Garrasia (margolana)

Bere egunkarian, 1892ko sarrera batean, Niza 1892ko urtarrilaren 22a izenburukoa, irudi horretarako bere inspirazio deskribatu zuen:

Oroitzapen hori Munchek poema batean adierazi zuen, eta margolanaren 1895eko pastel-bertsioaren markoan pintatu zuen eskuz.

Hainbat teoriaren arabera, atzealdeko zeruaren oskorriaren arrazoia artistak Krakatoa sumendiaren erupzioak eragindako kalteen oroitzapena da, biziki tindatu baitzituen hilabetetan ilunabarreko arrastiriak Mendebaldeko hemisferioko hainbat bazter 1883an eta 1884an, Munchek Garrasia pintatu baino hamarkada bat lehenago.[9] Hainbat adituk, ordea, baztertu egin dute azalpen hori, eta adierazi Munch margolari adierazkorra zela, eta ez zegoela bereziki interesatuta ikusten zuena zehatz-mehatz irudikatzearekin. Proposatu izan da irudikatutako tokia eroetxe batetik eta hiltegi batetik hurbil egoteak inspirazio pixka bat piztuko ziola.[10] Tokiaren kokapena Oslo, Oslofjord eta Hovedoya gainean altxatzen den errepide batetik dagoen ikuspegitzat hartu da, Ekeberg muinotik.[11] Margolana pintatu zuen garaian, Munchen arreba Laura Katalina maniako-depresiboa Ekebergen magaleko eroetxeko pazientea zen.

Garrasiako iruditeria despertsonalizazio nahasmenduak jota dagoen gizabanako batek pairatzen duenarekin konparatu izan da, norbere ingurunearen eta norbere buruaren desitxurapen bat,[12] baita aurpegiko mina, trigeminoaren neuralgia motakoa.[13]

1978an, Robert Rosenblum Munchi buruzko adituak iradoki zuen margolanaren aurrealdean dagoen sexu gabeko kreatura Peruko momia batean inspiratuta zegoela, Munchek beharbada 1889ko Nazioarteko Erakustaldian Parisen ikusi zuena. Momia horrek, eskuak aurpegiaren alde banatan zabalduta zituela eta fetu-jarrera batez hilobiratuak, Munchen adiskide Paul Gauguinen irudimena ere astindu zuen: Gauguinen hogei giza irudi baino gehiagoren modeloa izan zen, adibidez, Giza doilorkeria (Arleseko uzta Arlesen), baita Nondik gatoz? Zer gara? Nora goaz? bere margolanaren ezkerreko emakume zaharra. [14] 2004an, italiar antropologo batek azaldu zuen beharbada Munchek Florentziako Historiako museo naturalean ikusiko zuela momia bat, antzekotasun are harrigarriagoa baitu margolanekoarekin.[15] Hala ere, geroko azterlanek berretsi dute Robert Rosenblumek iradokitakoa, italiar teoria gezurtatuz, Munch ez baitzen Florentzian egon Garrasia margotu ondoren arte.[16]

1994ko otsailaren 12an, Lillehammer-en 1994 Neguko Joko Olinpikoak hasten ziren egun berean, bi gizon sartu ziren indarrez Osloko Galeria Nazionalean, eta Garrasiaren bertako bertsioa lapurtu, baita ohar bat utzi ere, ondorengoa zioela: "Eskerrik asko segurtasun eskasarengatik".[19][20] Polizia-operazio zabal baten ondoren, margolana kalterik gabe berreskuratua izan zen.[21] [22]

2004ko abuztuaren 22an, 1910eko Garrasiaren ohol gaineko tenpera-bertsioa lapurtu zuten egun-argiz, pistolak aldean zituztela katamaloz jantzitako gizon batzuk Osoko Munch Museoa sartu eta hura zein Munchen Madonna eraman zutenean[23] Ikusle batek ebasleei argazki bat atera ahal izan zien autora ihes egiten zuten ahala. 2005eko ekainaren 1ean, lau pertsona zeuden atxilotu lapurtzearen susmopean, eta Osloko udalak 2 milioi Norwegian krone ko saria eskaini zuen margolanak aurkitzeko informazioaren truke (231,200 € gutxi gorabehera).[24] Susmagarrietatik hiruk epaiketa pasa ondoren kartzelatu zituzten 2006ko maiatzean, lautik zortzi urteko espetxe-zigorraz, eta bik isun bat ere ordaindu behar izan zioten Osloko Udalari: 750 million kroner (86.7 milioi € gutxi gorabehera).[25] Munch Museoa hamar hilabetez egon zen itxita segurtasuna konpontzeko.[26]

2006ko abuztuaren 31n, Norvegiako poliziak iragarri zuen polizia-operazio batek bai Garrasia, bai Maddona berreskuratu zituela, baina nola egin zuten argitu gabe. Adierazi zutenez, margolanak uste baino hobeto zeuden: "Guztiz seguru gaude jatorrizkoak direla", Iver Stensrud polizia-buruak prentsaurrekoan azaldu zuen, "kaltea beldur ginenena baino askoz gutxiago izan da."[27][28]  Bi margolanok berriro jarri zituzten ikusgai 2008ko maiatzaren 23an, Osloko Munch Museoak "Garrasia eta Madonna — Berrikusita" erakusketa eginez bi margolanak erakutsi zituenean.[29] Garrasiaren zenbait kalte ezinezkoak izango dira konpontzeko, baina orotara, margolanaren osotasunak ez du arriskurik.[30][31]