Georg Wilhelm Friedrich Hegel

Georg Wilhelm Friedrich Hegel
	; (1831) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Stuttgart, 1770eko abuztuaren 27a
Herrialdea	Württembergeko Erresuma
Lehen hizkuntza	alemana
Heriotza	Berlin, 1831ko azaroaren 14a (61 urte)
Hobiratze lekua	Dorotheenstadt cemetery (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: kolera
Familia
Aita	Georg Ludwig Hegel
Ama	Maria Magdalena Louisa Fromm
Ezkontidea(k)	Marie von Tucher (en) (1811ko irailaren 15a -
Seme-alabak	ikusi Karl Von Hegel (en) ;
Familia	ikusi Georg Ludwig Christoph Hegel (en) ();
Hezkuntza
Heziketa	Tübingengo Unibertsitatea ; Eberhard-Ludwigs-Gymnasium (en) ; Jenako Unibertsitatea ; Tübinger Stift (en)
Hezkuntza-maila	doktoretza
Tesi zuzendaria	Friedrich Schelling
Doktorego ikaslea(k)	Johann Eduard Erdmann (en)
Hizkuntzak	portugesa; latina; alemana
Ikaslea(k)	ikusi Max Stirner (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	filosofoa, unibertsitateko irakaslea, filosofia-historialaria, idazlea, philosopher of law (en) eta logikaria
Enplegatzailea(k)	Jenako Unibertsitatea ; Heidelbergeko Unibertsitatea ; Frederiko Gilen Unibertsitatea ; Berlingo Humboldt Unibertsitatea
Lan nabarmenak	ikusi Lectures on the Philosophy of History (en) ; Encyclopedia of the Philosophical Sciences (en) ; Science of Logic (en) ; The Phenomenology of Spirit (en) ; Elements of the Philosophy of Right (en) ; Lectures on Aesthetics (en) ; Lectures on the Philosophy of Religion (en) ; Lectures on the History of Philosophy (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Order of the Red Eagle 3rd Class (1831) ;
Influentziak	Friedrich Schelling, Immanuel Kant, Heraklito, Baruch Spinoza, Montesquieu, Aristoteles, Platon, Plotino, Proklo, Anselmo Canterburykoa, Nikolas Kusakoa, René Descartes, Jean-Jacques Rousseau, Jakob Böhme, Johann Gottlieb Fichte eta Friedrich Ernst Schleiermacher
Mugimendua	German idealism (en) ; historicism (en) ; Hegelianismoa

Georg Wilhelm Friedrich Hegel (Stuttgart, 1770eko abuztuaren 27 – 1831ko azaroaren 14) filosofo alemaniarra izan zen. Alemaniar idealismoaren figura garrantzitsuenetako bat[1] eta filosofia modernoaren sortzaileetako bat da, eta bere eragina epistemologiara, logikara, metafisikara, estetikara, historiaren filosofiara, erlijioaren filosofiara eta filosofiaren historiara hedatzen da.

Hegelen lorpen nagusia idealismoaren artikulazio bereizgarri baten garapena izan zen, batzuetan idealismo absolutu deitua, non, adibidez, adimenaren eta naturaren eta subjektuaren eta objektuaren dualismoak gainditzen diren. Immanuel Kantekin kontrakarrik, subjektuak adimenaren a priori kontzeptu arrazional hutsak intuizioen datu sentsorialetan ezartzen dituela zioena, Hegelek uste zuen kontzeptu hutsak errealitatean bertan oinarritzen direla. Kontzeptu hutsak ez zaizkie subjektiboki aplikatzen inpresio sentsorialei, baizik eta gauzak beren kontzeptuaren arabera existitzen dira. Kontzeptuaren eta errealitatearen batasuna ideia da. Ideia bera dinamikoa, aktiboa, autodeterminatzailea, autoeragilea eta propositiboa da. Ideia bizitza gisa existitzen da. Bizitzan, gorputz-atalak bateratu egiten dira organismo bizia eguneratzeko azken kausarako. Natura ez-organikoa ere kontzeptuan oinarritzen da, baina "ezkutuan" baino ez dago, eta ez da erabat autodeterminatzailea. Geist, edo Espiritu, bizitzaren eta ideiaren forma altuena da[2]. Geist nahitako agentzia kolektiboa da, eta gizakiaren generoa. Geist, era berean, substantzia eta subjektua da, eta horrek esan nahi du geist ez dela soilik substantzia organiko bizi bat, baizik eta arau-eremu eta gizarte-espazio konplexuetan inplikatutako subjektu bat ere. Hegel bere logika dialektikoagatik ere ezaguna da, batez ere bere Logikaren Zientzian aurkitzen dena. Liburu honetan, Hegelek pentsaera hutsaren oinarririk gabeko logika bat sortzen du, izate hutsetik abiatzen dena. Logikan, posizioak eta ideiak aztertu egiten dira eta kontraesankor bezala agertzen dira. Aurkakotasuna posizioaren barruan eta bere baitan sublimatzen da [aufgehoben], non aurreko posizioaren kontraesana ukatzen duen posizio berri bat planteatzen den. Sublazioaren adibidea izaki determinatugabe hutsaren izaera kontraesankorra da. Izate hutsa aldi berean ezerezetik berdin eta desberdin agertzen da. Izatearen kontraesan hori bilakaeran duen altxamenduarekin konpontzen da, non ezereza izatera pasatzen den eta izatea ezerezera pasatzen den. Bilakaerak, ordea, bere kontraesan propioak ere erakusten ditu, eta izate determinatuan sublimatzen da. Logika kontraesan eta sublazioen bidez doa aurrera, sublimatu daitezkeen kontraesan gehiagorik ez dagoen arte. Hori da absolutua, Hegelentzat ideia dela.

Hegelek pentsalari eta idazle ugarirengan izan zuen eragina[3]. Adibidez, Paul Tillich teologoak idatzi zuen Hegelen pentsamendu historiko dialektikoak "beste edozein egiturazko analisik baino eragin sakonagoa izan duela munduaren historian"[4]. Karl Barthek Hegel "Akino protestante" gisa deskribatu zuen, eta Maurice Merleau-Pontyk, berriz, "Joan den mendeko ideia filosofiko handi guztiak – Marx eta Nietzscheren filosofiak, fenomenologia, existentzialismo alemana eta psikoanalisia – Hegelen hasi zirela idatzi zuen. Michael Hardtek nabarmendu duenez, postestrukturalismoaren sustraiak eta oinarri bateratzailea, hein handi batean, ez dago tout court tradizio filosofikoaren aurka, baizik eta XX. mendean postestrukturalismoaren aurretik filosofian nagusi zen "tradizio hegeliarra"ren aurka.

XX. mendeko existentzialismo, postestrukturalismo eta teologiako pentsalari garrantzitsuenetako batzuek "filosofiaren gailurtzat" jo dute Hegelen lana[5]. Jacques Derridak Hegeli buruz idatzi zuen De la grammatologie lanean, "Différancearen definiziorik balego, hegeliar sintesi dialektikoaren muga, etena eta suntsipena izango litzateke, hain zuzen ere, lan egiten duen tokian"[6]. Heideggerrek, hainbat lekutan, Hegelen pentsamendua "garai modernoko pentsamendurik boteretsuena" dela dio.

Bizitza

1770ko abuztuaren 27an jaio zen Hegel, Stuttgarten. Umetatik literatura, egunkariak, filosofia saiakerak eta edozein motatako idatziak irakurtzeko irrika izan zuen, ziurrenik bere ez ohiko ama progresistak bere garapen intelektuala bultzatu zuen hezkuntza eman baitzion. Erdi klaseko familia edukitsu batean jaio zen, bere aita Würtemberg-eko goberno administratiboaren funtzionario baitzen. Hegel ume gaixoti bat izan zen, sei urte zituelarik baztangaz hiltzeko zorian egon zen, honek bere arreba Christiane-ri gehiago lotu zuelarik.

Würtemberg-ko seminario protestastean egin zituen bere ikasketak, bere lagunen artean filosofo izango zenaren Friedrich Schelling eta Friedrich Hölderlin poetak aurki ditzakegularik. Bertan jaso zuten hezkuntza gogorrak berain harremana estutu zuen, bakoitzak besteengan izan zuen eragina areagotuz. Frantziako Iraultza jakiminez jarraitu zuten eta Immanuel Kanten idealismo filosofikoaren aurkako kritikan murgildu ziren. Zehazki, Hölderlin eta Schelling izan ziren Kanten filosofiaren eztabaidan murgildu zirenak, Hegel interesa herriko filosofian porrot egingo zuten saiakeretan lanean hasi zenean piztu zen. Popularphilosophen edo herri-filosofoak, ilustrazioaren ideiak bultzatzeko eguneroko bizitzari buruzko eztabaida proposatzen zuen, gehiengoak Locke edo Reid bezalako pentsalari ingeles eta eskoziarren eragina jaso zutelarik. Hegelek Kanten filosofia kritikoa herri-filosofiaren modura osatu nahi zuen, Tübingen-en Hölderlin eta Schelling jarraitzen zituzten eztabaida teorikoak eszeptizismoz ikusten baitzituen. Kanten sistemaren zailtasunak praktikan jarri baino lehenago konpondu behar zirela ez zuen onartu 1880 arte.

Jena-ko unibertsatean privadozent (soldatarik gabeko unibertsateko irakasle) postua lortu zuen, oso ezagun egin ziren mintzaldiak emanez, Arthur Schopenhauer, bere etsaiarenak jenderik biltzea lortu ez zuten bitartean. Goetheren eragina zela ziurrenik, Ezohiko Irakaslera goragotu zuen unibertsateak, baina 1806ean Napoleonek Prusia errendarazi zuen, unibertsitatea itxiraziz baita ere. Kazetaritza lanetan ibili zen eta 1811n Marie von Tucher-ekin ezkondu zen.

Logikaren zientzia argitaratu ondoren 1816an Heidelberg-eko unibertsitatean postu bat lortu zuen. Erregimen prusiarrari egindako zerbitzuengatik Frederiko-Gilen III.ak 1830 unibertsitateko errektore izendatu zuen. 1831ean gangeria (kolera) izurrite bate Berlin astindu zuen eta 61 urtetako Hegel bat sukarreko hiru egunen ondoren hil zen.

Irakaspenak

Jakob Böhme-n idazki ilunek Hegelengan eragin handia izan zuten, honen ustez gizakiaren erortzea unibertsoaren eboluzioan pauso beharrezko bat zen. Spinoza, Kant, Rousseau, Goethe eta Iraultza Frantsesak liruraturik zuen garaiko Hegel. Filosofia, kultura eta gizarte modernoa kontraesan eta tentsioz beterik zegoela iruditzen zitzaion, jakintzaren subjektua eta objektua, gogoa eta natura, norbera eta besteak, askatasuna eta autoritea, Ilustrazioa eta Erromantizismoaren, etab.en artekoa adibidez. Hegelen filosofi proiektu garrantzitsuena tentsio eta kontraesanak hartu eta testuinguru ulerkor, aldakor, bilakakor eta batasun arrazionaldun desberdinetan azaltzea zen, berak ideia absolutu edo ezagutza absolutuan deitzen zuenean alegia. Batasun honen ezaugarri nagusia Hegelen arabera ezetzean eta kontraesenetan azaltzen eta bilakatzen zen.

Lanak

Espirituaren Fenomenologia (edo Gogoetaren Fenomenologia) izan zen Hegelen lan nagusia. Filosofi zientzien Entziklopedia, Logikaren Zientzia eta Zuzenbidearen Filosofi-printzipioak izan ziren bizirik zegoen bitartean argitaraturiko zenbait. Bera hil ondoren lagun talde batek bere obrak batu zituen hemezortzi liburukitan; gaur hogeita sei dira.

Hegel-en lau gai nagusiak

Hegelen obrak zailtzat jotzen dira askotan, jorratzen saiatzen den gaien zabaltasuna dela-eta, baina honako hauek agertzen dira gehien haren lanetan eta markatzen dute bere filosofiaren ildoa:

Espiritua: Forma ezberdinak eta etengabeko garapenean dagoen subjektuaren adierazpen eta ahalmenen multzo gisa definitzen du.
Dialektika: Ezaguera eta errealitatea egituratzen dituen printzipioari deritzo, eta metodo honen bitartez historia azaltzen saiatu zen.
Historia: Gizakiaren askatasuna estatuarekin guztiz gauzatu arte, arrazoimenaren zuhurtzia dela-eta, jasango dituen fase ezberdinen prozesu bezala azaltzen du bere lanetan.
Kristautasuna: Erlijo kristauaren edukia eta egiazko filosofiaren edukiak bat datoztela azaldu zuen, bereziki bere gaztaroko liburuen hausnarketa-gai bihurtuz.

Teoria

Filosofiaren historia eta mundu bera ulertzeko Hegelek dialektika izeneko sistema proposatu zuen. Honen arabera historia, aurreko mugimenduari datxikion kontraesanen konponbide izan nahi duen mugimenduen progresioa litzateke. Teoria hau oso berritzailea izan zen, eta hain berritzailea izateagatik izan zen ziurrenik hain erradikala. Iraultza aurrera egiteko behar izan zen biolentziaren gorakadak Erregimen Zaharrarekin bukatzea eragin bazuen ere, Izuaren Erregetza ekarri zuen baita ere.

Historiak akatsetatik ikasiz agitzen da: esperientzia hau pasa ondoren bakarrik, plantea daiteke hiritar askeko estatu konstituzional bat,hau da, botere antolatzaile onginahitsu eta askatasuna eta berdintasunaren ideia iraultzaileak uztartzen dituen estatua. "Pentsamenduan datza askatasuna".

Kanpo estekak

Redding, Paul. (1997-02-13). Georg Wilhelm Friedrich Hegel. (Noiz kontsultatua: 2022-08-07).
Houlgate, Stephen. (2005). An introduction to Hegel : freedom, truth, and history. (2nd ed. argitaraldia) Blackwell ISBN 0-631-23062-9. PMC 55948166. (Noiz kontsultatua: 2022-08-07).
«The Hegel Myth and Its Method by Walter Kaufmann» www.marxists.org (Noiz kontsultatua: 2022-08-07).
(Ingelesez) Tillich, Paul. (1973). Systematic Theology, Volume 1. University of Chicago Press doi:10.7208/chicago/9780226159997.001.0001. ISBN 978-0-226-80337-1. (Noiz kontsultatua: 2022-08-07).
Butler, Judith. (2012). Subjects of desire : Hegelian reflections in twentieth-century France. (Reprint edition. argitaraldia) ISBN 978-0-231-15999-9. PMC 803848374. (Noiz kontsultatua: 2022-08-07).
(Ingelesez) Derrida, Jacques. (2016-01-29). Of Grammatology. JHU Press ISBN 978-1-4214-1995-4. (Noiz kontsultatua: 2022-08-07).

Bibliografia

Arrieta, I., Insausti, X. 2008: Hic Hegel, hic saltus, Donostia, Jakin. ISBN 978-84-95234-37-7
Azurmendi, J. 2004: "Filosofia modernoa" in Filosofiako gida, Bilbo, UEU. ISBN 84-8438-048-3
Azurmendi, J. 2008: Volksgeist. Herri gogoa, Donostia, Elkar, ISBN 978-84-9783-404-9.
Hegel, G.W.F.: Gogoaren fenomenologia I. Donostia. Klasikoak. 2005. Itzul.: Xabier Insausti eta Ibon Uribarri. ISBN 84-96455-09-2
Hegel, G.W.F.: Gogoaren fenomenologia II. Donostia. Klasikoak. 2005. Itzul.: Xabier Insausti eta Ibon Uribarri. ISBN 84-96455-10-6
Jimenez, J. eta Olariaga, A. 2009: Modernitatearen auziaz, Donostia, Jakin ISBN 978-84-95234-40-7
Hans-Christian Lucas 1997: Kant eta Hegel: gerra eta bakeaz gogoetak, Donostia, Jakin. ISBN 978-84-922537-3-8

Kanpo estekak

Datuak: Q9235
Multimedia: Georg Wilhelm Friedrich Hegel / Q9235

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] Redding, Paul. (1997-02-13). Georg Wilhelm Friedrich Hegel. (Noiz kontsultatua: 2022-08-07).

[2] Houlgate, Stephen. (2005). An introduction to Hegel : freedom, truth, and history. (2nd ed. argitaraldia) Blackwell ISBN 0-631-23062-9. PMC 55948166. (Noiz kontsultatua: 2022-08-07).

[3] «The Hegel Myth and Its Method by Walter Kaufmann» www.marxists.org (Noiz kontsultatua: 2022-08-07).

[4] (Ingelesez) Tillich, Paul. (1973). Systematic Theology, Volume 1. University of Chicago Press doi:10.7208/chicago/9780226159997.001.0001. ISBN 978-0-226-80337-1. (Noiz kontsultatua: 2022-08-07).

[5] Butler, Judith. (2012). Subjects of desire : Hegelian reflections in twentieth-century France. (Reprint edition. argitaraldia) ISBN 978-0-231-15999-9. PMC 803848374. (Noiz kontsultatua: 2022-08-07).

[6] (Ingelesez) Derrida, Jacques. (2016-01-29). Of Grammatology. JHU Press ISBN 978-1-4214-1995-4. (Noiz kontsultatua: 2022-08-07).