Gari (musikaria)

Ziper taldean abiatu zuen musika ibilbidea, 1983. urtean, Hertzainak taldean sartu aurretik. Hertzainak taldeko ahots nagusia izan zen hamarkada oso batez, eta, taldearen agurrarekin batera, bakarkako bideari ekin zion. Gari izen artistikoaren azpian, estudioko lau disko eta zuzenean grabaturiko bat kaleratu ditu, zenbait bildumatan parte hartzeaz gain. Betaurreko ilunak, kapela beltza, ahots urratua eta, batez ere, agertoki gaineko karisma dira Gariren adierazlerik argienak.

Hertzainak taldeko sortzaile ez izan arren, Josu Zabalarekin batera, Gasteizko bandari aurpegia jarri zion Iñaki Garitaonaindiak (Legazpi, Gipuzkoa, 1964). Taldean sartu aurretik, Legazpiko Ziper taldean aritu zen kantari zenbait urtez, rock-and-roll eta rock gogorreko doinuak landuz. Ziperrek ez zuen diskorik argitaratu, baina Hertzainak taldearekin zortzi disko grabatu zituen. 1983. urtean, Xabier Montoia ordezkatzeko Hertzainak taldean sartu bezain pronto, gaztetasunaren indarra eta agertoki gaineko probokazioa ekarri zizkion Garik taldeari.

1993. urtean, bakarkako bideari ekin zion, bi urteko isilunea apurtuz. Rock eta punk zertzeladak izan ziren nagusi Hertzainak taldearen lehen urteetan, geroago joera berriak, pop giroak, folk doinuak eta bestelakoak jorratu zituen arren. Bakarlari gisa, ordea, rocka izan du bizkarrezur nagusia. Horrela, 1995. urtean, bakarka emanaldi batzuk egin ondoren, lehen diskoa grabatzera sartu zen Lorentzo Records estudioan. Victor Celada (bateria), Fran Iturbe (gitarra) eta Mikel Irazoki (baxua) musikariek lagundu zioten Gari (Elkar, 1995) ontzen. Bertan ziren gaur egun abeslariaren kantu esanguratsuenetakoak diren batzuk: "Amets", "Astiro eta amorruz", "Apar urrunak"...

Estudioko bigarren diskoa estreinakoaren jarraipentzat har daiteke. Eguzki berritan zaude (Elkar, 1997) izendatu zuen eta lehen diskoak baino bi urte geroago ikusi zuen argia. Taldearen bizkarrezurrari eutsi zion, eta kolaboratzaile ugari eraman zituen estudiora: Karlos Mahoma (RIP), Roberto Moso (Zarama), Jon Maia bertsolaria, Josu Zabala, Bingen Mendizabal... Bigarren diskoa argitaratzearekin batera, bide berriak nola urratu aztertzen hasi zen Gari. Hala, hurrengo diskoetan gaztelania eta euskara erabiliko zituela adierazi zuen jendaurrean. Horrek ika-mika eta zeresan ugari piztu zituen, baina erabaki tinkoa zen Garik hartutakoa, eta erdaraz abesturiko lehen kantuak ("Hablando sólo", "Amanece", "No es fácil" eta "Tan lejos") zuzeneko disko batean heldu ziren: Gari ta otoitz gure alde (Iparretarrak Records, 2002). Zaldibarko (Bizkaia) hiru musikari gazterekin bat egin zuen kantuak prestatzeko, eta Bilboko Kafe Antzokian grabatu zuen, 2002ko urtarrilaren 10ean, zuzenean. Diskoa Gara egunkariarekin batera saldu zen.

Disko horrek aro baten amaiera ekarri zuen. Euskal Herria eta musika aldi batera utzi eta Perura joan zen Gari denboraldi baterako. Urtebete egon zen Peruko oihanean bizitzen -"infernuan", haren hitzetan-, baina kantuak egiten jarraitu zuen. Handik bueltatutakoan, beste disko bat grabatu zuen. Izenburu argigarria jarri zion: 0-tik (Elkar, 2005). Nolabait, berriz hastea izan zen. "Nire aurreko diskoak aurrera ateratzeko, oso bide zailak ibili behar izan nituen. Orain dena erraztasunak izan dira, nik neuk ere errazagoa egin dudalako. Bai arlo artistikoan bai pertsonalean, oso borrokalaria izan naiz beti, lubakian sartuta denbora gehiegi eman dut, eta orain beste era batera hartzen dut", azaldu zuen.[2][3] Jazz musikariekin grabatu zuen lan berri hori, eta, musika aldetik pop-rockean jarraitu bazuen ere, erritmo beltzak, bossa nova eta giro alaiago eta dantzagarriagoak zekartzan. Disko horretan ere, gaztelaniaz eta euskaraz abesturiko kantuak tartekatu zituen.

Gainera, 2006ean, Gari Liet International leihaketan parte hartu zuen, Euskal Herria ordezkatuz "Hil ez denak" kantarekin. 11 hizkuntza gutxitutan kantatzen zuten eskualderen artean 5. postuan amaitu zen 30 punturekin.

Gariren hurrengo diskoa Esperantzara kondenatua izan zen (Elkar, 2007). Gitarra soinua nabarmenagoa da lan horretan, berriz ere rock musikariekin aritu baitzen. Hitzak egiteko, ohi bezala, zenbait idazle eta poetarengana jo zuen; Jon Benito, Jose Luis Padron eta Jon Maia Gariren disko guztietan hitzak idatzi dituen bertsolariarengana, hain zuzen. Aipagarria izan zen diskoari izena eman zion kantuan Iván Ferreiro (Los Piratas taldeko kide ohia) kantari galiziarrak parte hartu zuela, hala nola diskoaren diseinu lana: Espainiako Argazkilaritza Sari Nazionala jaso duen Alberto Garcia-Alixen irudiek ilustratu zuten diskoa.

2008ko abenduan Patti Smith kantari estatubatuarrak Gasteizko Artium museoan eskainitako poesia errezitaldian gitarrista lanak egin zituen Garik, eta hilabete geroago, 2009ko urtarrilaren 15ean aldi luze baterako azken kontzertua eman zuen Bilborock aretoan, lagun ugariz inguraturik. Joan aurretik ordea, 16 lore (Elkar) grabatuta utzi zuen, Hertzainak taldearen zein bakarkako diskoetan jasotako kantuen grabazio berria.

2016tik berarekin jo duen taldeak Gari & Maldanbera izena hartu du. Estutu (2016)[4], Beste denbora batean (2018) eta Behin bizitzea (2024) diskoak egin dituzte. Natxo Beltran, Oier Aldekoa eta Miguel Moyano izan dira talde horren parte.

• Hertzainak (1984, Soñua)
• Hau dena aldatu nahi nuke (Soñua, 1985, Soñua)
• Salda badago (1988, Elkar)
• Amets prefabrikatuak (1990, Oihuka)
• Mundu berria daramagu biohotzean (1991, Aketo) Maxia
• Zuzenean (1991, Aketo)
• Denboraren orratzak (1992, Oihuka)

• Gari (1995, Elkar)
• Eguzki berrian zaude (1997, Elkar)
• Gari ta otoitz gure alde (2002), zuzenekoa
• 0-tik (2004, Elkar)
• Esperantzara kondenatua (2007, Elkar)
• 16 lore (2009, Elkar)
• Ez da amaiera (2013, Elkar)

• Estutu (2016, Elkar)
• Beste denbora batean (2018)[5]
• Zerua & gaua, Gari ta Maldanbera, 2021.[6]
• Zuzenean, Gari ta Maldanbera, 2022.[7]
• Behin bizitzea (2024, Elkar)[8]