Gernikako Arbola

Gernikako arbola Gernikako (Bizkaia) Batzar Etxearen aurrean dagoen haritza (Quercus robur) da. Zuhaitz horrek bai bizkaitarren, bai euskal herritarren askatasun tradizionala eta Euskal Herriko foruak adierazten ditu. Gernikako haritza (bizkaieraz, aretxa) izena ere hartzen du. Hainbat Gernikako arbola izan dira, bata bestearen ondoren, bakoitza aurreko Gernikako arbolaren hazitik etorria. Oraingo zuhaitza 2005eko otsailaren 25ean landatu zuten. Aurrekoa 1860an sartu zuten zin egiteko tribunaren aurrealdean, eta 2004an hiltzat eman zuten, munduan zehar banatuta dauden ondorengo ugari eman eta gero.

Gernikako Arbola
Gernikako arbola zuhaizka berria Batzarretxean ikusgai.
Irudi gehiago
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Probintzia Bizkaia
HerriaGernika-Lumo
Koordenatuak43°18′53″N 2°40′47″W
Map
    Gernikako arbola zaharra

    Batzar Etxearen lorategian Haritz Zaharra deitutakoaren enborra dago, tenplu itxurako aterpe biribilean babestua. Ez da lehenengo Gernikako arbola, baina gure garaira iritsi den zaharrena bai.

    Zuhaitzaren historia

    Aita Haritza (XIV. mendea-1742)

    Erregistratutako zuhaitz zaharrenaren jaiotza data XIV. mendean ipini ohi da: Lehenengo Haritza edo Aita Haritza izan zen. Garai hartan hariztia zegoen Gernikako Juntetxean.[1] 1811. urtean hil zen Aita Haritza.

    1742. urtean Haritz Zaharra deritzonak ordezkatu zuen. Haren enborra gaur egun ikusgai dago Gernikako Batzarretxearen esparru barnean. 1742an tribunaren atzeko aldean landatu zuten.[1]

    Fernando Katolikoak Bizkaiko Forua sinatzen Gernikako arbolaren azpian 1476ko uztailaren 30ean.

    Haritz Zaharra (1742-1892)

    1742an landatua, Aita Haritza ordezkatu zuen. Lehen Gerra Karlista betean, 1835ean, Baldomero Esparterok hura mozteko agindua eman zuen, baina ez zen gauzatu. 1839an Maria Kristina Borboikoa erreginordeak Elisabet II.a Espainiakoa erreginaren izenean Hego Euskal Herriko foruei zin egin zien; usadio hura gauzatu zen azken aldia izan zen. 1892an hil zen, eta enborra tenplu itxurako aterpe batean dago gordeta.[1]

    Haritz Semea eta haren ondorengoak

    1859an, kioskoaren aurrealdean zuhaitz bat landatu zuten, baina 1861ean idortu egin zen, eta urte berean beste bat landatu zuten: Haritz Semea delakoa. Haren azpian zin egin zuen Jose Antonio Agirre lehendakariak. Zuhaitz horrek hartu zuen 1892an hil zenaren lekukoa, 1937an faxisten bonbardaketatik onik atera zen, eta 2004 arte iraun zen.[1]

    2004ko apirilaren 20an erretiroa eman zioten, eta 2005eko otsailaren 23an haren kimuetako batek ordezkatu zuen. 2004. urtean 1979an landatutakoak hartu behar zuen lekukoa; baina ez zen hala izan.[1]

    2015eko urtarrilaren 15ean jakin zenez, Gernikako arbola ihartu egin zen eta otsail amaiera edo martxo hasierarako bosgarren belaunaldiak hartuko zuen lekukoa.[2] 2015eko martxoaren 2an haren ondorengoa landatu zuten. Haritz berria Arratiako baso batean hazitako 15 urteko zuhaitza da.

    Haritz honen ondorengo diren zuhaitz ugari ere badira munduan zehar banatuak, euskal diasporako hainbat komunitatetan landatuak.

    1985ean Buenos Aires (Argentinako hiriburua) hirian hauetako haritz bat zegoen. Zuhaitza, laurak-bat euskal elkarteko eraikin barruan zegoen. Txokoa zegoen gelan zegoen zuhaitza, hain zuzen ere. Eraikin hau Belgrado eta Lima kaleen arteko erpinan dago kokatua. Beste adibide bat Chileko hiriburuan aurkitu dezakegu, Santiagon, alegia. Haritza San Kristobal mendian dagoen eliza ondoan dago. Eliza hau hirian bertan dago eta igotzeko Artxandako Funikularra bezalako funikularra dauka.

    Lehendakariaren zina

    Jose Antonio Agirrek, Eusko Jaurlaritzako lehenengo lehendakariak, zuhaitzaren pean zin egin zuen. Geroztik, hitz haiek berak erabili izan dituzte agintariek han kargua zin egitean.

    Oroitarri batean daude hitzok jasoak:

    «

    Jaingoikuaren aurrean apalik
    Euzko-lur ganian zutunik
    asabearen gomutaz
    Gernika'ko zuaizpian
    nire aginduba ondo betetzia
    zin dagit.

    		  »

    2009ko maiatzaren 7an, Patxi López lehendakari hautatu berriak hitzak aldatu zituen, eta hau esan zuen Gernikako arbolaren aurrean:[3]

    « Lur gainean zutunik, zuon, hiritarren ordezkarion aurrean, Gernikako Arbolaren azpian, asaben gomutaz, legearen errespetuz, nire agintea ondo betetzeko hitza ematen dut.  »

    Gainera, ordu arteko zina, Patxi Lópezek promesa bihurtu zuen. Eta aurrekoetan ez bezala, Espainiako Konstituzio eta Gernikako Estatutu banarekin egin zuen promesa. Aurreko lehendakariek (denak jeltzaleak) gurutze eta euskarazko biblia banarekin egin zuten zin. Horrez gain, euskara batua erabili zuen eta ez bizkaiera.

    2012ko abenduaren 15ean, Iñigo Urkulluk, Lehendakari jeltzale berria, betiko zina egin zuen, aldaketa txiki batzuekin:

    «

    Apal-apalik
    Jaungoikoaren eta gizartearen aurrean
    Euzko-lur gainean zutik
    eta Gernikako haritzaren azpian
    asaben gomutaz
    herri-ordezkari zareten zuen aurrean
    nire agintea zintzo beteko dudala
    zin dagit.

    		  »

    Aldi hartan, lehendakariak Gernikako Estatutu batekin eta Bizkaiko Foru Zaharrarekin egin zuen zina.

    Gernikako arbola kantua
    Sakontzeko, irakurri: «Gernikako arbola (abestia)»

    Gernikako arbola Jose Maria Iparragirre musikari eta olerkariak Madrilen zuhaitzaren eta Euskal Herriko foruen omenez idatzitako zortzikoa ere bada.[4]

    Kantuaren hitzak
    1
    Gernikako Arbola
    da bedeinkatua
    euskaldunen artean
    guztiz maitatua.
    Eman ta zabal zazu
    munduan frutua
    adoratzen zaitugu
    Arbola santua
    2
    Mila urte inguru da
    esaten dutela
    Jainkoak jarri zuela
    Gernikako Arbola.
    Zaude bada zutikan
    orain ta denbora
    eroritzen bazera
    arras galdu gera
    		      
    3
    Ez zera eroriko
    Arbola maitea
    baldin portatzen bada
    Bizkaiko Juntea.
    Laurok hartuko degu
    zurekin partea
    pakian bizi dedin
    euskaldun jendea.
    4
    Betiko bizi dedin
    Jaunari eskatzeko
    jarri gaitezen danok
    laster belauniko.
    Eta bihotzetikan
    eskatu ezkero
    Arbola biziko da
    orain eta gero.
    		      
    5
    Arbola botatzia
    dutela pentsatu
    Euskal Herri guztian
    danok badakigu.
    Ea bada jendea
    denbora orain degu
    erori gabetanik
    eduki behar degu.
    6
    Beti egongo zera
    udaberrikoa
    lore aintzinetako
    mantxa gabekoa.
    Erruki zaitez bada
    bihotz gurekoa
    denbora galdu gabe
    emanik frutua.
    		      
    7
    Arbolak erantzun du
    kontuz bizitzeko
    eta bihotzetikan
    Jaunari eskatzeko.
    Gerrarik nahi ez degu
    pakea betiko
    gure lege zuzenak
    hemen maitatzeko.
    8
    Erregutu diogun
    Jaungoiko Jaunari
    pakea emateko
    orain eta beti.
    Bai eta indarra ere
    zerorren lurrari
    eta bendizioa
    Euskal Herriari.

    Iruditegia

    Erreferentziak
    1. Iker Tubia, «Kimutik kimura», Berria, 2015-01-16.
    2. Lander Muñagorri Garmendia, «Bosgarren belaunaldia ere loratuko da aurten», Berria, 2015-01-16.
    3. Eusko Jaurlaritza - Lehendakaritzaren webgune ofiziala.
    4. Gernikako arbola abestiaren hitzak eta musika, Youtube webgunean.

    Ikus, gainera

    Kanpo estekak
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.