Gerra-deklarazio
Gerra-deklarazioa agiri baten bidezko adierazpen formala da, estatu batetik bestera datorrena, eta lehenak bigarrenaren aurkako gerra hasi duela adierazten duena. Gaur egun, gertaera hori dokumentu formal baten bidez gauzatzen da, baina historian askotan gerra hasi da aldez aurretik abisatu gabe.
Formalki, "gerra-egoeraren adierazpena" dokumentua gobernariaren edo subiranoaren sinadurak, Estatuko botereen ordezkariak, Senatuak edo tartean den herrialdeko kantzelaritzak berretsi dezakete. Gainera, indarrean dauden Tratatuak edo nazioartean edo nazio bakoitzean ezarri diren eta urratutzat jotzen diren legezko xedapenak aipatuz babestuta egon daiteke.
Dokumentu horrek ere erabilera geopolitikoa du; izan ere, batzuetan, gerra batean nazio bat beste batek garaitu duenean, nazio askok gerra amaitu eta gero, gerra irabazlearen aurkako babes- edo sumisio-ekintza gisa deklaratzen dute. Horren adibide dira Argentina eta Txile, 1945ean gerra deklaratu baitzieten Alemaniari eta Japoniari, ia garaituta zeudenean.
Barne-gerrako egoera deklaratzea Gerra Zibila da, eta gobernuak, beharrezkoa bada, setio-estatu bat dei dezake ordena publikoari eusten saiatzeko.
Gerra-egoeraren deklarazio baten arrazoi ohikoenak ("Casus belli") hauek dira:
- Herrialde edo lurralde bateko herritarren lurraldeari, ondasunei edo ondareei erasotzea.
- Inbasioa, baimenik gabeko okupazioa edo intrusiozko ekintzaren bat.
- Ezarritako itun bat edo bizikidetza harmonikoa urratzen duen herrialde baten aurkako ekintza garrantzitsuak.
- Itunak ez betetzea.
- Ekintza terroristak.
- Ondasun nazionalaren gaineko mehatxu nabarmena.
- Barne-ordena mehatxatzen du.
Gerra-egoera, askotan, bide diplomatikoaren porrotagatik gertatzen da, nazioarteko gatazkak ebaztean, eta bi nazio beligeranteren edo gehiagoren arteko bake-akordioa lortzea ezinezkoa dela adierazten du. Horrekin, alderdi gerrazaleek beren indar armatuak mobilizatzeko eta gerra-ekitaldiak hasteko deia egiten dute. Biztanleria zibilaren aurkako erasoa eta hilketak Gerra Krimentzat edo gizateriaren aurkakotzat hartzen dira.
Normalean, gerra-egoeraren amaiera ez da formalki edo diplomatikoki ezartzen, etsaitasun-etenaldi gisa baizik. Beste batzuetan, gerran dauden herrialdeek bake-akordio bat sinatzen dute, etsaitasunen amaiera adierazteko.
