Gerty Dambury

Gerty Dambury 1957ko otsailaren 27an jaio zen Pointe-à-Pitre-n (Guadalupe).[1] Bere aita Pierre Dambury zen, jostuna, eta ama (jaiotzez, Chaville-Budon), Pointe-à-Pitreko oihal-denda bateko saltzailea. Gerty Dambury zortzi senideetatik gazteena da.[2] Gertyk gazte-gaztetatik erakutsi zituen poesia eta antzerkiarekiko zaletasuna eta moldea.[3] Familia Pointe-à-Pitre-n bizi izan zen 1970eko hamarkadara arte; gero, Guadalupe utzi, eta Parisko eskualdera joan zen bizitzera.[3]

Gerty Damburyk 1971tik 1974ra bigarren mailako ikasketak egin zituen Montreuil-eko Jean-Jaurès Institutuan, eta gero, 1974tik 1978ra, ingeles eta arabiar ikasketak egin zituen Vincennes-eko Paris-VIII Unibertsitatean.[3][4] Pierre Dommergues, Noëlle Batt, Jean Gattégno, Dominique Jean, Paul Oren eta Jo Arditti izan zituen irakasle, eta azken horiek lagun minak ere bai.[3]

Ekonomia politikoa ere ikasi zuen, eta, aldi berean, emakume-taldeetan aritu zen hainbat kanpaina bultzatzen, emakumeen mugimendua bereziki aktiboa eta produktiboa zen garai hartan.[3] Coordination des Femmes noires erakundearen kide izan zen.[5]

1980an Guadalupera itzuli zen, eta han ingeles irakasle gisa lan egin zuen. Guadalupen bakarrik haziko zituen bi seme-alaba izan zituen, Leila eta Jalil Leclaire, 1983an eta 1984an jaioak. 1998an Frantziara itzuli zen, eta Montreuil-en bizi izan zen.[3]

Centre national du livre (CNL) erakunde publikoari esker bi idazketa-egonaldi lortu zituen Limoges-en (1992) eta Villeneuve-lès-Avignons-en, non Les Cahiers de Prospero aldizkariaren “L’Espace qui nous habite” atalaz arduratu baitzen.[1][3]

2012an bere lehen eleberria argitaratu zuen, Les rétifs. Kontakizunak Guadalupen 1967ko maiatzean izan ziren indarkeriazko gertaerak kontatzen ditu haur baten ikuspuntutik.[1] Urte berean, Gerty Damburyk Le Séna antzezlana estreinatu zuen. Lan horretan aktoreek eta ikusleek, elkarrengandik oso gertu kokaturik daudelarik, haien iritziak trukatzeko aukera dute Karibeko literaturako zenbait testuren harira.[1]

2015ean, beste ekintzaile afrofeminista batzuekin, Décoloniser les Arts kolektiboa sortu zuen, zeinean gaur egun ere lan egiten duen.[6] Urte berean, Prix Carbet de la Caraïbe et du Tout-Monde saria irabazi zuen Le rêve de William Alexander Brown liburuagatik.[7]

2018ko maiatzean, Guadalupen, La radio des bonnes nouvelles antzezlana estreinatu zuen. Obra horretan, ia ezezagunak diren edo ahaztuta dauden egiazko zenbait emakumeri hitz egiteko aukera ematen die.[8][9] Olerkia eta ipuina ere idazten ditu, eta 2021ean Audre Lorderen The Black Unicorn poema liburua itzuli zuen (La Licorne noire).[1]

Gerty Dambury Marche des Femmes pour la Dignité (MAFED) erakundeko kidea da. MAFED "Estatu arrazakeria pairatzen duten emakumez bakarrik osatutako kolektibo autonomoa" da, eta Parti des Indigènes de la République alderditik gertu dago.[10]

Halaber, Françoise Vergès, Eva Doumbia eta David Bobée-rekin batera, Décoloniser les arts artista-elkarteko kidea da. Elkarteak eszena garaikidearen ikuspegi «dekoloniala» defendatzen du, eta bere printzipio-adierazpenean «konpromisoa hartu zuen arteetan eta zuzeneko emanaldietan gerta litekeen edozein diskriminazio etnikoren aurka borrokatzeko».[11][12]

David Bobéek zuzendutako Normandie-Rouengo Zentro Dramatiko Nazionalak Journées de la diversité jardunaldiak antolatu zituen 2016ko urriaren 11tik 13ra. Jardunaldi horietan, Gerty Damburyk, Fabienne Pourtein[13] eta Leïla Cukiermanekin[14] batera, diskriminazio arrazistari buruzko mahai-inguru batean parte hartu zuen, Décoloniser les arts taldearen izenean. Horrez gain, Damburyk hitzaldi bat eman zuen zerbitzu publikoko kontratazioetan gertatzen den diskriminazioari buruz. Bere azalpena Lehen Ministroak Paris-Est-Marne-La-Vallée-ko Unibertsitateko Yannick L'Horty irakasleari enkargatutako 2016ko txosten batean oinarrituta egon zen.[15] Txostenaren ondorioak ikusita, kolektibo diskriminatuetako pertsonak izendatzeko politika aktiboa gomendatu zuen, eta «kultura frantsesa» nozioaren edukiari buruzko hausnarketa eskatu zuen. Honela interpelatu zituen entzuleak:

Baina nola dago egituratuta kultura-administrazioa? Nork egituratu du? Zer ikuspegirekin? Nola ulertzen ditu Frantziako kulturaren izaera, «kultura-salbuespen» famatuari lotutakoa, eta munduan izan behar duen eragina? Zer espero dugu «frantses kulturadun» hautagaiarengandik? Zein da Frantziaz eman beharko lukeen irudia? Zer erakutsi eta irakurri nahi dugu geure buruaz, gure historiaz, geure baitako «bestearekin», «arrotzarekin», dugun harremanaz? Zein da Frantziako kultura-arduradunen irudimenean irauten duen kontakizun koloniala? Nola desegin kontakizun kolonial hori? Zer eskatzen diogu atzerriko jatorria duen artistari instituzioak onartua izan dadin?[16]

2010eko hamarkadan, honako ekintza hauek, beste batzuen artean, burutu zituen Décoloniser les arts elkarteak: protesta egin zuen Années folles garaiko Bal Nègre dantza-kabaretaren irekieraren aurka, Guillaume Cornut enpresariak erosi eta zaharberritutako aretoa[17]; Quai Branly Museoko "The Color line" erakusketaren azalpen historikoak nabarmendu zituen; Molières 2016 antzerki-sarien epaimahaia kritikatu zuen, hautatu zituen 86 artista guztiak, bat izan ezik, zuriak izan zirelako[18]; eta Parisko 20. barrutiko Tarmac kultura-espazioa ixtearen aurkako deia egin zuen.[19]

Isabelle Barbéris akademikoak kritikatu egin ditu Décoloniser les arts elkartearen ideiak eta jarduerak, batetik, bere ustez, etnodiferentzialistak eta arrazialistak direlako, eta, bestetik, indigenismoak, Parti des Indigènes de la République alderdiak zabaldutako ideologiak, kultura publikoaren munduan lortu duen instituzionalizazioa agerian uzten dutelako.[20] Bestalde, Barbérisek honela interpretatzen du elkartearen ekintzen helburua: “Estatu-arrazialismo hori ohiko bihurtzen denean, (...) ziur asko murgilduta egongo gara behin betiko kultura arrazista betean. Antirrazismoaren izenean inposaturiko kultura arrazista batean”.[21]

2018ko maiatzaren 6an, Montreuil-sous-Boisen, Gerty Damburyk Fraîches Women ikuspegi feministako jaialdiaren lehen edizioan parte hartu zuen, Leïla Sy urte hartako jaialdiko amabitxia zela.[22] Urte bereko uztailean, David Bobée zinema zuzendariak Dambury gonbidatu zuen bere Mesdames, Messieurs et le rest du monde antzerki sail parodikoan parte hartzera, 'Festival Off d' Avignon' antzerki alternatiboko jaialdian. Han Carole Thibaut antzerkigilearekin batera hitz egin zuen. Bere azalpenean salatu egin egin zituen, batetik, gizartean hedaturiko "inkontziente kolektibo arrazista" eta, bestetik, jaialdiko agertokietan eta Frantziako zuzeneko emanaldien munduan "arrazializatutako" pertsonek jasaten duten bazterkeria, bereziki erabakiak hartzeko eta programatzeko postuetan.[23]

2018ko irailaren amaieran, Kader Attiak Parisen sorturiko La Colonie harreman-gunean, Décolonisons les arts! liburu bildumaren aurkezpenean parte hartu zuen (L'Arche antzerki-argitalpenak).[24] Bilduma Gerty Damburyk, Françoise Vergès-ek eta Leïla Cukierman-ek koeditatu zuten. Editoreen arabera, "manifestu artistiko eta politikoa" da, eta eszenako zein ikus-entzunezkoetako jatorri, diziplina eta estilo desberdinetako hemezortzi artistaren saiakera laburrak biltzen ditu. Haietan, arrazakeriaz bizi izandako esperientzia pertsonalak kontatzen dituzte eta Frantziako arteetan biztanleriaren aniztasunaren presentzia areagotzeko ideiak jorratzen dituzte.[6] Artista horietako batzuk dira, besteak beste, Amandine Gay, Rébecca Chaillon, D 'de Kabal, Daïa Durimel eta Pascale Obolo.[25] France TV Info-k “arrazismoaren eta bereizkeriaren aurkako alegatu” horren berri eman zuen eta irtenbide zehatzak proposatu zituen.[6]

• 2008: Frantsesezko dramaturgiaren SACD saria Trames antzezlanagatik. Dapper Museoko antzokian antzeztu zen 2008ko azaroan.[4][26]
• 2010: Carbet Sariaren 2010eko edizioak aipamen berezia eman zion bere lan osoaren kalitateagatik.[4][27]
• 2015: Prix Carbet de la Caraïbe et du Tout-Monde saria Le Rêve de William Alexander Brown liburuagatik. Enpresari beltz batek irekitako lehen antzokiaren historiari buruzko saiakera.[5][28]

Beheko zerrendetako lanak île en île-n, Frantzia kontinentaletik kanpoko idazle frankofonoen berri ematen duen webgunean, daude zerrendaturik.[1]

• Edwards, Carole. Les dramaturges antillaises; Cruauté, créolité, conscience féminine. Paris: L’Harmattan, 2008.
• Houyoux, Suzanne. « Entretien avec Gerty Dambury ». Elles écrivent des Antilles. Suzanne Rinne and Joëlle Vitiello, éds. Paris: L’Harmattan, 1997: 267-276.
• Lee, Vanessa. Four Caribbean Women Playwrights: Ina Césaire, Maryse Condé, Gerty Dambury and Suzanne Dracius. New York: Palgrave Macmillan, 2021.
• Makward, Christiane. « Pressentir l’autre: Gerty Dambury, dramaturge poétique guadeloupéenne ». L’Annuaire Théâtral 28 (automne 2000): 73-87.

• Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, frantsesezko wikipediako «Gerty Dambury» artikulutik itzulia izan da, 2023-12-06 data duen 210216769 bertsioa oinarritzat hartuta. Sartze-datarik ez duten erreferentziak, edo 2023-12-06 baino lehenago datatuak, jatorrizko artikulutik ekarri dira itzulpenarekin batera.

• Espektakuluari buruzko informazio-iturriak :
  • Les Archives du spectacle
  • Centre national du théâtre
• Ikus-entzunezkoei buruzko informazio-iturriak :
  • Africultures
  • IMDb
• Hedabideak:
  • Radio France
• Literaturari buruzko informazio-iturriak:
  • Île en île

• Hiztegiak eta Entziklopediak:
  • Dictionnaire universel des créatrices

• Autoritateen kontrola:
  • VIAF
  • ISNI
  • BnF
  • IdRef
  • LCCN
  • GND
  • Belgique
  • WorldCat