza. Objektuaren eta protesi mentalen aurkako defentsa da” Gina Pane Catálogo del Palau de la Virreina 1990. 1971tik 1979ra Gina Panek hainbat ekintza egin zituen zauri odoltsuaren bidez gorputza mozteko. Historikoki, odola bizitzaren eta heriotzaren irudiekin lotuta dago, garbitu eta mantzilatu egiten du. Berez agertzen denean, arriskutsutzat jotzen da. Hilekoa eta erditzea dira odola emakumearen gorputzetik ateratzen den unea. Herri arkaiko askotan, hilekoaren odolak landaretza erre, animaliak akabatu, ura kutsatu... egiten zuelakoan zeuden. Odola bere borondatez ateratzen denean, konnotazio positiboak hartzen ditu (onerako errituak ) Gina Pane zuriz jantzita ibiltzen zen beti bere ekintzetan, ekialdeko kulturetan heriotzaren kolorea. Odola, bizitzaren eta heriotzaren sinbolo gisa. Esnea, amatasunari eta edari hilezkorraren sinboloa. Eztia, erle erreginari eta ugalkortasunari lotua; Sua hasiera, non hurrengo bizitzak ugaltzen baitiren.

Eguzki-izpi baten murgiltzea (1969) eta Babestutako lurra (1970).

Escalade non anestesiée, (1970, 1971): Gina Pane oinak biluzik dituela igo zen metalezko eskailera batetik, eta eskailera-mailak hortz zorrotzez beteta zeuden. Esku-ahurrak eta oin-zolak jartzean odola dariola... Igotzeko zenbat eta indar handiagoa egin, orduan eta gehiago sartzen ziren altzairuzko puntak azalean, eta mina handiagoa zen. Gina Peneren hitzetan: “Escalade non anestesiée ekintza deitu nion dena anestesiatuta dagoen mundu baten aurka protesta egiteko. Vietnamgo gerrak jarraitzen zuen, eta nire lanak dimentsiopolitiko argia izan zuen".

Ekintza sentimentala (1973): Ginak ezkerreko esku-ahurra moztu zuen bizarra mozteko hortz batekin, eta odola hatzen artean irristatzen utzi zuen. Ekintza guztietan bizitza edo heriotza ekar zezaketen elementu kontraesankorrak zeuden. Biak elkartzean, Gina Pane heriotzaren beldurrari aurre egiten eta existentziari zentzua aurkitzen saiatzen zen. Ebakien bidez, indarrean zeuden edertasun- eta perfekzio-kontzeptuekiko interesik eza adierazten zuen.

Baldintzapena, Autore(ar)en lehen emanaldia (1973): Pane hogeita hamar minututan metalezko egitura batean jarri zen piztutako kandela batzuen gainean, eta ikusleek, berriz, haien sufrimenduari erreparatu zioten. Performance horixe izan zen Marina Abramovićek Seven Easy Pieces-en erabili zituen zazpietako bat–http://en.wikip.org/wiki/Seven_Easy_Pieces%5B%5D, 2005eko azaroan egin zuen New Yorkeko MOMAn.

Psyché, 1974 Sabelaren gainean zauri bat egiten zuen gurutzean, zilborra erdigune bihurtuta, emakumezkoen sabelaren izaera sortzailea gogorarazteko (zilborra amaren eta semearen arteko lotunea zen, eta semearen elikagai-iturria). Ekintza hori Afrikako hainbat tributan emakumeek zilborrean eta pubisean seme-alabak izateko egiten zituzten ebakiekin lotuta zegoen. Kristau-gurutze formako zauriek agerian uzten zuten artistak erlijioarekiko zuen interesa. Gina Panek Jainkoarengan sinesten zuen, dio: “Jainkoa nahitaez oso presente dagoen zerbait da”.

Gorputza presente (1975): Ekintza horretan, hankaren goialdea bizarra moztekoarekin ebakitzen hasten zen. Ondoren, ibiltzen hasten zen, eta odol-arrastoa uzten zuen lurrean, bai eta oinen arrastoak ere. Urrats bakoitza berezia, bakarra eta bere odolak moldatutakoa zen. Azkenik, oinutsik ibiltzen zen, zauria odoletan zegoen bitartean, txingar beroz eta errautsez betetako bidean.

Artea entzutea (1988): Bere bizitzako azken urteetan, Gina Pane gorputzean eraso fisikoa erabiltzetik azterketa eta gogoetara igaro zen.