Frantzisko I.a Frantziakoa

Frantzisko I.a Frantziakoa (Cognac, 1494ko irailaren 12a - Rambouillet, 1547ko martxoaren 31) 1515-1547 bitartean Frantziako erregea izan zen. Historialarien arabera, Frantziako lehenbiziko pizkundetar erregea izan zen. Suleiman Handia Otomandar Inperioko buruzagiarekin aliatu eta Henrike VIII.a Ingalaterrakoa eta Karlos I.a Espainiakoa etsai nagusiak izan zituen.

Frantzisko I.a Frantziakoa

Frantziako erregea

1515eko urtarrilaren 1a - 1547ko martxoaren 31
← Luis XII.a Frantziakoa - Henrike II.a Frantziakoa →
Bizitza
JaiotzaCognac, 1494ko irailaren 12a
Herrialdea Frantziako Erresuma
HeriotzaRambouillet, 1547ko martxoaren 31 (52 urte)
Hobiratze lekuaSaint-Denisko basilika
Heriotza moduaberezko heriotza: eritasuna
Familia
AitaCharles
AmaLuisa Savoiakoa
Ezkontidea(k)Klaudia Frantziakoa  (1514ko maiatzaren 18a -  1524ko uztailaren 20a)
Leonor Austriakoa  (1530eko uztaila -  1547ko martxoaren 31)
Bikotekidea(k)
Seme-alabak
Anai-arrebak
LeinuaValois leinua
Hezkuntza
Hizkuntzakfrantses ertaina
frantsesa
Jarduerak
Jarduerakpolitikaria, arte bildumagilea, mezenasa, monarka eta literatoa
Jasotako sariak
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkakMarignanoko gudua
Paviako gudua
Sinesmenak eta ideologia
ErlijioaErromatar Eliza Katolikoa
Find a Grave: 21073 Edit the value on Wikidata
Artikulu hau Frantziako erregeari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Frantzisko I.a».

Bizitza

Angulemako duke Karlos Valoiskoa eta Luisa Savoiakoaren semea izan zen. 1514an Luis XII.a Frantziakoaren alaba Klaudiarekin ezkondu zen, eta haren ondoren hartu zuen erregetza 1515ean. Italian bere aurretikoek zeramaten politika bera aurrera eraman zuen; Marignanoko garaipenak (1515) Milanerriko ateak zabaldu zizkion, eta Suitzarekin hitzarmena egin zuen.

Karlos V.aren etsaia zen eta hura 1519an Inperio Santuko enperadore hautatu zutenean, bien arteko etsaigoa areagotu egin zen; Karlos V.ak garaipena lortu zuen Fugger bankariei esker, eta horrek arrisku handian jarri zuen Frantzia, alde guztietatik etsaiz inguraturik egoteko zorian baitzegoen. Ingalaterrarekin hitzarmen bat egiteko ahaleginak bertan behera geratu ziren. Nafarroako nafar errege-erreginei laguntza eman zien, Donibane Garaziko erasoan, adibidez (1521).

La Bicoqueko hondamenean (1523) Milanerria galdu zuen. Proventzari eraso zioten inperioaren gudarosteek atzera egin behar izan zuten Marseillak egin zien jazarpenaren aurrean, baina Frantzisko I.aren kontraerasoa Paviako hondamenaz bukatu zen (1525). Gudu horretan, Henrike II.a Albretekoa Nafarroako erregea harekin zegoen, Juan Urbieta hernaniar kapitainak Frantzisko preso hartu zituenean. Frantzisko I.a, bederen, Donostian eduki zuten preso, askatu aurretik,[1] baina 1526an Madrilgo Itun gogorra onartu behar izan zuen lehendabizi, gero bete ez zuen arren. Burgundia beretzat gorde zuen eta berriro gerrari ekin zion, 1526an Aita Santuarekin, Veneziarekin eta Francesco Sforzarekin Cognaceko Liga eratu ondoren.

1529an Cambraiko bakea izenpetu zuen; konpromiso hutsa besterik ez zen, baina Alemaniako protestanteengana eta otomandarrengana hurbiltzeko aukera eman zion, kristau guztien eskandalua eragin bazuen ere, eta berriro gerrari ekiteko aukera eman zion Frantziako erregeari. Niza hartu eta 1544an Cerisolesko guduan garaipena lortu bazuen ere, Crepy-en-Leannois-eko bakeak ez zuen ezer berririk ekarri. Margarita Nafarroakoa bere arreba Erasmoren aldeko agertu zela eta, eskuzabala izan zen Frantzisko protestanteekin, baina jarrera aldatu zen eta esetsi egin zien, 1534ko iragarkien auziaren ondoren batez ere; hala, erregearen autoritarismoak indar hartu zuen.

Atsegina eta jakintza handiko gizona zen; emakume askorekin izan zituen harremanak, Chateaubrianteko kondesarekin eta Etampesko dukesarekin batez ere. Aginpidea bere begikoen (Antoine Duprat, Anne de Montmorency) edo Luisa Savoiakoa bere amaren eskuetan utzi zuen. Artearekiko ardura handia izan zuen: Italiako Errenazimentua Frantziara hedarazi zuen. Berak eramanarazi zituen Frantziara Leonardo da Vinci, Benvenuto Cellini, Le Primatice etab. Gaztelu ugari eraikiarazi zituen: Chambord, Villers-Cotterêts, Saint-Germain-en-Laye eta, 1530ean, Frantziako Ikastetxea (Collège de France) sortu zuen.

Ezkontza eta seme-alabak

1514an, Luis XII.a Frantziakoaren alaba Klaudiarekin ezkondu eta zazpi seme-alaba izan zituzten:

1530ean Karlos I.a Espainiakoaren alaba Leonorrekin ezkondu zen, baina ez zuten seme-alabarik izan.

Erreferentziak
  1. Sada, Javier; Sada, Asier. (1995). Historia de San Sebastián. Donostia-San Sebastián: Txertoa, 32 or. ISBN 84-7148-318-1..

Kanpo estekak



Aurrekoa
Luis XII.a Frantziakoa		 Frantziako erregea
1515-1547		 Ondorengoa
Henrike II.a Frantziakoa
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.