Franjo Tuđman
Franjo Tuđman (Veliko Trgovišće, Serbiar, Kroaziar eta Esloveniarren Erresuma, 1922ko maiatzaren 14a - Zagreb, Kroazia, 1999ko abenduaren 10 ) kroaziar politikaria izan zen. 1990an, Tuđmanen HDZ alderdi politikoak komunismoaren osteko lehenengo hauteskundeak irabazita, Kroaziako presidente bilakatu zen Tuđman. 1991n, Kroaziaren independentzia aldarrikatu zuen; eta, Kroaziak Jugoslaviatik bereizteko gerran, kroaziarren buruzagia izan zen. Hiru legealditan iraun zuen boterean, 1999an hil zen arte.
Franjo Tuđman | |||
---|---|---|---|
Ahotsa | |||
| |||
Bizitza | |||
Jaiotza | Veliko Trgovišće (en) , 1922ko maiatzaren 14a | ||
Herrialdea | Serbiar, Kroaziar eta Esloveniarren Erresuma Jugoslaviako Errepublika Federal Sozialista Jugoslaviako Erresuma Kroazia | ||
Heriotza | Zagreb, 1999ko abenduaren 10a (77 urte) | ||
Hobiratze lekua | Mirogoj | ||
Heriotza modua | berezko heriotza: minbizia | ||
Familia | |||
Ezkontidea(k) | Ankica Tuđman (en) | ||
Seme-alabak | ikusi
| ||
Hezkuntza | |||
Heziketa | Military Academy Belgrade (en) University of Zadar (en) | ||
Hezkuntza-maila | Doktoretza | ||
Hizkuntzak | Kroaziera | ||
Jarduerak | |||
Jarduerak | politikaria, komisario politikoa, unibertsitateko irakaslea eta historialaria | ||
Enplegatzailea(k) | Croatian Institute of History (en) Faculty of Political Sciences in Zagreb (en) | ||
Jasotako sariak | ikusi
| ||
Kidetza | Croatian Academy of Sciences and Arts (en) | ||
Zerbitzu militarra | |||
Adar militarra | Armed Forces of the Republic of Croatia (en) | ||
Gradua | maior jeneral Q119051883 | ||
Parte hartutako gatazkak | Bigarren Mundu Gerra | ||
Sinesmenak eta ideologia | |||
Alderdi politikoa | Kroaziar Batasun Demokratikoa Jugoslaviako Komunisten Liga League of Communists of Croatia (en) | ||
tudjman.hr | |||
Bizitza
1941ean bere herriko partisanoekin bat egin zuen nazien eta ustashien (Kroaziako eskuin muturreko soldadu abertzaleak) aurka. Gerra bukatu zenean, armadan sartu zen. Jeneral-gradua lortu zuen, eta Defentsako Ministerioan lan egin zuen.
1961ean armada utzi zuen, Jugoslaviako Alderdi Komunistan sartu zen, eta Zagrebeko Langile Mugimenduaren Ikasketa Institutuaren zuzendari eta Zientzia Politikoetako Fakultateko irakasle izan zen.
1967an Alderdi Komunistatik bota zuten, marxismoaren aurkako eta Kroaziaren abertzaletasunaren aldeko obrak idazteagatik. 1972an, Jugoslaviako lehendakariak, Josip Broz Titok, gogor zapaldu zuen Kroaziako mugimendu abertzalea («Zagrebeko Udaberria»), eta Tuđman atxilo hartu zuten. Bederatzi hilabete egin zituen kartzelan. 1981ean berriro epaitu zuten, eta hiru urteko kartzela zigorra ezarri zioten, jarduera abertzaleengatik.
1989an, Ekialdeko Europan erregimen komunistak desegiten hasi zirenean, Tuđmanek Kroaziako Elkarte Demokratikoa sortu zuen, eta erraz irabazi zituen Kroaziako lehendakaritzarako lehen hauteskundeak, 1990eko udaberrian. Haren agintaritzapean, Kroaziak independentzia aldarrikatu zuen 1991ko ekainean. Serbiarrek —bai Kroaziakoek, bai Serbiako Errepublikakoek— ez zuten Kroaziaren erabakia onartu, eta gerra piztu zen. Kroaziak bere lurraldearen heren bat galdu zuen, serbiarren mesedetan. 1992ko urtarrilean, Kroaziaren burujabetasuna ezagutu zen.
1992ko azaroan, Konstituzio berriaren arabera deitutako hauteskundeetan, Tuđman hautatu zuten berriro lehendakari. 1995eko udaberrian eta udan, Kroaziako armadak Krajinako Errepublika Serbiarra (serbiarrek hala aldarrikatua) konkistatu zuen (Mendebaldeko Eslovenian), eta urte bereko Legebiltzarreko hauteskundeetan bere alderdiak gehiengo osoa lortu zuen.
1995eko azaroan bakea izenpetu zuen (Daytonako Hitzarmena) Bosniako eta Serbiako lehendakariekin. Jugoslaviako Gerra bukatzeko ekitaldia izan zen. 1996an Serbiako lehendakari Slobodan Milosevicekin elkartu zen, eta bi herrialdeen arteko harreman diplomatikoak hastea hitzartu zuten.
1996ko azaroan, Estatu Batuetan egin zioten ebakuntza batetik osatu ondoren, manifestazio handiak egin ziren gobernuaren jarrera antidemokratikoaren aurka, Tuđmanen gobernuak bere politika kritikatzen zuen irrati bat ixteko agindua eman zuelako. 1997ko ekaineko lehendakaritzarako hauteskundeetan berriro atera zen garaile, botoen % 61 eskuratuta.
Erreferentziak
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Franjo Tuđman |
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.